(روزنامه آفتاب اقتصادي ـ 1396/02/09 ـ شماره 467 ـ صفحه 4)
نخستین بار
ضراب در سال ۲۰۱۲ و در جریان توقیف یک محموله طلا که بنا بر ادعای برخی مقامات وقت ترکیه به اصطلاح در حال حمل به ایران بود توسط پلیس بازجویی شد. البته این مدعا هرگز به اثبات نرسید. در آن زمان سلیمان اصلان (رئیس بانک خلق)، مصطفی دمیر (شهردار منطقه فاتح استانبول و عضو حزب حاکم عدالت و توسعه)، پسر معمر گولر (وزیر کشور که نیروی پلیس هم زیر نظر او اداره می‌شود)، پسر ظفر چاغلایان (وزیر اقتصاد) و پسر اردوغان بیرقدار (وزیر محیط زیست و شهرسازی) از جمله کسانی بودند که در رابطه با این پرونده بازداشت شدند. چند سال پیش که او در ترکیه بازداشت شد، متهم به پرداخت میلیون‌ها دلار رشوه به نزدیکان دولت ترکیه بود، اما می‌گفت که معاملات شمش طلا ترکیه با ایران توانسته میلیاردها دلار کسری بودجه ترکیه را جبران کند و همچنین کمک کرده تا با تبدیل پول حاصل از فروش نفت و گاز به شمش طلا و انتقال آن به ایران به اقتصاد ایران کمک کند.
زمانی که او بازداشت شده بود، وکلیش به بی‌بی‌سی فارسی گفت که موکلش مبلغی را در قالب هدیه و برای ساخت مدرسه و دانشگاه در اختیار مدیرعامل بانک خلق ترکیه گذاشته است.
ضراب و زنجانی
دو نام به شهرت رسانه‌ای رضا ضراب کمک کرد؛ اولی همسرش، ابرو گوندش، ستاره موسیقی پاپ ترکیه بود و دیگری بابک زنجانی، میلیاردر ایرانی که برخی مدعی هستند که با رضا ضراب ارتباط مالی داشته است.
رضا صراف همکاری با او نداشته است
بسیاری از رسانه‌های ترکیه می‌گفتند که رضا ضراب در ترکیه به "رضا صراف" هم مشهور است، شریک تجاری بابک زنجانی و در واقع نماینده او در رابطه با معاملات نفتی با ترکیه بوده است و به دلیل اینکه آقای زنجانی در فهرست تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد، بسیاری از مبادلات تجاری خود را از طریق آقای ضراب انجام می‌دهد. با این حال آقای زنجانی می‌گفت که آقای ضراب را تنها به مدت چند دقیقه دیده و هیچ معامله یا همکاری با او نداشته است.
اما در سال پیش رسانه‌های ترکیه از یافته‌های وزارت گمرک و تجارت این کشور درباره ارتباطات تجاری میان رضا ضراب و بابک زنجانی خبر دادند. یکی از یافته‌های گزارش بازرسان این وزارتخانه نشان می‌داد که یکی از شرکت‌های وابسته به رضا ضراب در سال ۲۰۱۲ نزدیک به ۹۴۲ کیلوگرم طلا به یکی از شرکت‌های وابسته به بابک زنجانی فروخته است.
از سوی دیگر، یکی دیگر از شرکت‌های وابسته به رضا ضراب به نام "رویال شیپینگ" در‌ماه مه ۲۰۱۲ پنج میلیون و صد هزار لیر به حساب یکی از شرکت‌های وابسته به آقای زنجانی واریز کرده بود. البته اینها تماماً ادعای رسانه‌ها و پلیس ترکیه است.
پس از آنکه رضا ضراب در سال ۲۰۱۰ با ابرو گوندش ازدواج کرد، روزنامه‌های ترکیه نوشتند که همسر جدید ستاره موسیقی ترکیه متولد ۱۹۸۳ در تبریز است و تابعیت جمهوری آذربایجان و ترکیه را دارد. با این حال در برخی منابع ذکر شده که او در باکو به دنیا آمده است و از کودکی در ترکیه زندگی می‌کرده است. این در حالی است که یکی از اتهامات آقای ضراب، پرداخت رشوه برای تسریع در دریافت تابعیت ترکیه اعلام شد.
سه اتهام در ترکیه
در سال ۲۰۱۲ پلیس ترکیه گفت که آقای ضراب در رابطه با سه اتهام بازجویی شده است.
در بخش اول، او علاوه بر انتقال پول به ایران، به پرداخت رشوه به نزدیکان اعضای دولت برای تسهیل امر سرمایه‌گذاری و همچنین تسریع دریافت تابعیت ترکیه برای خود و نزدیکانش متهم بود.
بخش دوم پرونده به سرمایه‌گذاری‌ها در بخش املاک و فعالیت‌های چند شرکت بزرگ ساختمانی مربوط می‌شد.
بخش سوم هم به اعطای مجوز ساخت هتل در مناطق حفاظت شده تاریخی و فرهنگی استانبول ربط داشت که در نزدیکی خط آهن در حال احداث مرمره واقع بود.
آقای ضراب نهایتا بدون اینکه رسما متهم شود، آزاد شد.
اما این تاجر جوان و افسانه‌ای ایرانی کیست؟ !
رضا ضراب یا رضا صراف، متولد ۱۳۶۲ هجری شمسی در تبریز، یک ایرانی مقیم ترکیه و همسر خواننده ترک ابرو گوندش می‌باشد، وی در سال ۲۰۱۳ به اتهام فساد اقتصادی در کشور ترکیه به مدت دو‌ماه بازداشت شد و نهایتاً در دادگاه تبرئه شد. وی سپس در‌ماه مارس ۲۰۱۵ در شهر میامی در ایالت فلوریدای آمریکا با اتهامات فساد اقتصادی و نقض قوانین آمریکا بازداشت شد و اکنون در آمریکا زندانی است. گفته می‌شود رضا ضراب همکاری‌های اقتصادی گسترده با شرکت سورینت متعلق به بابک زنجانی داشته است.
زمینه شغلی و زندگی خصوصی
رضا ضراب در سال ۱۳۶۲ در تبریز به دنیا آمد، در ابتدای زندگی رضا صراف باوجود مهاجرت پدرش به دوبی، ترجیح می‌دهد که در کشور ترکیه بماند بعدها نیز تصمیم می‌گیرد در کنار تحصیل به رسیدگی به‌کارهای تجاری پدرش مشغول باشد، اما به‌مرورزمان کم‌کم پا به عرصه تجارت‌های دیگر نیز می‌گذارد. وی به دلیل استفاده از عنوان فرزندی حسین ضراب (پدرش) و هم به‌واسطه آشنا شدن در سالیان زیاد با دوستان و آشنایان پدرش به‌طور نسبی برای خود نام و شهرتی دست‌وپا می‌کند. خانواده ضراب علاوه بر ایران در سه کشور آذربایجان، ترکیه و امارات متحده عربی فعالیت‌های اقتصادی دارند و در حوزه‌های مختلف بازرگانی و صنعتی همچون صادرات و واردات طلا و سنگ‌های قیمتی، نقل‌وانتقال و مبادله ارز، کشتی‌سازی، فولاد و. . . کار می‌کنند. حسین ضراب پدر رضا ضراب بعد از بازگشت به ایران فعالیت‌های خود را با تاسیس کارخانجات فولاد ادامه داد، حسین ضراب ابتدا در بیست‌ودو اردیبهشت‌ماه هزار و سیصد و هشتادوهفت شرکت صنایع فولاد کاوه تیکمه داش را به ثبت رساند. این کارخانه در هجده مهرماه سال ۱۳۹۱ به بهره‌برداری رسید و افتتاح شد. رضا ضراب با توجه به داشتن ملک و املاک فراوان در چند نقطه از دنیا و دارا بودن صرافی بزرگی در امارات متحده عربی جای خود را در میان بازرگانان و تجار به‌عنوان جوانی متمول، فعال و جویای نام و البته دست‌ودل‌باز و پول‌خرج‌کن باز می‌کند و نامش بر سر زبان‌ها می‌افتد.
پیش از آنکه رضا صراف با ابرو گوندش خواننده مشهور ترکیه ازدواج کند، در سال ۲۰۰۲ از گونل یکی دیگر از خواننده‌های مطرح آن روزهای ترکیه نیز خواستگاری کرده و با پاسخ مثبت گونل رضا صراف بیش از پیش در کانون توجهات قرار می‌گیرد، این پیوند و همچنین متمول بودن رضا صراف، در کنار اشتغال به‌کار تجارت و همگامی و همکاری دوستان و آشنایان پدرش پله‌های موفقیت را برای وی هموار می‌کند. اما رضا صراف در سال ۲۰۰۸ در اقدامی بحث‌برانگیز به‌طور ناگهانی از گونل جدا می‌شود و اعلام می‌کند که با «گونل» هیچ رابطه‌ای نداشته است و دیگر از وی جدا شده این موضوع مجدداً رضا صراف را تیتر یک روزنامه‌های ترکیه می‌کند، و پس از گذشت پنج‌ماه از این جدایی در سال ۲۰۰۹ رضا صراف رسماً اعلام می‌کند که پس از مدت‌ها که با «ابرو گوندش» (یک خواننده دیگر ترک) رابطه داشته، حالا قصد ازدواج با او را دارد. در فوریه ۲۰۱۰ میلادی، در مطبوعات ترکیه اعلام شد ابرو گوندش یک خواننده سرشناس و نام آشنا، با یک تاجر «سرشناس» ایرانی‌الاصل دارای تابعیت دوگانه جمهوری آذربایجان و ترکیه به نام «رضا ضراب» ازدواج کرده‌است. همچنین اعلام شد شخصی که ابرو گوندش با وی ازدواج کرده متعلق به یک خانواده ثروتمند ایرانی اهل تبریز است و حاصل ازدواج این دو، یک دختر است.
رضا صراف را یک تاجر متبحر درزمینه نفت و طلا می‌دانند. او در ترکیه مالک هلدینگ رویال است. بااینکه رشته اصلی فعالیتش سنگ‌های قیمتی و طلا است اما در فعالیت‌های اقتصادی دیگری نیز دست دارد، او یک کارخانه کشتی‌سازی را اداره می‌کند که در اصل متعلق به پدرش است. رضا صراف به‌واسطه فعالیت‌های متعددش در ترکیه مشهور، و به یکی از نزدیکان رجب طیب اردوغان نخست‌وزیر (رئیس‌جمهور) تبدیل شد. تا جایی که اردوغان بارها از او به‌عنوان جوانی خیر نام می‌برد. دولت آمریکا می‌گوید که ضراب سالانه ۱۱ میلیارد دلار از کسب و کارهایش درآمد دارد و دارایی‌های او شامل ۲۰ ملک، شش اسب، ۱۷ اتومبیل مجلل، هفت قایق تفریحی، یک هواپیمای شخصی و بیش از ۱۰ میلیون دلار آثار هنری است. بنابه این گزارش آنها اشاره کردند که یک کارمند ضراب ادعا کرده که بر ساخت قایقی تفریحی برای او به طول بیش از یک زمین فوتبال با سه زیردریایی شخصی نظارت داشته است.
ارتباط کاری دو تاجر
حکم اعدام بابک زنجانی در ایران یک سال پیش صادر شد اما امیدهای رضا ضراب، همکار بابک زنجانی که در آمریکا زندانی است، برای تبرئه بیشتر شده است. چرا که جولیانی شهردار سابق نیویورک و از حامیان ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا که وکالت رضا ضراب را بر عهده گرفته، از احتمال مصالحه آمریکا و ترکیه درباره رضا ضراب سخن گفته است. اما صرف‌نظر از نتیجه این مصالحه، پرسش این است که واقعیت رابطه بابک زنجانی و رضا ضراب چه بوده است؟ . حکم اعدام بابک زنجانی در ایران یک سال پیش صادر شد اما امیدهای رضا ضراب، همکار بابک زنجانی که در آمریکا زندانی است، برای تبرئه بیشتر شده است. چرا که جولیانی شهردار سابق نیویورک و از حامیان ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا که وکالت رضا ضراب را بر عهده گرفته، از احتمال مصالحه آمریکا و ترکیه درباره رضا ضراب سخن گفته است.
رسانه‌ای شدن بابک
نام رضا ضراب هم همان سال‌هایی به رسانه‌های ایران راه یافت که چهره بابک زنجانی، رسانه‌ای شد. اما آن زمان کمتر کسی فکر می‌کرد رابطه‌ای بین این دو وجود داشته باشد. آن زمان، نام و چهره رضا ضراب در رسانه‌های فان ایرانی، به عنوان همسر ایرانی ابرو گوندش، خواننده مشهور و محبوب ترکیه‌ای که در ایران هم شهرت دارد مطرح شد تا مخاطبان با چهره این فرد ایرانی که حالا تابعیت ترکیه را هم داشت آشنا شوند. ضراب که مرد ثروتمندی بود، در 27سالگی با ابرو گوندش ازدواج کرد و هم در ترکیه و هم در ایران شهرت پیدا کرد.
ضراب در خانواده‌ای ثروتمند متولد شد و پدرش هم به فعالیت‌های تجاری مشغول بود و به همین دلیل ضراب هم وارد این عرصه شد. شرکت صنایع فولاد کاوه تیکمه‌داش که در سال ۱۳۸۷ در ایران افتتاح شد، توسط پدر رضا ضراب تاسیس شده است. ضراب اما به ترکیه رفت تا با تابعیت دوگانه ترکیه – جمهوری آذربایجان، فعالیت‌های تجاری خود را گسترش دهد. او در حوزه طلا و نفت فعالیت داشت و کارخانه کشتی‌سازی پدرش را هم اداره می‌کرد. او حتی به واسطه فعالیت‌های اقتصادی خود، با رجب طیب اردوغان که آن زمان نخست وزیر ترکیه بود و بعد رئیس‌جمهور شد، ارتباط داشت.
سال ۲۰۱۳، نام بابک زنجانی و رضا ضراب در دو کشور ایران و ترکیه به واسطه تخلفات اقتصادی، تقریباً به طور هم‌زمان رسانه‌ای شد. در جریان ماجرای بحران فساد مالی ترکیه در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۳ میلادی، «واحد جرایم سازمان‌یافته پلیس ترکیه» طی عملیاتی رضا ضراب و حدود ۵۰ نفر از افراد مرتبط با وی را دستگیر کرد. رضا ضراب متهم بود که در جریان انتقال یک محموله طلا به ایران، به انتقال غیرقانونی پول از طریق یک بانک متعلق به دولت ترکیه و پرداخت رشوه به نزدیکان مقامات دولتی اقدام کرده است. مطبوعات ترکیه با افشای انتقال غیرقانونی طلا از ایران به ترکیه و سپس دوبی، پای شرکت سورینت ایران متعلق به بابک زنجانی را به این پرونده باز کردند. با بالاگرفتن دعوای سیاسی در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه میان جناح وابسته به فتح الله گولن و رجب طیب اردوغان و افشای پی‌درپی فسادهای مقامات دولتی ترکیه، پای سورینت ایران هم به این پرونده باز شد. اردوغان در ترکیه اتهام فساد اقتصادی را توطئه دشمن خواند و انگشت اتهام را به سمت کشورهای خارجی و فتح‌الله گولن رهبر جنبش خدمت که در آمریکا ساکن است، نشانه گرفت. اما پس از چند‌ماه ابتدا ضراب، و سپس سایر متهمان این پرونده با قید وثیقه آزاد شدند و پس از آن دادگاه استانبول رای به تبرئه ضراب و همکاران او داد.
همان زمان در ایران، بابک زنجانی بازداشت شد اما بر خلاف ضراب، او آزاد نشد. چراکه دولت حامی او در زمان تحریم‌ها که زمینه‌ساز تخلفات مالی او برای دور زدن تحریم‌ها بود، جای خود را به دولت جدیدی داده بود و دیگر از تحریم‌ها هم خبری نبود. بنابراین بابک زنجانی در زندان ماند و قوه قضائیه ایران مقتدرانه عمل کرد.
مطرح شدن دوباره دو نام
سال 2013، نام بابک زنجانی و رضا ضراب در دو کشور ایران و ترکیه به واسطه تخلفات اقتصادی، تقریباً به طور هم‌زمان رسانه‌ای شد. در جریان ماجرای بحران فساد مالی ترکیه در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۳ میلادی، «واحد جرایم سازمان‌یافته پلیس ترکیه» طی عملیاتی رضا ضراب و حدود ۵۰ نفر از افراد مرتبط با وی را دستگیر کرد. رضا ضراب متهم بود که در جریان انتقال یک محموله طلا به ایران، به انتقال غیرقانونی پول از طریق یک بانک متعلق به دولت ترکیه و پرداخت رشوه به نزدیکان مقامات دولتی اقدام کرده است. مطبوعات ترکیه با افشای انتقال غیرقانونی طلا از ایران به ترکیه و سپس دبی، پای شرکت سورینت ایران متعلق به بابک زنجانی را به این پرونده باز کردند.
وی به اعدام محکوم شد. هرچند حکم اعدام او پس از یک سال هنوز اجرا نشده است و تکلیف بدهی‌های نفتی او هم مشخص نیست.
اما سرنوشت رضا ضراب هم بازداشت دوباره بود. او پس از سفر به آمریکا به اتهام دور زدن تحریم‌های ایران در شهر میامی دستگیر شد. کارمندش کاملیا جمشیدی ۲۹ ساله، و حسین نجف‌زاده، ۶۵ ساله کارمند ارشد یک شعبه بانک ملت ایران هم همراه او دستگیر شدند. آنها متهم به تلاش برای انجام صدها میلیون دلار معاملات مالی در نقض تحریم‌های آمریکا علیه ایران بودند. وکیل رضا ضراب نیز به دادگاهی که بررسی آزادی موکلش را با وثیقه پنجاه میلیون دلاری آغاز کرده پیشنهاد داد که به‌جای زندان، او را در حبس خانگی در آپارتمانی مجلل در منهتن تحت‌الحفظ نگهداری کنند. نخستین جلسه دادگاه ضراب در‌ماه اردیبهشت ۱۳۹۵ در نیویورک برگزار شد و وی اتهامات مربوط به برنامه‌ریزی توطئه برای انجام صدها میلیون دلار مبادلات مالی برای کمک به ایران را رد کرد. پس از آن تلاش‌هایی برای آزادی او از طریق وکیلش جولیانی صورت گرفت که هرچند هنوز به نتیجه نرسیده اما چشم‌اندازی روشن‌تر نسبت به زنجانی در مقابل او قرار می‌دهد.
اینکه ارتباط بابک زنجانی و رضا ضراب چگونه است، هنوز کاملا روشن نیست. رضا ضراب، ابتدا هرگونه ارتباط با زنجانی را رد می‌کرد. او گفته بود: نمی‌دانم چطور این داستان درست شده که بابک زنجانی رئیس یا همکار یا شریک من است. این را ابتدا یکی از روزنامه‌های ترکیه با هدف خاص سیاسی مطرح کرد و بعد هم در ایران منعکس شد. زنجانی هیچ‌وقت رئیس من نبوده. آقایان خودشان یک اشتباه مرتکب شدند و حالا هم نمی‌دانند باید چه بکنند.
از جمله اتهامات ضراب در پرونده‌ای که برایش در ترکیه مفتوح و بابت آن به پنج سال حبس محکوم شد، قاچاق طلا بود؛ جالب اینکه بابک زنجانی نیز در جریان محاکمه خود از ماجرای خرید یک و نیم تن طلا از آفریقا و تلاش برای وارد کردن این محموله به کشور از طریق استانبول پرده برداشت اما نامی از ضراب نبرد.
زنجانی در چهاردهمین جلسه محاکمه متهمان پرونده نفتی در پاسخ به سوال قاضی صلواتی مبنی بر اینکه از طرف شما دستور پرداخت ۴۴۵ میلیون یورویی به بانک‌های پارسیان و سرمایه به شرکت صفیرآلتین متعلق به رضا ضراب داده می‌شود و ضراب ۱۲ میلیون یورو کارمزد می‌گیرد، گفت: بانک مرکزی پول‌هایش در حساب‌های بانک پارسیان و سرمایه بود و این بانک‌ها می‌خواستند به‌هالک بانک ترکیه واریز کنند که یک کارمزد اینها و یک کارمزد نیز بانک ترکیه می‌گرفت. در اصل ضراب کارمزد نمی‌گرفت بلکه پول وقتی به حسابش ریخته می‌شد، به خاطر کارمزدهایی که قبلاً کسر شده بود، ۱۲ میلیون کم بود. مگر ۱۲میلیون یورو کارمزد می‌شود.
در حقیقت آنچه رابطه کاری این دو را برملا کرد، پرداخت ۱۲ میلیون یورو کارمزد از سوی بابک زنجانی به صرافی «صفیر آلتین» در دبی بود که متعلق به رضا ضراب است.
با توجه به اینکه مسئولان ایرانی بارها گفته‌اند اموال زنجانی در خارج از کشور را پیدا نمی‌کنند، باز هم با اشاره به اینکه احتمال ارتباط بین زنجانی و ضراب دور از ذهن نیست، به نظر می‌رسد ضراب، کلید بخشی از پول‌های گمشده در این پرونده باشد و جای آن در دادگاه خالی است.
نکته جالب اینجاست که رسول کوهپایه‌زاده وکیل مدافع بابک زنجانی درباره بازداشت رضا ضراب گفته بود: بازداشت رضا ضراب شریک موکل من، به اتهام همکاری با ایران در دور زدن تحریم‌ها، به‌خوبی بیانگر نقش موثر و کلیدی موکل در راستای خدمت به نظام است. او گفته بود: هیچ‌وقت نباید دوستان و خدماتشان فراموش شود و نباید کاری کرد که با دست خودمان سبب خوشحالی دشمنان شویم. البته تردیدی نیست که ارائه خدمات و سابقه افراد مانع رسیدگی به اتهاماتشان نیست ولی هر اتهامی به موکل وارد باشد اخلال در نظام اقتصادی با قصد و علم ضربه زدن به نظام که منتج به مفسدفی‌الارض باشد وارد نیست!
آنچه از بررسی پرونده بابک زنجانی و رضا ضراب و مجموعه اطلاعات ناقصی که در این زمینه ارائه شده می‌توان دریافت این است که رابطه بابک زنجانی ورضا ضراب، رابطه شراکت نبوده، چراکه دارایی بابک زنجانی در زمان بازداشت، 13.5 میلیارد دلار تخمین زده می‌شد درحالیکه مجموع دارایی رضا ضراب بسیار کمتر و در حد ۸۷ میلیون دلار بود. از سوی دیگر، رضا ضراب هیچگاه کارمند بابک زنجانی نبوده است. به نظر می‌رسد آنها در موضوع انتقال طلا و پول بین ایران و ترکیه با هم ارتباط داشتند و ضراب بابت تسهیل در نقل‌وانتقال مالی، کارمزدی دریافت می‌کرد که البته با توجه به حجم بالای نقل‌وانتقال مالی در زمان تحریم از طریق ترکیه، مبلغ بسیار بالایی بود. اما هنوز رمز و رازهای فراوانی از روابط این دو وجود دارد.
حال، بابک زنجانی در ایران همچنان در زندان است و مشخص نیست حکم اعدام او چه زمانی اجرا شود و اموال او هم پاسخگوی بدهی‌های او به وزارت نفت نیست. اما رضا ضراب که در آمریکا زندانی است اندک‌اندک امید بیشتری برای آزادی پیدا می‌کند.
http://news.aftabeyazd.ir/3390--.html
ش.د9600562