(روزنامه اطلاعات ـ 1396/06/20 ـ شماره 26815 ـ صفحه 12)
افغانستان و راهبرد جدید ترامپ
تا پیش از ورود ترامپ به کاخ سفید، یکی از مهمترین انتقادهای او به دولت قبل در خصوص ماجراجویی و هزینه‌های آمریکا در خارج از این کشور بود به طوری که تصور می شد ترامپ پس از رییس جمهوری از تحرکات نظامیان این کشور در مناطق مختلف جهان بکاهد. با گذشت نزدیک به هفت ماه از عمر دولت جمهوريخواه آمریکا، ترامپ رویکرد خود را درباره حوزه پرچالشی چون افغانستان مشخص نکرده بود تا اینکه او روز دوشنبه سی ام مردادماه در یک سخنرانی، از راهبرد تازه آمریکا پرده برداشت و به عبارتی سیاست ترامپ در قبال مساله افغانستان آشکار شد. ترامپ در بیان استراتژی جدید آمریکا از حضور نیروهای این کشور تا چند سال دیگر در افغانستان و تقویت این نیروها سخن به میان آورد و اظهار داشت: در جریان این ماموریت قرار است مبارزه با تروریست‌های القاعده و داعش تشدید و از قدرت‌‌گیری اسلام‌گرایان افراطی طالبان در افغانستان فعالانه جلوگیری شود. ترامپ برخلاف شعارهای انتخاباتی و اتهام‌های او علیه «هیلاری کلینتون» رقیب دموکرات خود، حال معتقد است که آمریکا نباید از افغانستان خارج شود چرا که در این صورت پیکارجویان با استفاده از خلا ایجاده شده، قدرت را به دست خواهند گرفت.در همین راستا ترامپ افزود: خروج عجولانه خلایی ایجاد میکند که تروریست‌ها از جمله داعش و القاعده فورا آن را پر خواهند کرد. همان طور که می‌دانید آمریکا در سال 2011 عجولانه و به اشتباه از عراق خارج شد. در نتیجه دستاوردهایی که به سختی به دست آورده بودیم به راحتی به دست دشمنان تروریست ما افتاد.نکته جالب توجه در استراتژی جدید آمریکا این است که ترامپ به افزایش نیروهای نظامی در افغانستان اشاره ای نکرد در حالی که پیشتر کارشناسان و رسانه‌های آمریکایی به گمانه زنی‌هایی در این ارتباط پرداخته و شمار نظامیان تازه نفس در افغانستان را نزدیک به چهار هزار نفر تخمین زده بودند. از رویداد حمله به افغانستان در زمان «جرج دبیلو بوش» رییس جمهوری جمهوریخواه آمریکا تاکنون 16 سال می گذرد و در این مدت نه تنها صلح و آرامش به این کشور بازنگشته که هر روز شاهد شکل گیری و تحرکات خشونت بار گروه‌های تروریستی در این کشور آسیای میانه هستیم.
یک و نیم دهه حضور نظامی آمریکا و افزایش درگیری‌ها
با وجود حضور گسترده نظامیان آمریکایی و مستشاران برخی کشورهای عضو ناتو در افغانستان، علاوه بر نیروهای طالبان مدتی است که عناصر تروریستی داعش نیز به این کشور وارد شده‌اند. آنان با استفاده از فضای ناامن افغانستان بر دامنه خشونت‌ها در این کشور افزوده‌اند. یکی از بزرگترین رویدادهای تروریستی ستیزه جویان داعش دهم خردادماه در مرکز شهر کابل پایتخت افغانستان انجام گرفت که در نتیجه این انفجار بیش از 90 نفر کشته و صدها نفر دیگر زخمی شدند. این رخداد یکی از حوادث تروریستی است که به رغم حضور چشمگیر نیروهای ناتو در این کشور اتفاق افتاده است. در همین حال حمله تروریستی داعش به مسجد شیعیان کابل نیز به شهادت 20 تن انجامید.آمارهای انتشار یافته از شمار نیروهای نظامی کشورهای عضو ناتو نشان می دهد که این ائتلاف نظامی حدود 13 هزار سرباز در افغانستان گماشته که از این میزان، 8400 نفر آن سربازان ایالات متحده اند. در کنار نیروهای آمریکایی، دیگر کشورهای عضو ناتو البته با شمار و تاثیرگذاری کمتر حضور دارند، به عنوان نمونه آلمانی‌ها وظیفه آموزش نیروهای افغان را عهده دارند. ورود ستیزه‌جویان داعش به افغانستان و افزایش تحرکات این گروه تروریستی در کنار اقدامات خشونت بار دیگر گروه‌های تندرو در این کشور حاوی چند پیام مهم است؛ نخست این که از نتیجه بخش نبودن حضور گسترده نیروهای ناتو و به ویژه نظامیان آمریکایی در این کشور آسیایی حکایت می کند. دوم این که افزایش شمار نیروهای نظامی در راهبرد جدید ایالات متحده نمی تواند به کاهش درگیری‌ها در این کشور منجر شود، همان طور که حضور آنان در 16 سال گذشته نیز به این هدف منتهی نشد. نگاه منفعت طلبانه آمریکا به این بحران زمانی آشکارتر می شود که از مساله خصوصی سازی جنگ در افغانستان سخن به میان می‌آید؛ موضوعی که پس از روی کار آمدن رییس جمهوری جدید آمریکا مطرح شده است. بر پایه این طرح خطرناک، دولت ترامپ قصد سپردن مسئولیت امور جنگی را در افغانستان به شرکت‌های خصوصی امنیتی دارد. در صورت تحقق این طرح که باعث نگرانی و اعتراض مقامات افغان شده، شرکت‌های خصوصی برای استفاده حداکثری از منافع خود به فرسایشی شدن جنگ و تداوم بحران افغانستان دامن خواهند زد.
آمریکا همچنان در افغانستان ناکام است
«رونالد نیومان» سفیر پیشین آمریکا در کابل در یادداشتی ضمن بررسی راهبرد تازه آمریکا در قبال افغانستان، معتقد است: راهبرد تازه دولت ترامپ نیز در چارچوب سیاست‌های گذشته این کشور و به دلیل فقدان تلاش جهت تقویت ساختار امنیتی با مشکل روبه رو خواهد شد.راهبرد آمریکا در افغانستان بر این مبنا قرار داشته که ارتشی از افغان‌ها را پرورش دهد تا بتواند با القاعده، طالبان و اکنون گروه داعش مبارزه کند و با تقویت این ارتش، آمریکا از افغانستان خارج شود. «رونالد نیومان» سفیر پیشین آمریکا در کابل معتقد است: اکنون پس از شانزده سال، بسیاری از ناظران سیاسی بر این باور هستند که این راهبرد شکست خورده است. واقعیت این است که این راهبرد بطور جدی پیاده نشد.دولت بوش بر این باور نبود که چنین نیرویی ضرورت داشته باشد. دولت اوباما نه تنها راهبرد خود را به اجرا نگذاشت بلکه تنها با بی میلی، منابع مورد نیاز برای جلوگیری از شکست کامل را فراهم آورد و دولت ترامپ این منابع ناکافی را افزایش نداد. خلاصه اینکه راهبرد تلاش برای برسازی یک ساختار امنیتی افغان که می توانست به خوبی از پس مبارزه با طالبان برآید، تنها شش سال پیش آغاز شد و تنها چهارسال دوام آورد که زمان بسیار کمی برای ایجاد یک ارتش کامل است.
نویسنده ادامه می دهد: «زمانی که من در سال 2007میلادی افغانستان را ترک کردم، هدف ما برای ایجاد یک ارتش و پلیس 216 هزار نفری محقق نشده بود. این نیروی امنیتی، فاقد یک نیروی هوایی جدی، پشتیبانی یا خدمات بهداشتی بود چرا که با این تصور شکل گرفته بود که جنگ عمدتا به پایان رسیده است. حضور مستشاری ما هم در ارتش افغانستان بسیار اندک بود و در پلیس هم تقریبا حضور نداشتیم. عراق همه منابع در دسترس را می بلعید و هشدارهای من درباره اینکه جنگ وخیم تر می شود هم نادیده گرفته شد.تنها در پاییز 2009 بود که دولت اوباما تصمیم گرفت هدف کنونی یعنی ایجاد 352 هزار نیروی امنیتی را که در بردارنده نیروهای پشتیبانی کارآمدی باشند، دنبال کند. نیازهای مالی و تجهیزاتی این برنامه هم تا یکسال به تاخیر افتاد .این اهداف گسترده تر، تنها برای چهارسال بطور جدی دنبال شد و سپس به دلیل تغییراتی که در سیاست آمریکا صورت گرفت، شدیدا لطمه خورد. دست آخر، همه ابعاد آموزشی این برنامه بطور شتابزده و با منابع اندک پیش رفت. توسعه کارکردهای پشتیبانی بنیادین، از لجستیک گرفته تا توپخانه و نیروی هوایی، برای یکسال به تاخیر افتاد تا بتوان همه تسهیلات آموزشی را برای آوردن نیروهای پیاده به صحنه رزم اختصاص داد.گزارش در ادامه تاکید می کند: گروه‌های آموزشی آمریکایی و ناتو، هرگز به بیش از 50 درصد از کارکنان ضروری نرسیدند و فراهم آمدن همین سطح پایین کارکنان هم چندین سال به درازا کشید. گروه‌های مستشاری هم از میان گارد ملی و نیروهای ذخیره تامین شد و نه از میان افراد ارتش منظم آمریکا. این خود نشانه روشنی است از اینکه این برنامه از اولویت پایین تری برخوردار است. فراهم شدن آموزش‌های پیشرفته برای این گروه‌ها هم چندین سال به طول انجامید.
پس از آن، تصمیم به پایان دادن به درگیری آمریکا در رزم تا سال 2014، موجب شد تا یک راهبرد متکی بر شرایط به راهبردی متفاوت تغییر یابد که بر زمانبندی واشنگتن برای خروج متکی بود. خروج مستشاران بطور پیوسته‌ای آمادگی افغان‌ها برای بدست گرفتن کنترل را مختل می کشد. با فرارسیدن سال 2014، بسیاری از نیروهای آمریکایی به کار جمع آوری تجهیزات برای خروج از کشور گمارده شدند تا مشارکت در رزم. با این وجود، شرایط وخیم تر هنوز از راه نرسیده بود.در ادامه گزارش با تاکید بر وظیفه نیروهای مستشاری آمریکا می نویسد: نیروهای امنیتی افغان که توسط آمریکا و ناتو آموزش دیده بودند، اساسا متکی بر حمایت هوایی برای مشارکت در نبرد بودند، همانطور که خود ارتش آمریکا هم به همین روش می جنگد. اما از ژانویه 2014 تا نوامبر 2016، این پشتیبانی هوایی از افغانستان خارج شده بود. دولت اوباما اعلام کرد که 'ما دیگر با طالبان در جنگ نیستیم' و این عبارت بی معنی- که از زبان مقام‌های رسمی در شورای امنیت ملی آمریکا شنیدیم- دست طالبان را برای تقویت دوباره باز گذاشت.
گزارش ادامه می دهد: تنها در پایان سال 2016 بود که با شکست راهبرد آمریکا شوک بزرگی به کاخ سفید وارد شد تا ممنوعیت پشتیبانی هوایی را لغو کرده و از عقب نشینی بیشتر نیروهای آمریکایی جلوگیری کند. اما آنچه بر جا مانده بود، یک نیروی بسیار کوچک شده آمریکایی و ناتو بود که تنها به کار جلوگیری از یک شکست فوری می آمد. از آنجا که دولت ترامپ تقریبا همین نیروی ناکافی را حفظ کرد، نباید انتظار می داشت که نتیجه متفاوتی به دست می آمد.
شاید به فرماندهان آمریکایی این انتقاد وارد باشد که در برابر اشتباهات سیاسی واشنگتن، محکم‌تر نایستادند. همچنین می توان این انتقاد جدی را به افغان‌ها وارد کرد که اجازه دادند ملاحظات سیاسی، بیش از اندازه در انتصاب رده‌های ارشد نظامی دخالت کند؛ مشکل که در دوران «اشرف غنی» رییس‌جمهوری کنونی سیر معکوسی به خود گرفته و فرماندهانی به این رده‌ها منصوب می شوند که در صحنه جنگ محک خورده اند. حضور مستشاری آمریکا هنوز هم همه بخش‌های ارتش افغانستان و تیپ‌های تحت فرمان آن را پوشش نمی‌دهد. بخش بزرگتر این ناکامی را باید به حساب واشنگتن گذاشت. گزارش در پایان می نویسد: حتی اقدام‌های گسترده مانند راهبرد تازه برای اصلاح اشتباهات گذشته هم نمی‌تواند در دوره زمانی زیر یکسال به نتیجه مناسب برسد. اینکه چنین تلاشی باید انجام شود، شایسته یک گفت و گوی جدی است. اما این گفتمان می بایست در چارچوب آنچه پیش از این در افغانستان آزموده شده، قرار نگیرد.
در این حال،رئیس دفتر «کالین پاول» وزیر خارجه پیشین آمریکا اعلام کرد به‌خاطر موقعیت ژئوپولیتیک افغانستان، این کشور شاهد رقابت قدرت‌های جهانی است بنابراین احتمال حضور ۵۰ساله آمریکا در این کشور وجود دارد. «لارنس ویلکرسن» رئیس دفتر «کالین پاول» وزیر خارجه پیشین آمریکا از حضور بلندمدت نظامی واشنگتن در افغانستان خبر داد و درباره احتمال تبدیل آن به نبردگاه قدرت‌های منطقه هشدار داد. «ویلکرسن» اظهار داشت به‌خاطر موقعیت ژئوپولیتیک افغانستان، آمریکا ممکن است برای بلندمدت بیش از 50 سال در افغانستان حضور داشته باشد.طلوع نیوز به‌نقل از این سرهنگ بازنشسته ارتش آمریکا گزارش داد که افغانستان تنها مکانی است که واشنگتن از آن می‌تواند در برابر روسیه و چین اقدامات ویژه‌ای را انجام دهد.وی درباره وضعیت جاری افغانستان گفت: آنچه را امروز شاهد هستیم، آغاز یک بازی بزرگ میان چین، روسیه و دیگر کشورهایی است که می‌خواهند به آسیای مرکزی برسند.ویلکرسن ضمن بیان اینکه آمریکا ممکن است تا بیش از پنجاه سال آینده در افغانستان حضور داشته باشد، افزود: افغانستان تنها مکانی است که از لحاظ جغرافیایی آمریکا را قادر میکند تا با استفاده از قدرت نظامی همه اقدامات چین، از جمله بازسازی جاده ابریشم را تحت نظر داشته باشد.در حالی که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در اعلام استراتژی خود خواستار نقش بیشتر هند در افغانستان شده است، پاکستان اما به این مسئله هشدار داد و اعلام کرد که دهلی‌نو نمی‌تواند امنیت را در جنوب آسیا تأمین کند.اسلام‌آباد که از نفوذ هند در افغانستان بسیار نگران است، همکاری‌های خود را در مبارزه با تروریسم به مدیریت مرزی، بازگشت مهاجران و احیای روند صلح برای ایجاد یک راه‌حل سیاسی برای رفع بحران افغانستان مشروط کرده است.«سارا سندرز» مسئول مطبوعاتی کاخ سفید اما اظهار داشت هند به دموکراسی و ثبات در افغانستان کمک بسیاری کرده و ادامه این همکاری‌ها را بسیار مهم دانست. ادامه دارد...
ش.د9602333