(روزنامه اعتماد ـ 1396/05/10 ـ شماره 3868 ـ صفحه 11)
فقط چند روز از سالگرد هجري قمري شهادت سيدمحمدصادق صدر، پدر مقتدي صدر و از بزرگ‌ترين مبارزان سياسي شيعه عراق گذشته كه پسر او تصميم گرفت راهي عربستان شود. خاندان صدر يكي از بزرگ‌ترين خانواده‌هاي سياسي و مذهبي تاريخ معاصر شيعيان در ايران، عراق و لبنان به شمار مي‌روند زيرا همواره رد پاي چهره‌هاي مهمي از اين خانواده در مسير نهضت مبارزاتي شيعه وجود داشته است. مرتضي و مقتدي تنها پسران سيد محمد صادق صدر هستند كه بعد از شهادت او و دو پسر ديگرش مومل و مصطفي در دوم ذي‌القعده ١٤١٩ هجري قمري در قيد حيات هستند. مرتضي صدر كه شش سال از مقتدي بزرگ‌تر است از فعاليت‌هاي سياسي به دور است و جعفر الصدر، عمو‌زاده مقتدي نيز دوره‌اي عضو پارلمان عراق بوده است. بنابر اين تنها فردي كه در حال حاضر به عنوان ميراث‌دار اين خانواده در عراق شناخته مي‌شود مقتدي است. حضور مقتدي صدر در جده كه سابقه طولاني در انتقاد از عربستان دارد و آخرين بار نيز از حضور دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا در نشست كشورهاي عربي و اسلامي در رياض انتقاد كرده بود، پرسش‌هاي زيادي را مطرح كرده است. فاصله ميان صدر و خاندان حاكم آل سعود به اختلافات سياسي خلاصه نمي‌شود؛ اختلاف ميان نامي كه او يدك مي‌كشد با خاندان آل سعود كه يك حكومت وهابي را در عربستان رهبري مي‌كند يك اختلاف ايدئولوژيك و ريشه‌دار است كه در تقابل با هم قرار دارد.
يكي از شديد اللحن‌ترين اعتراضات جريان صدر به عربستان زماني بود كه در سال ٢٠١١ با ورود نيروهاي سعودي در قالب نيروهاي سپر جزيره به بحرين تهديد كرده بود اگر يك تار مو از شيخ عيسي قاسم، رهبر شيعيان بحرين كم شود، شاخه نظامي جريان صدر وارد خاك عربستان شده و خشك و تر را با هم خواهد سوزاند. حالا ظاهرا با گذشت زمان لحن مقتدي صدر و رويكرد او كه عمليات‌هاي نظامي عليه نيروهاي امريكايي در خاك عراق را رهبري مي‌كرد، تغيير كرده و مي‌خواهد پيشنهاد دوستي با عربستان به عنوان يكي از بزرگ‌ترين شركاي امريكا در خاورميانه را بپذيرد. احمد الطحان، تحليلگر عراقي با اشاره به استقبال از صدر در فرودگاه جده به وسيله ثامر السبهان، سفير پيشين عربستان در عراق، اين مساله را حاكي از رابطه محكم و استواري دانست كه اين دو ايجاد كردهاند. اين تحليلگر عراقي، ثامر السبهان را يكي از عوامل اصلي تغيير رويكرد مقتدي در چند سال گذشته مي‌داند. روزنامه الاخبار لبنان نيز در اين راستا نوشته حضور مقتدي در عربستان به گفته افراد نزديك به دواير سياسي عراق نشانه علني شدن رابطه‌اي است كه تا ديروز به صورت پنهاني پيگيري مي‌شد. اين روزنامه نوشته ماجراي سفر مقتدي به عربستان كه با تدابير زياد تا مدت طولاني پنهان شده حاصل هماهنگي‌هاي زيادي ميان رياض و الحنانه (محل زندگي صدر در نجف) است كه در نهايت به ثمر نشسته است. بسياري سفر مقتدي را در ادامه سفر حيدر العبادي، نخست‌وزير عراق ارزيابي كردهاند اين در حالي است كه العبادي به عنوان يك مسوول ارشد در عراق به عربستان سفر كرده بود اما مقتدي صدر هيچ جايگاه رسمي در دولت ندارد و العبادي پيش و بعد از سفرش با ايران هماهنگي‌هاي لازم را انجام داده و در رياض نيز به مسوولان سعودي اعلام كرده بود كشورش قرار نيست در جبهه‌‌بندي‌هاي منطقه طرف كشوري را بگيرد و با تاكيد بر اينكه بغداد اجازه نخواهد داد از خاك كشورش براي حمله به كشور ديگري استفاده شود، حجت را بر عربستاني‌ها تمام كرده بود.
روزنامه الاخبار به نقل از منابع عراقي بلندپايه مي‌گويد عنوان سفر مقتدي صدر به عربستان خداحافظي با تهران است زيرا بنا بر گزارش الاخبار صدر پيش از اين سفر با يكي از مسوولان ارشد ايراني كه اخيرا به بغداد سفر كرده بود ديدار كرده و نظر ايران را نسبت به سفرش به عربستان پرسيده كه مسوول ايراني به او پاسخ داده كه تهران با اين سفر مخالف است و آن را غيرضروري مي‌داند. به گزارش الاخبار، ايران به اين نتيجه رسيده كه مقتدي صدر از مدار جريان‌هاي همسو با تهران خارج شده و به دنبال يك همپيمان منطقه‌اي قوي ديگر براي خود مي‌گردد تا شانس بازگشت او به دنياي سياست را در انتخابات پارلماني سال ٢٠١٨ عراق تقويت كند. حضور ثامر السبهان در فرودگاه جده بدون شك حامل پيام براي ايران است، فردي كه از سوي دولت عراق با اتهام تحريك طايفه‌گرايي و توهين به نيروهاي حشد الشعبي مواجه شده بود و به صورت محترمانه از اين كشور اخراج شد در فرودگاه به استقبال مقتدي صدر مي‌رود تا رابطه عميق دو طرف را علني كرده و اين پيام را به ايران مي‌دهد كه عربستان مي‌خواهد در ميداني كه بر عرب بودن عراق در آن پافشاري مي‌شود در مقابل ايران بازي كند. درباره اينكه چرا اين ديدار در اين برهه زماني صورت گرفته است الاخبار گزارش داد كه برخي چهره‌هاي سياسي عراقي خيلي از اين ديدار متعجب نشده‌اند در حالي كه برخي با اشاره به حملات نظاميان سعودي به شيعيان اين كشور در شرق عربستان از همزمان بودن اين دو رخداد ابراز شگفتي كردهاند.
الاخبار نوشته شايد با نگاه به سفرهاي مشابه ديگر چهره‌هاي سياسي عراقي مانند نوري مالكي، معاون رييس‌جمهور اين كشور به روسيه و ديدار با ولاديمير پوتين به اين نتيجه برسيم كه صدر مي‌خواست اين پيام را انتقال بدهد كه حاميان او از محور ايران يا همپيمانان تهران نيستند بلكه او به محور عربي به رهبري عربستان روي آورده است. مقتدي صدر كه چندسالي است رويكرد خود را ميهني و ملي‌گرايانه توصيف مي‌كند با رفت و آمد به عربستان و دور شدن از جريان‌هاي شيعه تحت حمايت ايران مي‌خواهد به جريان‌هايي كه تحت حمايت عربستان بر قوميت عربي در عراق تاكيد دارد نزديك شود. الاخبار در اين راستا به نقل از منابع آگاه خود نوشته كه پاسخ صدر در بازگشت از عربستان در قبال همپيمانان ايران در عراق، آتشين خواهد بود و علاوه بر دعوت به تحرك‌هاي مردمي با شعارهاي دهان‌پركن خواستار مقابله با فساد و حتي منحل شدن نيروهاي الحشد‌الشعبي خواهد شد كه نيروهاي سرايا السلام وابسته به جريان صدر نيز عضوي از نيروهاي حشد الشعبي است.
الاخبار نوشته با توجه به اطلاعاتي كه نشان مي‌دهد عمار حكيم هم براي جلب نظر حاميان منطقه‌اي قرار است سفرهاي متعددي به كشورهاي منطقه داشته باشد، صدر تلاش خواهد كرد در رقابتي كه ميان تجددخواهان امروز مانند رهبر حزب ميهني حكمت ايجاد شده از همه پيشي بگيرد. ناظران مسائل سياسي عراق معتقدند مردم اين كشور قرباني عدم بلوغ سياسي رهبراني هستند كه بعد از پيروزي‌هاي متعدد ارتش و نيروهاي حشد الشعبي با حمايت ايران در نبرد عليه داعش، با داعشي سياسي مواجه خواهند شد. الاخبار نوشته فتنه بغداد آماده است، ساز و كار و ابزار آن هم فراهم شده و با طلاق از تهران آغاز شده و با بازگشت داعشي سياسي كه همه پيروزي‌هاي به دست آمده را از بين خواهد بُرد به پايان خواهد رسيد.
هارون محمد النقاب، تحليلگر عراقي نيز معتقد است كه ماجراي پيام‌هاي عربستان به ايران با سفر مقتدي صدر به اين كشور به پايان نخواهد رسيد و شخصيت‌هاي سياسي سني، شيعه و كُرد عراقي ديگري نيز به جده فرا خوانده خواهند شد تا عربستان اين پيام را به تهران برساند كه وقتي همه جريان‌هاي مذهبي و قوميتي عراقي را به ضيافت خود دعوت مي‌كند به اين معناست كه اين كشور با هيچ يك از جريان‌هاي سياسي عراقي مشكلي ندارد و اميدوار است كه اين رفتار ايران را خشمگين كند. روزنامه العرب عربستان در اين راستا نوشته كه رياض از اياد علاوي معاون رييس‌جمهور عراق، عمار حكيم رهبر حزب تازه تاسيس ميهني حكمت و حيدر العبادي نخست وزير عراق نيز دعوت كرده تا به اين كشور سفر كنند كه به نظر مي‌رسد حكيم بعد از صدر نخستين فردي است كه اين دعوت را پاسخ خواهد گفت. العرب به نقل از منابع خود مدعي شده است گرچه صدر ماجراي سفرش به عربستان را با حيدر العبادي نخست‌وزير عراق هماهنگ نكرده است اما العبادي با اين سفر مخالفتي نداشته و معتقد است بغداد از هر تلاشي كه از سوي جريان‌هاي عراقي براي تقويت اعتماد در ميان همسايگان ايجاد شود استقبال مي‌كند. گرچه هنوز مشخص نيست كه مقتدي صدر در عربستان در خصوص چه موضوعاتي با مسوولان سعودي گفت‌وگو كرده است اما منابع آگاه در نجف به العرب گفته‌اند كه هدف از اين سفرها معمولا بررسي پرونده‌هاي مشخصي نيست بلكه هدف، ارسال پيام‌هايي است كه منطقه به راحتي آن را درك مي‌كند.
سفر مقتدي صدر به عربستان در فضاي مجازي نيز جنجالي به پا كرده است، علاوه بر كاربراني كه با اشاره به مواضع پيشين صدر حضور او در عربستان را توجيه‌ناپذير مي‌دانند، فعالان فضاي مجازي نيز گمانه‌‌زني‌هاي مختلفي از سفر صدر مطرح كردهاند. حساب كاربري نحو الحريه كه به افشاگري عليه آل‌سعود در توييتر دست مي‌زند نوشته كه مقتدي صدر پيش‌تر اعلام آمادگي كرده بود، حاضر است ميان ايران و عربستان نقش واسطه را بازي كند به همين دليل بن سلمان از او دعوت كرده تا به جده سفر كند و به اين ترتيب اختلاف‌ها با ايران را حل و فصل كند.
مجتهد فعال توييتري و افشاگر اخبار خاندان آل‌سعود نيز نوشته كه استقبال گرم از مقتدي صدر و پيش از او استقبال از الاعرجي، وزير كشور عراق و صدور هزاران ويزاي حج براي نيروهاي حشدالشعبي و خوشحالي عربستان از عمليات آزادسازي موصل؛ نشان‌دهنده تلاش بن سلمان براي نزديك شدن به ايران است تا بعد از شكست‌هاي عربستان در برابر انصار‌الله ايران كاري كند تا انصار‌الله دست از سر بن‌سلمان بردارد! حساب كاربري كشكول نيز نوشته كه محمد بن‌سلمان در تلاش براي خروج از بحراني است كه به دست خود در يمن ايجاد كرده، به همين دليل و براي خروج از اين بحران در تلاش براي رفع اختلاف با ايران دست به دامان مقتدي صدر شده است.
http://etemadnewspaper.ir/?News_Id=82011
ش.د9601545