(روزنامه اطلاعات ـ 1396/02/09 ـ شماره 26705 ـ صفحه 12)
به گزارش ايرنا، موضوع جنگ در سوريه پس
از حمله موشکي ارتش ايالات متحده به پايگاه نظامي در سوريه ابعاد تازه اي پيدا
کرد. اين تهاجم موشکي به بهانه حمله شيميايي به منطقه خان شيخون صورت گرفت؛ حمله
شيميايي که غرب و حاميان آن اعتقاد دارند به وسيله دولت بشار اسد عليه شهروندان
سوري صورت گرفته است. در مقابل دولت سوريه به شدت ادعاي کشورهاي غربي را تکذيب مي
کند.ايران و روسيه نيز از رويکرد دمشق حمايت کرده و بر ضرورت تشکيل کميته حقيقت
ياب مستقل زير نظر شوراي امنيت تاکيد دارند و اين اقدام را تنها راه براي حل
مسالمت آميز بحران مي دانند. تهران و مسکو تاکيد دارند بايد عامل و پشت پرده حمله
شيميايي به خان شيخون و سپس حمله موشکي کاخ سفيد مشخص شود و به همين دليل اين دو
کشور به شدت در مقابل اقدام موشکي «دونالد ترامپ» موضع گرفتند.
واکنش روسيه به اين اتفاق کاهش همکاري‌هاي امنيتي و نظامي با واشنگتن بود و جمهوري اسلامي ايران نيز بر پشتيباني خود از دولت بشار اسد تاکيد کرد. مسکو و تهران اعتقاد دارند اگر به اقدام خودسرانه کاخ سفيد پاسخ مناسب و درخور توجهي داده نشود با هر بهانه خودساخته يا با تحريک کشورهاي منطقه و تروريست‌ها اتفاقات مشابهي صورت گيرد و دوباره شاهد اقدامات نسنجيده آمريکا خواهيم بود. يقينا تنش بيشتر در نهايت منطقه و جهان را با بحراني روبرو مي کند که حل و فصل آن به سادگي قابل انجام نيست .جمعه (25 فروردين) وزيران امورخارجه ايران، روسيه و سوريه طي نشستي در مسکو بار ديگر بر مواضع خود در محکوميت حمله شيميايي و موشکي تاکيد کردند. بسياري از رسانه‌هاي غربي علاوه بر بيان محکوميت اقدام آمريکا از سوي سه کشور اعلام کردند که «محمدجواد ظريف»، «سرگئي لاوروف» و «وليد معلم» وزيران امور خارجه ايران، روسيه و سوريه نسبت به تکرار اين گونه تهاجم‌ها به ايالات متحده هشدار دادند.
هشدار جدي به آمريکا
محکوميت اقدام آمريکا در حمله موشکي به سوريه براي يک اتهام اثبات نشده اقدامي بود که همه کارشناسان انتظار داشتند در مسکو صورت گيرد. اما نکته قابل توجه اعلام هشدار جدي به آمريکا براي جلوگيري از تکرار چنين اقدام‌هايي در آينده بود. بخش انگليسي تارنماي «دويچه وله» در گزارشي نوشت: يک هفته پس از حمله موشکي ناو آمريکايي به سوريه، وزراي خارجه ايران، روسيه و سوريه به شدت به کاخ سفيد نسبت به اقدامات نظامي بعدي در سوريه هشدار دادند. مقامات اين سه کشور اعلام کردند تکرار چنين اقداماتي مي تواند نتايج عميقي نه تنها بر امنيت منطقه بلکه جهان داشته باشد. بر اين اساس لاوروف به وزير امور خارجه سوريه اعلام کرد که روسيه و ايالات متحده ديدگاه مشترکي در مورد تکرار نشدن چنين حمله‌هايي دارند. وزير امور خارجه روسيه تاکيد کرد که آينده سوريه بايد تنها با خواست مردم اين کشور تعيين شود. با اين وجود اين خبرگزاري آلماني عنوان کرد که وزارت خارجه آمريکا در واشنگتن، احتمال تکرار تهاجم بيشتر آمريکا را رد نکرده است.تارنماي روزنامه «وال استريت ژورنال» در مورد اين نشست سه جانبه نوشت: ايران و روسيه نشان دادند که در حمايت از بشار اسد متحد و هماهنگ هستند. در گزارش اين روزنامه آمريکايي آمده است: وزيران خارجه سه کشور در مسکو نشان دادند جبهه متحدي را در حمايت از رئيس جمهوري سوريه تشکيل مي دهند. آن‌ها تاکيد مي کنند که اتهام ايالات متحده و برخي کشورها عليه دولت سوريه در مورد حمله شيميايي، ساختگي است.تارنماي روزنامه «واشنگتن پست» نيز در مورد اين گفت وگوي سه جانبه از هشدار شديد سه کشور به آمريکا خبر داد و نوشت: با وجود اتهامات ايالات متحده عليه دولت اسد ، وليد معلم وزير امور خارجه سوريه از بازرسان بين المللي دعوت کرد تا از پايگاهي که واشنگتن مي گويد از آن محل حمله شيميايي صورت گرفته است بازديد کنند.
تاکيد بر تشکيل دو کميته حقيقت ياب مستقل
نکته اي که سه کشور در مسکو برآن تاکيد داشتند تعيين مقصر اين بحران از طريق يک کميته حقيقت ياب بين المللي بود. اين همان موضوعي است که کشورهاي غربي با آن مخالف هستند.سازمان ملل روسيه را از سه سال پيش به عنوان مسئول نابودي تسليحات شيميايي سوريه تعيين کرد. به نظر مي رسد مسکو اکنون نسبت به نتيجه تحقيقات اين کميته مطمئن است و به همين دليل بر تشکيل آن تاکيد مي کند.تارنماي شبکه تلويزيوني «اي.بي.سي نيوز» آمريکا اعلام کرد سه کشور در مسکو به شدت به آمريکا در مورد تکرار اقداماتش هشدار دادند و تحقيقات بين المللي در مورد حمله شيميايي هفته را خواستار پيش شدند.وزير امور خارجه روسيه اقدام آمريکا را نقض فاحش قوانين بين المللي عنوان کرد و نسبت به نتايج تکرار اين حرکت براي جامعه جهاني هشدار داد.وي همچنين آمريکا را متهم کرد که با حمله موشکي تلاش مي کند تا مانع تشکيل کميته حقيقت ياب شود. روسيه تاکيد مي کند که کارشناسان فعال در اين کميته بايد از مليت‌هاي گوناگون باشند و اين کميسيون نبايد تنها متشکل از مليت‌هاي اروپايي و ايالات متحده باشد.
به نوشته اين شبکه خبري، لاوروف تصريح کرد: اگر همکاران آمريکايي و اروپايي مطمئن هستند که ديدگاه آن‌ها در مورد حمله شيميايي درست است نبايد دليلي براي مخالفت با تشکيل چنين هيات مستقلي داشته باشند. چنين تحقيقي بايد شفاف باشد و هيچ جاي ترديدي را باقي نگذارد. وزراي خارجه سه کشور همچنين در مورد حضور نيروهاي نظامي آمريکا در مرزهاي اردن و سوريه نيز گفت وگو کردند.تارنماي شبکه خبري «الجزيره» علاوه بر بازتاب هشدار کشورهاي شرکت کننده دراين نشست به آمريکا چنين نگاشت: روسيه اعتقاد دارد گازهاي شيميايي که منجر به کشته شدن 87 نفر شد، از طريق حملات هوايي نبوده بلکه توسط شورشيان در خان شيخون منتشر شده و به همين دليل تحقيقات بين المللي را خواستار شده است. گزارش الجزيره نوشت: لاوروف اقدام آمريکا براي حمله به سوريه را محکوم کرد و آن را خلاف قوانين بين المللي و منشور ملل متحد دانست. لاوروف از آمريکا و متحدانش خواست تا حاکميت سوريه را محترم بشمارند و از تکرار اين اقدام‌ها خودداري کنند زيرا پيامدهاي جدي را براي منطقه و جهان خواهد داشت. همچنين سه کشور دو تحقيق در مورد حمله شيميايي و اقدام موشکي آمريکا عليه سوريه را خواستارشدند.
تارنماي «يورونيوز» نيز در گزارشي نوشت: لاوروف ضمن محکوميت اقدام آمريکا از «سازمان منع تسليحات شيميايي » (OPCW) به علت ناتواني در انجام تحقيقات در خان شيخون انتقاد کرد. وي درخواست کرد که کارشناسان آمريکايي و روسي به اين تحقيقات ملحق شوند و تاکيد کرد اين غير قابل قبول است که اين سازمان تجزيه و تحليل مدارک و شواهد را در همان محل حادثه انجام نمي دهد.
لجاجت غربي‌ها در برابر پافشاري مسکو
درحالي که رسانه‌هاي غربي به حملات خود عليه دولت سوريه به علت وتوي قطعنامه شوراي امنيت به وسيله روسيه شدت بخشيده‌اند، اما مقامات روس تاکيد دارند اين قطعنامه به تشکيل يک گروه حقيقت ياب مستقل و حل موضوع کمک نمي کرد. به گزارش ايرنا، بسياري از رسانه‌هاي جريان ساز غربي گزارش‌هاي خود در مورد سوريه را به گونه اي طراحي و منتشر کردند گويي که روسيه با ايجاد گروه حقيقت ياب مستقل در سوريه مخالفت کرده است. آن‌ها مدعي شده اند که روسيه با قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل متحد در اين زمينه مخالفت کرده است حال آنکه واقعيت از اين قرار است که قطعنامه اي که آمريکا و کشورهاي غربي بر تصويب آن اصرار ورزيدند بر محکوميت دولت سوريه تاکيد داشت.پيشنهاد مکتوب غربي‌ها به گونه اي بود که حمله شيميايي از سوي دولت بشار اسد را قطعي اعلام کرده و دولت اين کشور به طور کامل مقصر معرفي مي کرد چرا که مرتکب اقدام ضد بشري شده است.دولت روسيه در سازمان ملل تاکيد کرد که بايد حمله شيميايي محکوم شود و درباره عاملان آن گروه تحقيق مستقلي زير نظر سازمان ملل تشکيل شود تا واقعيت امر مشخص گردد. بر پايه استدلال روسيه اين حمله شيميايي به وسيله دولت اسد صورت نگرفته است و نبايد اين کشور محکوم شود. رسانه‌هاي انگليسي زبان تقابل آمريکا و روسيه را به شکل‌هاي گوناگوني روايت و تفسير کرده اند.
پافشاري روسيه بر تشکيل گروه تحقيق مستقل
از ابتداي وقوع حمله شيميايي روسيه و
ايران تاکيد کردند که عامل اين اتفاق دولت سوريه نيست و بايد مسبب واقعي آن اعلام
شود. تارنماي خبرگزاري روسي «اسپوتنيک» نوشت مسکو قطعنامه اي را در سازمان ملل متحد
وتو کرد که به دنبال محکوميت دولت سوريه بود. اين قطعنامه از دولت دمشق مي خواست
تا اطلاعات کاملي را از پروازها و عمليات نظامي اين کشور براي سازمان ملل فراهم
کند و دسترسي بدون مانع به همه پايگاه‌هاي نظامي سوريه را براي بازرسان اين نهاد
فراهم کند. به نوشته اين تارنما روسيه تاکيد دارد کرملين بارها اعلام کرده است
گروه حقيقت ياب مستقلي تشکيل شود تا در مورد اتهام حمله شيميايي بررسي‌ها را انجام
دهد. نماينده روسيه در سازمان ملل طي سخناني از همه حاضران در جلسه خواست تا با هر
گروه تحقيق مستقلي که از سوي شوراي امنيت تشکيل مي شود، همکاري کنند.
اسپوتنيک با اشاره به ديدار وزير خارجه آمريکا از مسکو اعلام کرد : در نشست خبري «رکس تيلرسون» بر وجود ديدگاه متعارض ميان دوطرف تاکيد کرد و دولت بشار اسد را عامل اين حمله مي داند. حال آنکه «سرگئي لاوروف» وزير امورخارجه روسيه بر ضرورت تحقيق در اين موضوع اصرار مي کند. تارنماي روسي «راشاتودي» نيز عنوان داشت: مسکو قطعنامه اي را وتو کرد که ضمن محکوم کردن حمله شيميايي به خان شيخون، به دنبال بازشدن پايگاه‌هاي نظامي روسيه به روي بازرسان بود. به گفته نماينده روسيه در سازمان ملل پذيرفتن اين قطعنامه از سوي مسکو به معناي مشروعيت بخشيدن به حمله موشکي 7 آوريل ايالت متحده به پايگاه سوريه به شمار مي رفت زيرا واشنگتن مدعي بود که دولت سوريه عامل حمله شيميايي با گاز اعصاب سارين بوده است. به نوشته راشا تودي سفير پيشين انگليس در سوريه به اين خبرگزاري گفته است مدارکي که ايالات متحده ادعا مي کند دخالت دولت سوريه در حمله شيميايي را اثبات مي کند قطعي و پايدار نيستند. اين شواهد بيشتر از همه از سوي منابعي از سوي گروه‌هاي جهادي از جمله النصره و شبکه‌هاي اجتماعي ارائه شده است.
اهداف منطقه‌اي و پنهان غرب
دولت‌هاي غربي در موضوع سوريه اهداف خاصي را دنبال مي کنند که مهمترين آن سقوط بشار اسد و تغيير موازنه قدرت در منطقه است. آن‌ها با روش‌هاي گوناگون به دنبال اجراي اين راهبرد هستند. تارنماي «بلومبرگ» در عنوان گزارش خود، اين خط خبري غربي‌ها را دنبال کرد و در يک عنوان طولاني نوشت روسيه قطعنامه سازمان ملل در محکوميت حمله شيميايي سوريه را وتو کرد. در متن اين گزارش آمده است که در متن اين قطعنامه تقاضا شده بود که دولت بشار اسد به خاطر آن حمله محکوم شود. 10 عضو از 15 عضو شوراي امنيت به اين قطعنامه راي مثبت دادند؛ بوليوي و روسيه به آن راي منفي دادند و چين، قزاقستان و اتيوپي نيز به آن راي ممتنع دادند. کشورهاي انگليس، فرانسه و آمريکا از پيشنهاد دهندگان اين قطعنامه بودند.
از نگاه بلومبرگ برخي نکات در مورد اين راي گيري مهم بود. نشست شوراي امنيت پس از ديدار رکس تيلرسون وزير امور خارجه آمريکا با ولاديمير پوتين رئيس جمهوري اين کشور صورت گرفت. مقام‌هاي روس به شدت بر تشکيل تحقيق بين المللي بر اين حادثه تاکيد کردند. به گفته لاوروف قطعنامه کشورهاي غربي به دنبال مشروعيت بخشيدن به اقدام‌ها عليه دولت دمشق بود. عمده ترين دليل مخالفت روسيه با اين قطعنامه نوع تحقيقات و بازرسي بود که در آن پيشنهاد شده بود. از سوي ديگر به نوشته اين تارنما، راي ممتنع چين نيز مهم بوده است زيرا تاکنون در بسياري از موارد اين کشور در کنار روسيه قرار مي گرفت. اين موضوع نيز چند روز پس از ديدار سران آمريکا و چين رخ داده است. ترامپ در پاسخ به اين اقدام پکن، در يک کنفرانس خبري از اين اقدام چين تشکر کرد و همراه نشدن با روسيه را شگفت آور توصيف کرد. تارنماي روزنامه «نيويورک تايمز» نيز در يک روز دو گزارش جامع در مورد تحولات سوريه و طرح موضوع در سازمان ملل منتشر کرد. در يکي از اين گزارش‌ها به صورت تلويحي روسيه به خاطر وتوي قطعنامه تقبيح شد. اين روزنامه در گزارش ديگر حل درگيري در سوريه را سخت توصيف کرد و در مورد آن نوشت: دولت ترامپ اميدوار است مشکلي که سال‌ها تلاش را بي نتيجه کرده است با چند موشک کروز حل شود. اما در جنگي که معماهاي بسياري در آن وجود دارد تحليل‌ها و مشکلات زيادي هم وجود دارد.
به ادعاي اين روزنامه اسد به حملات هوايي دلگرم است که روسيه از آن پشتيباني مي کند اما مهمترين ضعف دمشق در نيروهاي زميني سوريه است که بسيار کم اثرتر بوده اند. اين روزنامه هم اتهام‌هاي غيرقطعي و نامشخصي را عليه دولت اسد عنوان کرد و شرايط کنوني را با دوره دولت صدام حسين در عراق مقايسه کرد. نيويورک تايمز مدعي شد صدام مقادير اندکي از سلاح شيميايي را به دور از چشم بازرسان انبار کرده بود.
حل بحران سوريه با راه حل سياسي
با وجود رو در رو قرار گرفتن روسيه و ايالات متحده در قضيه سوريه، اما به طور تقريبي همه تحليلگران تاکيد دارند که حل اين منازعه راه حل نظامي ندارد. آشکار است که سرانجام همه بايد براي حل سياسي موضوع اجماع کنند. اگر پس از حمله شيميايي که چند روز قبل رخ داد؛ دونالد ترامپ احساساتي نمي شد و پاسخ موشکي نمي داد جامعه بين المللي بهتر مي توانست به حل مشکل بپردازد. با اقدام غيرعقلاني که آمريکا انجام داد اصل وقوع حمله شيميايي به موضوعي در حاشيه موشک پراني آمريکا و حتي تنش ميان آمريکا و روسيه در شوراي امنيت تبديل شد. بسياري از رسانه‌هاي جهان که اندکي مستقل هستند همين رويکرد را قبول دارند. به عنوان نمونه تارنماي نشريه «پلتيکو» ديدگاه طرف روس را در زمينه تاکيد بر تحقيق مستقل سازمان ملل از حمله شيميايي را مورد تاکيد قرار داد. از ارزيابي‌هاي رسانه اين نتيجه حاصل مي شود که روسيه نسبت به اين موضوع که بشار اسد مسئول حمله شيميايي به خان شيخون سوريه نيست مطمئن است. روسيه بر اين موضع بسيار تاکيد مي کند زيرا از سه سال پيش از سوي سازمان ملل به عنوان مسئول تضمين امحاي تسليحات شيميايي اين کشور تعيين شد. در صورتي که اکنون سازمان ملل متحد به اين نتيجه برسد دولت دمشق دست به چنين اقدامي زده است، کرملين به عنوان مسئول پاکسازي متهم رديف اول خواهد بود. از طرف ديگر اگر ترديدي در ادعاي روسيه وجود داشته باشد پوتين و ديگر مقام‌هاي روسيه هيچگاه تا اين اندازه بر ضرورت تعيين گروه حقيقت ياب سازمان ملل تاکيد نمي کردند.
ش.د9600593