(روزنامه جوان – 1396/03/06 – شماره 5100 – صفحه 6)
يكي از اهداف مهم سفر منطقه‌اي هفته گذشته دونالـــد ترامـــپ رئيس‌جمهور امريكا كه از عربستان و فلسطين اشغالي ديدار كرد، برپايي نظم منطقه‌اي جديد با تعريف مجدد از دشمنان و جهت‌گيري‌هاي جديد امنيتي بود. اعلام رسمي اين صف‌بندي جديد در نشست رياض صورت گرفت كه با شركت سران و مقامات 55 كشور عربي، اسلامي و امريكا برگزار شد. مي‌توان هدف ترامپ و همپيمانان سعودي و صهيونيستي آن را ترسيم و پي‌ريزي يك سيستم نوين امنيت منطقه‌اي با چيدمان جديدي از اولويت‌ها بر اساس تعريف تازه‌اي از تهديدات و نحوه مقابله با آنها دانست. رئيس‌جمهور امريكا در نشست رياض كه روز يك‌شنبه برگزار شد، از يك ساختار امنيتي منطقه‌اي كه از آن به عنوان «ناتو عربي» ياد مي‌شود، براي مبارزه با تروريسم و مقابله با نفوذ منطقه‌اي ايران صحبت كرد.
شالوده اين طرح يكي از بزرگ‌ترين فروش‌هاي تسليحاتي يعني قراردادهاي تسليحاتي به مبلغ 110 ميليارد دلار با عربستان سعودي به عنوان عامل اجراي اين طرح امنيتي جديد است. هدف اصلي، تعيين يك چارچوب و مباني مفهومي براي ائتلافي از كشورهاي عرب سني است كه زمينه را براي يك ساختار امنيتي رسمي شبيه ناتو فراهم مي‌كند. هدف اصلي اين صف‌بندي جديد امنيتي مقابله با ايران به صورت مستقيم و غيرمستقيم است. بدين ترتيب بايد نشست رياض را به مثابه زنگ خطري براي ايران دانست. مسلماً پيامدهاي نشست رياض، به ويژه شكل‌گيري محور امريكايي – سعودي – صهيونيستي، موجب افزايش تلاش‌ها براي مقابله با نفوذ منطقه‌اي ايران و نيز رويارويي با نظام‌هاي سياسي، گروه‌ها و جنبش‌هاي هوادار ايران در منطقه به ويژه در يمن، سوريه و عراق خواهد شد.
اجماع ضدايراني
نشست رياض روز يك‌شنبه با شركت سران و مقامات ارشد 55 كشور عربي، اسلامي و امريكا برگزار شد. اين نشست در واقع به منزله نوعي اعلام موضع عربستان و شركاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي آن به همراه امريكا براي اعلام موضع در قبال ايران بود. كما اينكه ملك سلمان پادشاه عربستان سعودي به عنوان سخنران آغازين اين نشست، ايران را به عنوان دشمني مشترك، «منبع تروريسم» معرفي كرد كه بايد به طور مشترك با آن مقابله كرد. دونالد ترامپ رئيس‌جمهور امريكا نيز در سخنراني خود در نشست رياض، حكومت ايران را حكومتي توصيف كرد كه «لنگرگاهي امن به تروريست‌ها مي‌دهد و از آن پشتيباني مالي مي‌كند و مسئول بي‌ثباتي در منطقه است.» وي از سران كشورهاي اسلامي خواست تا با «بحران افراط‌گرايي اسلامي» كه برآمده از خاورميانه است، مقابله كنند. در بيانيه پاياني نشست رياض، از تأسيس مركز جهاني مبارزه با افراط‌گرايي كه مقر آن در رياض است، استقبال و بر آمادگي اين كشورها براي تأمين ۳۴هزار نيرو از كشورهاي اسلامي به عنوان نيروهاي حامي عمليات عليه تروريسم در سوريه و عراق تأكيد شد. در اين بيانيه، سران كشورهاي شركت‌كننده با اقدامات ايران در زمينه ادامه حمايت از افراط‌گرايي مخالفت كرده و بار ديگر ادعاي واهي خود را مبني بر خطر برنامه موشكي ايران تأكيد كرده و آن را در جهت نقض توافقنامه وين ( برجام )دانستند.
پيامدهاي مختلف
مسلماً نشست رياض را مي‌توان به معناي تلاش هماهنگ رژيم‌سعودي و دولت ترامپ براي تغيير روندهاي امنيتي و سياسي كنوني در غرب آسيا تلقي كرد. محورهاي مد نظر در اين زمينه را مي‌توان به چارچوب موارد ذيل صورت‌بندي كرد:
- رژيم‌سعودي تلاش كرد تا با گرد هم آوردن همه كشورهاي عربي و اسلامي به جز سوريه، اجماعي عليه ايران و لزوم مقابله با سياست‌هاي منطقه‌اي آن ايجاد كند تا با بهره‌برداري از مشروعيت حاصل از آن، در مرحله بعدي برخي طرح‌هاي منطقه‌اي خود را كه مسلماً متمركز بر مقابله با سياست‌ها و اقدامات ايران در سطح منطقه و نيز مقابله و تضعيف جنبش‌ها و گروه‌هاي وابسته به ايران مانند جنبش حزب‌الله لبنان و جنبش انصارالله يمن خواهد بود به اجرا درآورد.
- رژيم‌سعودي تمام تلاش خود را در اين نشست صورت داد تا مسئله اصلي جهان اسلام و منطقه غرب آسيا را ايران و سياست‌هاي منطقه‌اي آن و به ويژه گسترش تروريسم جلوه دهد. در واقع به رغم اين واقعيت كه عربستان به همراه متحدان غربي و عربي خود، عامل اصلي گسترش گروه‌هاي تروريستي تكفيري در سطح منطقه از طريق ترويج وهابيت و نيز تسليح، تجهيز و حمايت همه‌جانبه لجستيكي، مالي و انساني از گروه‌هاي تروريستي مانند داعش، جبهه النصره، جيش الاسلام، احرارالشام و بسياري از ديگر گروه‌هاي خرد و كلان است، اما توانست با تطميع بسياري از سران و مقامات كشورهاي عربي و اسلامي، آنها را در رياض براي تشكيل ائتلاف جهاني ضدافراطگرايي و نيز وعده اعزام نظامياني براي تشكيل يك نيروي 34 هزار نفري به‌اصطلاح ضدتروريستي براي مداخله در سوريه و عراق گرد هم آورد. با اين حال بايد ديد آيا رژيم‌سعودي اساساً از توانايي فعليت بخشيدن به اين طرح‌ها برخوردار است يا همانند تجربه قبلي يعني اعلام تشكيل ائتلاف بين‌المللي اسلامي عليه تروريسم در آذر 1394 در رياض، عملاً اين ائتلاف جهاني تازه تأسيس نيز صرفاً در حد شعار باقي خواهد ماند؟
- يكي از مهم‌ترين آثار و پيامدهاي تشكيل ائتلاف جهاني ضد افراط‌گرايي كه مشخصاً عليه ايران شكل گرفته، تغيير مركز توجه از مسئله فلسطين و رژيم‌صهيونيستي به ايران است، مسئله‌اي كه مشخصاً با هماهنگي امريكا و اسرائيل و در چارچوب تشكيل محور امريكايي - سعودي –صهيونيستي طراحي شده است. اين مسئله دقيقاً در راستاي منافع و اهداف اسرائيل صورت مي‌گيرد. بدين ترتيب رژيم‌صهيونيستي نه فقط از فشارهاي ايران و جنبش حزب‌الله به دليل ادامه درگيري آنها در بحران سوريه رهايي مي‌يابد، بلكه طرح‌هاي خود در زمينه ادامه توسعه سرزميني و نيز تشديد سركوب فلسطيني‌ها را تداوم خواهد بخشيد.
- مسئله ديگري كه كارايي اتئلاف جهاني ضدافراطگرايي را زير سؤال مي‌برد، وجود اختلافات اساسي و ديرينه بين اعضاي كليدي آن به ويژه بين عربستان و مصر و عربستان و قطر است. اين مسئله امكان ايجاد اجماع و تأثيرگذاري هر گونه اقدام احتمالي از سوي اين ائتلاف را زير سؤال برده است. مصداق اين مسئله اظهارات جنجالي اخير امير قطر است كه به رغم تكذيب بعدي آن از سوي دولت قطر، موجبات آشفتگي و عصبانيت عربستان و امارات و برخي ديگر از كشورهاي عرب را فراهم ساخته است. شيخ «تميم بن حمد»امير قطر تصريح كرده كه دامن زدن به تنش با ايران به عنوان كشوري قدرتمند به مصلحت نيست. وي خواستار پرهيز از هرگونه تنش با تهران شده و درباره روابط كشورش با ايران اظهار داشته كه ايران وزنه منطقه اسلامي به شمار مي‌رود كه نمي‌توان آن را ناديده گرفت.
- به رغم موارد ذكر شده، بايد توجه كرد كه با توجه به سرشت تهاجمي تيم حاكميتي كنوني عربستان كه هدايت آن بر عهده محمد بن سلمان است، مسلماً رژيم‌سعودي از فرصت كنوني حداكثر استفاده را براي تقويت موقعيت خود و نيز پيشبرد اهداف ائتلاف ضدافراطگرايي جديد به ويژه در زمينه تشكيل نيروي ضدتروريستي 34 هزار نفري صورت خواهد داد. در عين حال مي‌توان پيش‌بيني كرد كه رژيم‌سعودي بر شدت و وسعت حملات خود در يمن و كمك‌هاي تسليحاتي و لجستيكي خود به گروه‌هاي تروريستي در سوريه را خواهد افزود. هدف از اين كار، تغيير مسير تحولات در سوريه و ايجاد موازنه قواي جديدي به نفع گروه‌هاي تروريستي خواهد بود. به طور خلاصه بايد منتظر اقدامات رژيم‌سعودي و همپيمانان آن در سطح منطقه براي تشديد مقابله با ايران و همپيمانان آن باشيم.
ش.د9600550