هر پنج كشور توافق هسته‌اي جولاي 2015 با ايران در دومين سالگرد توافق هسته‌اي با صدور بيانيه رسمي يا در شكل و شمايل غيررسمي از اين توافق حمايت كردند. شرايط در داخل امريكا كمي متفاوت است. حاميان برجام در واشنگتن آن را ستوده و مي‌گويند امريكا و قدرت‌هاي جهاني با برجام «بدون شليک حتي يك گلوله، زيرساخت هسته‌اي ايران را از كار انداختند.» مقام‌هاي دولت سابق امريكا و برخي دست‌اندركاران سياست خارجي دونالد ترامپ، از حاميان اين ديدگاهند. در مقابل، شماري از استراتژيست‌هاي دولت ترامپ و در رأس آنها استيوبانون مي‌گويند «برجام» از اين جهت كه چارچوبي براي تنبيه ايران به خاطر رفتارهاي‌هسته‌اي‌اش فراهم نمي‌آورد، معتبر نيست و خواستار خروج از آن هستند.
به گزارش «جوان»، در ششمين ماه ورود دونالد ترامپ به كاخ سفيد، دو صف‌بندي متفاوت حول توافق هسته‌اي با ايران در حال شكل گرفتن است، صف‌بندي‌هايي كه دو راهكار متفاوت در نحوه برخورد با ايران را در دستور كار خود قرار داده است. در حالي كه دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور امريكا در آوريل 2017 (سه ماه پيش) دستور بررسي مجدد توافق هسته‌اي ايران را داد تا مشخص شود اين توافق با منافع امنيت ملي امريكا مطابقت دارد يا نه، موافقان برجام در واشنگتن صف‌بندي خود را مقابل مخالفان روشن‌تر كرده‌اند. در نوك پيكان حاميان برجام، مقام‌هاي دولت اوباما از جمله جان كري قرار دارند. كري روز جمعه در دومين سالگرد توافق هسته‌اي ايران با 1+5 در يادداشتي ضمن حمايت از توافقي كه او خود معمار آن بوده، نوشت كه امريكا توانست با اين توافق ايران را متقاعد كند كه مسير خود را تغيير بدهد: «هنگامي که توافق هسته‌اي حاصل شد، ايران ذخاير کافي براي ساخت چندين سلاح هسته‌اي در اختيار داشت. برنامه تسليحات هسته‌اي آنها براي بيش از يک دهه، رو به جلو حرکت کرده بود.
با اين توافق آنها را متقاعد کرديم که همه با هم، اين مسير را تغيير دهيم.» او دستاوردهاي خود را در كسوت وزير خارجه امريكا برشمرده و نوشته است: «فکر نمي‌کنم چيزي با اهميت‌تر از رسيدن به توافقي تاريخي باشد که از دستيابي ايران به سلاح هسته‌اي جلوگيري کرده است.» فارين پاليسي نيز در يادداشتي جداگانه توافق هسته‌اي با ايران را از اين جهت با اهميت برشمرده كه توانست «بدون شليک حتي يک گلوله، زيرساخت‌هاي هسته‌اي ايران را از کار بيندازد.» حاميان برجام در داخل تيم اوباما از جمله خود او معتقدند كه توافق هسته‌اي با ايران زمينه را براي تغيير رفتار ايران در ديگر زمينه‌ها نيز فراهم خواهد كرد. اوباما در گفت‌و‌گو با نيويورك تايمز با اشاره به نتايجي كه توافق هسته‌اي مي‌تواند به‌بار بياورد گفته بود: «اگر شما يك پايگاه متفاوت از افراد حاضر در تجارت و مبادلات اقتصادي در داخل ايران داشته باشيد، اين موضوع شايد نحوه تفكر آنها را در باره هزينه‌هاي رفتارهاي ثبات‌زدا تغيير دهد.
حذف وزارت خارجه به نفع «بانون»
«حالا با گذشت شش ماه از ورود دونالد ترامپ به كاخ سفيد، ناظران مي‌گويند كه برخي مقام‌هاي بلندپايه تيم ترامپ نيز با اندكي تفاوت، در مورد برجام، ديدگاه‌هايي نزديك به ديدگاه تيم اوباما دارند. منابع امريكايي مي‌گويند در حالي كه ركس تيلرسون، وزير خارجه و جيمز ماتيس، وزير دفاع ترامپ ضمن حمايت از اجراي سختگيرانه برجام، خواستار پايبندي امريکا به آن هستند، استيو بانون، استراتژيست ارشد کاخ سفيد از خروج امريکا از اين توافق حمايت مي‌کند. مايک پومپئو، رئيس سازمان سيا نيز که تا زمان حضورش در کنگره امريکا منتقد اين توافق بود، اکنون سکوت کرده و مک مستر، مشاور امنيت ملي امريکا هم از برجام حمايت نمي‌کند. روز گذشته روزنامه امريكايي واشنگتن پست در گزارشي از تشديد اختلافات در داخل سفيد خبر داد و نوشت كه در حالي كه دومين گزارش كاخ سفيد درباره پايبندي ايران به برجام تا روز دوشنبه (فردا) منتشر خواهد شد، دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور امريكا وزارت خارجه و وزارت دفاع امريكا از كه توافق هسته‌اي با ايران حمايت مي‌كنند، از روند بررسي مجدد آن خارج كرده و توافق هسته‌اي با ايران را به دست تندروترين سياستمداران ضدايراني سپرده است.
تيلرسون در اولين گزارش برجامي خود، در آوريل 2017 هرچند لحن تندي عليه ايران در پيش گرفت و ايران را حامي تروريسم دانست، ولي دست آخر پايبندي ايران به برجام را تأييد کرد. همان موقع منابع غيررسمي در امريكا گفتند كه ترامپ، خود شخصاً متن گزارش «تيلرسون» به کنگره را تغيير داده و لحن ضدايراني آن را تندتر کرده است. حال با گذشت سه ماه از انتشار گزارش اول، مقام‌هاي امريکايي مي‌گويند که گزارش روز دوشنبه نيز پايبندي ايران به برجام را تأييد خواهد كرد ولي اين گزارش هيچ ضمانتي درباره خارج نشدن واشنگتن از برجام نيست. به گفته آنها، تصميم‌گيري درباره ماندن امريكا در برجام، بيش از هر چيز به نتيجه بررسي‌هايي وابسته است كه در آينده‌اي نه‌چندان دور منتشر خواهد شد، بررسي‌هايي كه مقام‌هاي امريكايي درباره آن به واشنگتن پست گفته‌اند كه وزارت خارجه امريكا به عنوان حامي برجام، از آن كنار گذاشته شده است.
واشنگتن پست نوشته است: «در هفته‌هاي گذشته، يک دفتر جداگانه در وزارت خارجه به نام «اداره اجراي توافق هسته‌اي» که اوباما آن را تشکيل داده بود، با مأموريت تعيين سياست کلي امريکا در خاورميانه ايجاد شده است.» يك مقام امريکايي به واشنگتن‌پست گفته كه گزارش تأييد پايبندي ايران که طبق مصوبات قانوني بايستي تا قبل از روز دوشنبه (فردا) تقديم کنگره اين کشور شود، برآمده از مجادلاتي داغ در درون امريکا ميان گروه‌هاي طرفدار اعمال فشار عليه ايران - شامل برخي مقام‌هاي کاخ سفيد و نمايندگان کنگره امريکا- و مقام‌هايي در کابينه است که حامي پايبندي امريکا به مفاد توافق هسته‌اي با ايران هستند.
تغيير رژيم با رويكردهايي متفاوت
طي دو روز گذشته تقريباً هر پنج كشور طرف توافق هسته‌اي تابستان 1394 با ايران به جز امريكا، حمايت خود را از برجام اعلام كردند. توئيتر فارسي سفارت فرانسه در ايران بر پايبندي اين کشور به تعهداتش در توافق هسته‌اي به مناسبت دوسالگي برجام تأکيد کرد: «سفير فرانسه در ايران (فرانسوا سنمو) يادآور مي‌شود که کشور فرانسه به اجراي برجام در تمامي زمينه‌ها پايبند است.» وزارت امور خارجه آلمان در دومين سال حصول توافق هسته‌اي بر لزوم اجراي کامل اين توافق تأکيد کرد و گفت: آلمان خواهان اجراي بدون قيد و شرط برجام به نفع تمام طرف‌هاي اين توافق است. پيش از اين وزير خارجه روسيه، مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا و دولت انگليس هم در بيانيه‌ها و موضع‌گيري‌هاي جداگانه از توافق هسته‌اي با ايران حمايت كرده بودند، ولي اين نكته كه «کاخ سفيد و وزارت خارجه امريکا بيانيه‌اي در اين‌باره صادر نکردند»، طي دو روز گذشته توجه‌ها را به خود جلب كرده است. ناظران مي‌گويند در حالي كه دولت اوباما توافق هسته‌اي با ايران را زمينه‌ساز توافقات گسترده‌تر در ساير حوزه‌ها مي‌دانست كه مي‌تواند زمينه‌هاي تغييرات داخلي در ايران را فراهم كند، مقام‌هاي دولت ترامپ طيف گسترده‌تري از گزينه‌ها را مدنظر دارند كه نتيجه آنها تفاوت چنداني با سياست تغييرات مدنظر تيم اوباما ندارد.
جيمز ماتيس، وزير دفاع امريکا دوشنبه گذشته در مصاحبه‌اي با «ايلندر»، روزنامه دانش‌آموزان يک دبيرستان ايالت واشنگتن، در يكي از صريح‌ترين موضع‌گيري‌هاي مقام‌هاي دولت ترامپ عليه ايران، جمهوري اسلامي را يک حکومت شنيع خواند كه به گفته او «مردم ايران بايد از دست آن خلاص شوند.» او در عين حال گفته كه نبايد کاري كرد كه مردم «ايران با اين حکومت نامحبوب متحد شوند. اگر شما هر دوي آنها را تحت فشار قرار بدهيد، نتيجه اين است که آنها به هم نزديک خواهند شد.» مايک پمپئو، رئيس سازمان اطلاعات مرکزي امريکا (سيا) نيز با جملاتي متفاوت گفته است: «تهران مشخصاً آرزوي تبديل شدن به قدرت هژمونيک منطقه را دارد و اگرچه ما هم‌اکنون روي نابودي داعش تمرکز کرده‌ايم (اما) ايران، بزرگ‌ترين چالش بلندمدت ما در خاورميانه است.» از جملات پمپئو اين‌طور به نظر مي‌رسد كه دولت ترامپ بعد از چند ماه خلأ در سياستگذاري، در حال حركت به سمت سياست اعلاني رويارويي با ايران به عنوان اولويت است. رئيس سيا مدعي شد: «در ايران، ما با دشمني مواجه هستيم که در حال جولان دادن است. برخلاف داعش، جمهوري اسلامي ايران يک دولت- ملت قدرتمند است که بزرگ‌ترين حامي دولتي تروريسم در جهان است.»
http://www.javanonline.ir/fa/news/862180
ش.د9601388