(روزنامه اطلاعات – 1396/04/15 – شماره 26760 – صفحه 3)
آزادسازي موصل از جنبه‌هاي تاکتيکي و عملياتي و راهبردي چه در سطح داخلي و چه خارجي اهميت ويژه‌اي دارد. اين عمليات هم از جنبه تاکتيکي و امنيتي به دليل بعد مساحت آن که در مقايسه با ديگر عملياتي که تاکنون در عراق انجام شده و هم به دليل به‌کارگيري تاکتيک و تکنيک‌هاي عملياتي بسيار پيچيده، قابل توجه بود.
حسن کاظمي قمي در ايرنا نوشت:نخستين چيزي که اين عمليات را دشوار مي‌ساخت، جغرافياي خاص منطقه همچون وجود نهرها و در کل توپوگرافي خاص آن بود که باعث مي‌شد استحکامات محکمي که داعش در منطقه ايجاد کرده بود، سخت‌تر قابل دسترسي و مقابله باشند. بويژه که داعش از مردم نيز به عنوان سپر دفاعي استفاده مي‌کرد. در همين حال فشار آمريکايي‌ها به دولت مبني بر اينکه فرماندهي عمليات به نيروهاي ائتلاف سپرده شود مزيد بر علت بود تا اين عمليات را بيش از پيش سخت و پيچيده کند.بر اينها بايد افزود، عقبه تدارکاتي و لجستيکي و حمايت‌هاي ميداني را که از اين گروه تروريستي وجود داشت.
با وجود تمام اين پيچيدگي‌ها، ارتش عراق با کمک نيروهاي مردمي، عمليات را در جهت حفظ وحدت ملي در داخل عراق و در صحنه خارجي براي مقابله با تروريسم انجام داد و به پيامدهاي قابل توجهي دست يافت.اين رخداد نه تنها باعث بسته شدن عقبه نيروهاي لجستيک داعش شد بلکه باعث بر هم خوردن طرح امريکايي اشغال مناطق جديد «کريدور مناطق آزاد» شد. مهمترين پيامد ابتدايي آزادسازي موصل نيز اين است که آزادسازي مناطق ديگر عراق از جمله حويجه و تلعفر را بيش از پيش تسهيل خواهد کرد. اما پيامد کلي‌تر و بلندمدت‌تر آن بومي‌سازي امنيت منطقه است. اين عمليات باعث همگرايي و همکاري منطقه‌اي با کشورهاي منطقه شد.
طوري که اکنون شاهد همکاري گسترده ايران، عراق و سوريه در جهت مبارزه با داعش هستيم. فرماندهي عمليات آزادسازي موصل با تکيه بر نيروهاي مردمي انجام شد. اين مسأله مشخص کرد عراق نيازي به حضور اشغالگران و مدعيان دروغين مبارزه با تروريسم ندارد و قادر است با تکيه به مردم خود، با تروريست‌هايي که امنيت اين کشور را تهديد مي‌کنند، مقابله کند و تئوري ادعاي خلافت خودخوانده داعش را ناکام بگذارد.
با اين حال نبايد فراموش کرد کار داعش با اين عمليات تمام نشده است و ارتش و نيروهاي مردمي عراق با توجه به تنوع قومي در مناطقي چون حويجه کار دشواري را در مسير پاکسازي عراق از تروريست‌ها در پيش دارند. ضمن آنکه به احتمال بسيار زياد، داعش با از دست دادن موصل، تاکتيک‌هاي عملياتي خود را از حفظ سرزمين به عمليات انتحاري و تروريستي تغيير خواهد داد. با اين حال دولت براي ايجاد امنيت در اين مناطق نيازمند ايمن سازي، پاکسازي و بازگرداندن آوارگان به مناطق آزاد شده است.
هر چند که بازسازي اين مناطق با توجه به حجم خسارت‌هاي وارده، بدون همکاري‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي امکانپذير نيست.از آنجا که پيدايش داعش به عنوان جريان تکفيري در چارچوب طرح استعماري امريکا و رژيم صهيونيستي بود و تا زماني که اين حمايت‌ها ادامه دارد داعش نيز به حيات خود ادامه خواهد داد، دولت بايد اقداماتي را براي حفظ وحدت ملي انجام دهد.بويژه که عراق همزمان با شروع بازسازي موصل با موضوعاتي چون طرح اقليم سني و رفراندوم استقلال اقليم کردستان مواجه خواهد شد. اما عراق پس از داعش نيازمند حفظ وحدت ملي و تماميت ارضي است و کوچک‌ترين مانعي در اين مسير آن را در سراشيبي سقوط و تجزيه قرار خواهد داد.
داعش از ظهور تا سقوط
از هنگام اشغال موصل در دهم ژوئن 2014 و اعلام خلافت خودخوانده ابوبکر البغدادي، گروه تکفيري تروريستي داعش به عنوان مخوف‌ترين گروه تروريستي جهان شناخته شده است و با اعلام پايان داعش در موصل از سوي منابع رسمي عراق در روز جاري، بعد نظامي اين گروه رسما در عراق خاتمه يافت. به گزارش ايرنا، داعش در ژوئن 2014 بطور مشکوکي (که گفته مي شود با حمايت برخي کشورهاي منطقه) ظرف سه روز 108 هزار کيلومتر مربع معادل 40 درصد از اراضي عراق شامل شش استان نينوا، صلاح الدين، الانبار، بخشي از استان دياله و بخشي از کرکوک و حومه بغداد را اشغال کرد و تا پشت ديوارهاي بغداد رسيد.
آنها به هر شهر و روستا که رسيدند، کشتار کردند و ويراني به جا گذاشتند و زنانش را به بردگي بردند که فجيع‌ترين اقدامات اين گروه در دشت نينوا و سنجار در استان موصل و در پايگاه اسپايکر در شمال استان صلاح‌الدين رخ داد که تنها در اسپايکر دست‌کم 1700 نوجوان در حال آموزش در اين پايگاه را طي يک يا دو روز قتل عام کردند. در اين برهه حساس، اما همه کشورها از جمله آمريکا که مدعي وجود توافقنامه امنيتي با عراق بود، اين کشور را در برابر يورش داعش تنها گذاشتند.با توجه به پيشروي غافلگيرانه و سريع عناصر وحشي داعش در عراق، اين کشور در آستانه يک نسل کشي کم‌سابقه فرقه‌اي و تخريب حرم‌هاي مطهر در سامرا، کربلا، نجف و کاظمين قرار داشت، تا اينکه مرجعيت ديني عراق با فتواي تاريخي جهاد کفايي، عراق در شرف غرق شدن را نجات داد.
فتواي تاريخي جهاد کفايي آيت الله‌العظمي سيستاني در 13 ژوئن صادر شد و مراجع و علماي دين شيعه و اهل سنت و از اديان ديگر از جمله مسيحيان در عراق به آن لبيک گفتند و مردم و عشاير عراق براي دفاع از کشور، مسلح شدند. شماري از رهبران گروه‌هاي مقاومت اسلامي عراق همان طور که «ابومهدي المهندس» نايب رييس تشکيلات الحشدالشعبي مي گويد در خانه شخصي او در «زيونه» بغداد جمع شدند و هسته اوليه الحشدالشعبي را شکل بخشيدند و مسئوليت بسيج مردم را در مبارزه با تروريسم برعهده گرفتند.
جمهوري اسلامي ايران در همين برهه حساس بود که به گفته مقام‌هاي عراقي، با ايجاد يک پل هوايي، انبارها و ذخائر سلاح خود را به روي عراق گشود و مسلح کردن نيروهاي مردمي آغاز شد و برنامه اوليه دفاع از بغداد و عدم اعطاي فرصت به داعش براي ورود به بغداد شروع شد. گروه تروريستي داعش در اين تاريخ در کمربند بغداد حضور داشت و تا حرم مطهر امامين کاظمين در شمال بغداد حدود هفت کيلومتر فاصله داشت که حتي با خمپاره بارها حرم را هدف قرارداد اما هرگز هيچ يک از خمپاره‌ها به حرم اصابت نکردند. با شکل گيري الحشدالشعبي و سازماندهي نيروهاي داوطلب مردمي، دولت عراق نيز از حالت بي نظمي و سردرگمي که در نتيجه شکست اين نيروها در نينوا در برابر داعش دچار آن شده بود، خود را بازيافت و ساماندهي مجدد نيروهاي مسلح عراق آغاز شد. بعد از اين تاريخ بود که پيروزي‌هاي نيروهاي مشترک مسلح و الحشد الشعبي عراق بر داعش شروع شد:
- جنگ در کمربند بغداد (از ژوئن 2014 تا اواخر 2014) از عرب جبور در جنوب تا ابراهيم علي و بنات‌الحسن در غرب تا تاجيات در شمال بغداد که طي آن نيروهاي الحشد الشعبي موفق به عقب راندن داعش تا سه راهي الکرمه در 30 کيلومتري شمال بغداد شدند و خطر از حرمين کاظمين (ع) دور شد. نيروهاي عراقي در کمتر از 20 روز از يورش داعش موفق شدند، محور بغداد به سامرا را به کنترل در آورند که اين امر مقدمه عمليات آزادسازي مناطق بسياري در استان صلاح الدين در هفته‌هاي بعد شد.
- جنگ در استان دياله (ژوئن 2014) به رهبري‌هادي‌العامري و جلوگيري از رسيدن داعش به بغداد از اين محور شد.
- آزادي آمرلي (1 سپتامبر 2014)، روستايي در جنوب کرکوک که اغلب ساکنان آن از ترکمنان شيعه بودند و برغم 86 روز محاصره شديد، داعش نتوانست آن را تصرف کند و در نهايت از محاصره داعش آزاد شد و 17 هزار غيرنظامي از نسل کشي جان سالم به در بردند.
- آزادي جرف الصخر (27 اکتبر 2014) به عنوان اولين پيروزي نظامي ثبت شده نيروهاي الحشد الشعبي در شمال استان بابل و دور کردن خطر گروه تروريستي داعش از شهرهاي مقدس کربلا و نجف.
- اعلام آزادي کامل استان مرزي دياله در 25 ژانويه 2015.
- شکست حصر شش ماهه شهر شيعه نشين «بلد» در جنوب سامراء و تامين امنيت شهر سامراء و جاده سامرا به بغداد امري که باعث شد هرگز داعش نتواند به سامراء دسترسي پيدا کند.
- آزادي تکريت مرکز استان صلاح الدين (31 مارس 2015) به عنوان بزرگترين ضربه به داعش.
- آزادي شهر بيجي (7 ژوئن 2015) در شمال صلاح الدين و يکي از مهمترين شهرهاي عراق که به شهر پالايشگاه‌ها شهرت دارد و داعش از طريق آن قاچاق نفت مي کرد .
- آزادي الرمادي مرکز استان الانبار در 28 دسامبر 2015 توسط نيروهاي ارتش و با پشتيباني نيروهاي ائتلاف بين‌المللي و بدون مشارکت الحشد الشعبي در حالي که اين شهر در 17 فوريه 2015 به تصرف داعش درآمده بود.
- آزادي منطقه جزيره سامراء (3 مارس 2016) ظرف سه روز از شروع عمليات مساحتي بالغ بر 5000 کيلومتر مربع آزاد شد و خطر را به طور کامل از شهر مقدس سامراء دور کرد.
- آزادي روستاي البشير در 27 کيلومتري جنوب غرب شهر کرکوک در 3 ماه مي 2016.
- آزادي الرطبه در 19 ماه مي 2016 در غرب استان الانبار با مشارکت نيروهاي مسلح عراق و الحشدالشعبي و نيروهاي عشاير الانبار.
- آزادي فلوجه و روستاها و شهرهاي تابع آن شامل الصقلاويه و الکرمه در غرب استان بغداد در 26 ژوئن 2016 با مشارکت همه نيروهاي مسلح عراق و الحشد الشعبي.
- آزادي جزيره خالديه (28 اوت 2016) در غرب فلوجه که شامل مساحتي بالغ بر 116 کيلومتر مربع است توسط نيروهاي الحشد الشعبي.
- آزادي ساحل شرقي الشرقاط در شمال تکريت(22 سپتامبر 2016 ) به دست نيروهاي الحشد الشعبي.
- شروع عمليات موصل در 17 اکتبر 2016 که طي آن شهرهاي القياره و پايگاه نظامي آن، الحمدانيه و حمام‌العليل و همچنين بعشيقه و صدها روستا و بخش در شمال موصل آزاد شد.
- پيشروي نيروهاي الحشدالشعبي به سمت تلعفر و محاصره کامل آن در (26 نوامبر 2016).
- آزادي شهرهاي الحضر (27 آوريل 2017)، قيروان (23 مي 2017) و البعاج (4 ژوئن 2017) در جنوب و غرب استان نينوا به دست الحشد الشعبي و رسيدن نيروهاي الحشد براي اولين به جوار مرزهاي عراق و سوريه.
- آزادي گذرگاه الوليد و مثلث مرزي بين عراق و سوريه و اردن در 17 ژوئن 2017 با کمک نيروهاي ارتش و نيروهاي عشاير و پشتيباني نيروي هوايي و بالگردهاي ارتش عراق و ائتلاف بين المللي.
نخست وزير عراق وعده داده است که بزودي عمليات آزادي تلعفر در غرب موصل و الحويجه در جنوب غربي کرکوک و مناطق عنه، راوه و قائم در شمال غربي الانبار نيز آغاز مي شود.عراق بعد از گذشت سه سال از اشغال موصل اکنون تقريبا همه مناطق خود را از گروه تروريستي داعش بازپس گرفته و آنچه باقي مانده به اعتقاد کارشناسان، يک سري هسته‌هاي فلج شده داعش در الحويجه، تلعفر و القائم هستند.
در اين حال، يکي از فرماندهان الحشد الشعبي عراق تاکيد کرد، پس از آزادسازي موصل عمليات نيروهاي عراقي وارد فاز امنيتي و اطلاعاتي خواهد شد."ابو آلاء الولائي" فرمانده گردان‌هاي سيد الشهداي عراق در گفتگو با تسنيم گفت: پيروزي در نبرد نهايي عليه تروريست‌هاي داعش در موصل را به تمام ملت عراق و در راس آنان آيت الله سيستاني تبريک عرض مي کنم. اکنون 450 تروريست در بخش کوچکي از شهر موصل محاصره شده اند و نيروهاي عراقي در حال پاکسازي اين نقاط هستند و پس از آن به اميد خدا طي 72 ساعت آينده پاکسازي کامل اين شهر را اعلام خواهيم کرد. تعداد زيادي از منازل مسکوني در بخش قديمي شهر بمب گذاري شده اند که پس از پايان عمليات گروه‌هاي مهندسي رزمي کار پاکسازي آنها را به پايان خواهند برد.
وي با تاکيد بر نقش پررنگ مرجعيت در مبارزه با تروريسم و دست يافتن به اين پيروزي گفت: بدون پشتيباني مرجعيت عاليقدر و صدور فتواي جهاد هرگز نمي توانستيم شاهد تحقق اين پيروزي بزرگ باشيم، همانطور که مي‌دانيد داعش بيش از يک سوم عراق را اشغال کرده بود و مناطق مختلف به سرعت توسط اين گروه تروريستي اشغال مي‌شد. با سقوط موصل بيش از 2600 خودروي زرهي و رزمي موجود در اين شهر همراه با خودرو‌هاي شهروندان و مهمات 4 گردان ارتش عراق در اختيار تروريست‌ها قرار گرفت. البته بايد تاکيد کنم که اين آمار تنها مربوط به شهر موصل است و داعشي‌ها با پيشروي در شهر‌ها و استان‌هاي ديگر همچون الانبار، بيجي، حومه سامرا و شهرهاي ديگر تجهيزات فراواني به دست آوردند و تا نزديکي بغداد پيشروي کردند.او به احتمال روي آوردن تروريست‌ها به اقدامات تلافي جويانه اشاره کرد و گفت: مردم عراق پس از شنيدن خبر درهم شکسته شدن داعش در موصل در انتظار شنيدن خبر پاکسازي کامل اين شهر و در عين حال نگران اقدامات تلافي جويانه اين گروه تروريستي در شهرهاي مختلف هستند.
سال گذشته پس از پيروزي نيروهاي مردمي در عمليات فلوجه و تنها چند روز پيش از فرا رسيدن عيد سعيد فطر تروريست‌هاي داعشي به عمليات تلافي جويانه روي آوردند و با انفجار يک کاميون بمب گذاري در منطقه الکراده در بغداد بيش از 400 نفر را به شهادت رساندند.اين فرمانده عراقي همچنين از آمادگي نيروهاي عراقي براي مقابله با هر اقدام تروريستي خبر داد و گفت:اکنون نيروهاي امنيتي بغداد در آماده باش کامل به سر مي برند و در حالي که منتظر اعلام خبر پاکسازي کامل شهر موصل هستيم نگراني‌هايي از وقوع حملات تروريستي تلافي جويانه داعش وجود دارد. به عنوان يک رزمنده در الحشدالشعبي عراق و فرمانده گردان‌هاي سيد الشهدا اين پيروزي را به مرجعيت عاليقدر شيعيان و تمامي کساني که از ما پشتيباني کردند و همچنين خانواده شهدا تقديم مي‌کنم. وي همچنين توضيح داد: گام بعدي نيروهاي الحشد الشعبي حرکت به سوي مرز عراق و سوريه و کنترل آن است و گمان مي کنم از مرحله عمليات نظامي وارد عمليات امنيتي و اطلاعاتي خواهيم شد.
عمليات امنيتي به مراتب سخت‌تر و پيچيده تر از عمليات نظامي خواهد بود زيرا تروريست‌هاي داعشي تجربه بسيار زيادي در فعاليت‌هاي امنيتي دارند. بر اساس اعترافات اسراي داعش بيش از 20 هزار تروريست داعشي در موصل حضور داشتند که 3000 نفر از آنان خارجي بودند. او ادامه داد: طي عمليات آزادسازي موصل در حدود 5000 تروريست داعشي کشته شدند و بر اساس اطلاعات موجود مي تواند گفت حدود 15 هزار تروريست در موصل باقي ماندند و با احتساب اينکه بالغ بر 10 هزار نفرشان نيز از موصل فرار کرده‌اند مي توان گفت حدود 5000 داعشي در ميان مردم مخفي شده اند و آماده ساماندهي مجدد اقدام عليه نيروهاي عراقي هستند. ابوآلاء الولائي در خصوص عمليات امنيتي عليه داعش گفت: يافتن و مبارزه با تروريست‌هاي باقي مانده نيازمند عمليات گسترده امنيتي است و گمان مي کنم اين عمليات به بيش از سه سال زمان نياز داشته باشد.
ش.د9602377