(روزنامه جوان – 1395/12/21 – شماره 5049 – صفحه 6)
شكاف‌‌هاي مذهبي و قومي
وضعيت امنيتي عراق نشان مي‌دهد آزادي موصل امكان زيادي دارد كه به پايان جنگ نينجامد. هرچند بسياري از كارشناسان بر اين باورند كه با آزادي موصل تهديدات از جامعه عراق رخت برخواهد بست اما وضعيت كنوني عراق نشان مي‌دهد كه نابودي داعش مي‌تواند شروع جديدي براي چالش‌هايي متفاوت باشد. بزرگ‌ترين نگراني عراق پساداعش بروز شكاف‌‌هاي قومي و مذهبي است كه در دوران اشغالگري داعش به بالاترين حد خود رسيد. ساختار ناهمگون جمعيتي در عراق يكي از دلايل بي‌ثباتي اين كشور در سال‌‌هاي اخير بوده است و داعش نيز با استفاده از همين شكاف اجتماعي توانست در مدت كوتاهي بسياري از مناطق غربي عراق را اشغال كند. اين شكاف‌‌هاي قومي و مدهبي حتي در دو سال گذشته به ساختار سياسي عراق نيز كشيده شد و دردسر‌هاي زيادي را براي دولت اين كشور ايجاد كرد و درگيري بين دولت و پارلمان و اعتراض‌‌هاي گسترده خياباني در شهر‌هاي عراق نشان داد كه جامعه عراق به آتش زير خاكستري مي‌ماند كه در صورت شعله‌ور شدن تبعات جبران‌ناپذيري براي اين كشور خواهد داشت.
همچنين گروهي از اقليت‌ها خواهان مناطق شبه‌مستقل با حمايت بين‌المللي هستند كه نتيجه آن تقسيم بيشتر عراق و بالا آمدن خواسته‌‌هاي جدايي‌طلبانه بين گروه‌‌هاي مختلف قومي و مذهبي در اين كشور و در نتيجه احتمال فروپاشي عراق به عنوان يك كشور واحد است. از طرفي، بدنه ارتش فعلي عراق نيز تركيبي از گروه‌‌هاي قومي و مذهبي است كه با ورود بسيج مردمي عراق به ساختار ارتش، احتمال درگيري‌‌هاي خونين پس از داعش بين آنها وجود دارد.
همچنين بسيج مردمي عراق كه با هدف مبارزه با داعش تأسيس شد و توانسته موفقيت‌هاي زيادي را كسب كند ممكن است پس از نابودي داعش، با جوسازي برخي جريان‌‌هاي سياسي عليه اين گروه شيعه روبه‌رو شود.
سناريوي استقلال كردها
مهم‌ترين مسئله كه وضعيت داخلي عراق پساداعش را تهديد مي‌كند سناريوي خطرناك استقلال‌طلبي كردها است. رهبران اقليم كردستان از زمان حمله داعش به عراق از فرصت ناامني‌ها در عراق استفاده كرده و بارها ساز استقلال‌طلبي خود را كوك كرده و مدعي جدايي اين اقليم از عراق شده‌اند. مسعود بارزاني، رئيس اقليم كردستان برگزاري همه‌پرسي استقلال از عراق را مطرح كرده و اين راه را تنها عامل همزيستي مسالمت‌آميز با بغداد اعلام كرده است. بارزاني در آستانه آزادي موصل در سخناني گفته است كه آينده درخشاني در انتظار كردستان است. اگر سخنان قبلي بارزاني را در كنار هم قرار دهيم متوجه مي‌شويم آينده درخشاني كه بارزاني از آن سخن مي‌گويد استقلال كردها است كه براي دوران پساداعش برنامه‌ريزي شده است.
كردها استقلال از عراق را حق طبيعي خود مي‌دانند و سعي دارند از آشفته بازار عراق براي رسيدن به اميال خود بهره‌برداري كنند. سفر اخير بارزاني به تركيه و ديدار با مقامات اين كشور نيز براي جلب حمايت آنكارا انجام شده است. نيرو‌هاي پيشمرگه كه در دو سال گذشته در جبهه‌‌هاي نبرد با داعش مناطقي را كه از دست تروريست‌ها پس گرفته‌اند به دولت مركزي تحويل نداده‌اند تا در دوره پساداعش از آن بهره‌برداري سياسي كنند. كردها در دوره داعش به توسعه‌طلبي ارضي در اطراف اقليم اقدام كردند تا پس از نابودي تكفيري‌ها قدرت چانه‌زني در مقابل بغداد را بالا ببرند. لذا برخي ناظران از احتمال جنگ خونين ديگري پس از نبرد با داعش به ويژه بر سر مناطق مهمي مانند كركوك و سنجار و حتي بخش‌هايي از موصل بين دولت مركزي و كردها خبر مي‌دهند. كردها در نبرد با داعش به سلاح‌‌هاي پيشرفته امريكايي و اروپايي دست پيدا كردند كه اين مسئله مي‌تواند آنها را از لحاظ نظامي همرديف با دولت بغداد قرار دهد و دو طرف را رودرروي يكديگر قرار دهد.
خواب بالكانيزه كردن
امريكايي‌ها در سال 2011 پس از هشت سال اشغالگري عراق را ترك كردند اما ديري نپاييد كه به بهانه مقابله با تروريستهاي خودساخته بار ديگر اسب خود را براي سفر به عراق زين كردند. اعزام بيش از 5 هزار نيروي جديد به عراق و ايجاد پايگاه‌‌هاي جديد در اين كشور بيانگر اين است كه واشنگتن براي دوره پساداعش نقشه‌هايي در سر دارد. امريكايي‌ها كه در دوره داعش از هيچ اقدامي براي نگهداشتن تروريسم در عراق فروگذار نكردند قطعاً در دوره پس از داعش نيز حربه‌‌هاي جديدي را براي ايجاد ناامني و بي‌ثباتي در اين كشور به‌كار خواهند گرفت كه نتيجه آن تقسيم و تجزيه عراق و نبود دولت قدرتمند مركزي است. طرح بالكانيزه كردن عراق از زمان حمله امريكا به عراق در 2003 مطرح بود و امريكايي‌ها تلاش كردند سناريوي خطرناك خود را عملي كنند و در سال 2007 براي اولين بار ايده تقسيم عراق به سه منطقه سني، شيعه و كرد از سوي «جو بايدن» سناتور وقت امريكا مطرح شد و اين برنامه همواره به عنوان يكي از موضوعات اساسي در رأس سياست خارجي امريكا قرار داشت.
امريكا كه در دو سال گذشته از اهرم تروريسم براي تضعيف بغداد نتيجه‌اي به دست نياورد، بذر اختلافات قومي و مذهبي را در عراق كاشت تا در دوران پساداعش از آن بهره‌برداري سياسي كند. تلاش براي ايجاد گروه «حشد الوطني» متشكل از سني‌‌هاي عراق كه هدف آن ايجاد موازنه در برابر گروه بسيج مردمي عراق موسوم به «حشدالشعبي» بود يكي از برنامه‌‌هاي هدفمند امريكا در عراق بود. امريكا مدعي است كه بسيج مردمي عراق تحت نفوذ ايران قرار دارد و باتوجه به پيروزي‌هايي كه اين گروه در مقابل تكفيري‌ها كسب كرده وجهه اين گروه را در بين مردم عراق افزايش داده است و اين به معناي افزايش نفوذ ايران است. از اين‌رو، مقابله با نفوذ ايران در عراق در اولويت‌‌هاي سياست خارجي امريكا است.
امريكا در دوران اشغالگري داعش برخلاف تعهدات خود كمك مؤثري به دولت مركزي بغداد براي مبارزه با تروريسم انجام نداد اما در مقابل، با كمك متحدان اروپايي خود انواع تسليحات پيشرفته را در اختيار كردها قرار داد كه در تقابل با بغداد هستند. امريكا از سال‌ها پيش در سوداي تجزيه كشور‌هاي اسلامي در منطقه و ايجاد طرح «خاورميانه بزرگ» است، پروژ‌ه‌اي كه در آن رژيم صهيونيستي قدرتمندتر و در مركز قرار دارد و كشور‌هاي اسلامي دچار بي‌ثباتي و ناامني هستند تا توان ايستادگي در مقابل اسرائيل را نداشته باشند و بحران‌هايي كه از سال 2011 در غرب آسيا شكل گرفت و محرك اصلي آن واشنگتن و صهيونيست‌ها بودند براي محقق كردن چنين سناريويي بود.
توطئه سعودي
در كنار نقش مخربانه امريكا نبايد از توطئه سعودي‌ها در عراق غافل شد. عربستان سعودي به عنوان بزرگ‌ترين حامي تروريسم در دوران حمله داعش به عراق از تكفيري‌ها حمايت مي‌كرد و با تبليغات و جنجال‌هاي رسانه‌اي و متهم كردن نيرو‌هاي مردمي به ايجاد جنگ فرقه‌اي سعي داشت تا مانع پيروزي عراقي‌ها در عراق شود زيرا داعش بهترين حربه براي رژيم سعودي بود تا برنامه تجزيه‌طلبانه خود در عراق را به پيش ببرد. عربستان بيش از دو دهه روابط سياسي خود با عراق را قطع كرده بود اما با مشاهده پيروزي نيرو‌هاي عراقي در مقابل داعش و با شروع نشانه‌‌هاي شكست اين گروه در عراق رنگ عوض كرد و در ظاهر به كشور حامي عراق و ضد تروريسم بدل شد و پس از 24 سال با بازگشايي سفارت خود در بغداد سعي كرد تا از نزديك اهداف شوم خود را عملي كند و سفير سعودي در عراق از همان ابتداي ورود به بغداد سياست‌هاي مداخله‌جويانه خود را شروع كرد.
عربستان كه نتوانسته از طريق داعش نفوذ خود در عراق را محقق كند سعي دارد با افزايش روابط سياسي و نفوذ خود در عراق، گروه‌‌هاي قومي مخالف در اين كشور را تقويت كند تا ديگ ناامني و بي‌ثباتي در عراق همچنان بجوشد. سعودي‌ها همچون امريكا از نفوذ ايران در عراق نگران هستند و به همين منظور سعي در مهار ايران دارند و در اين مسير با واشنگتن دست همكاري داده‌اند.
عربستان از نفوذ شيعيان در عراق نگران است و به خصوص اينكه الآن بسيج مردمي عراق نيز به عنوان بخشي از اركان دولت درآمده است و در آينده سياسي و امنيتي عراق نقش مؤثري ايفا خواهد كرد و اين براي رژيم سعودي كه در سال‌‌هاي گذشته هزينه‌‌هاي هنگفتي كرد تا از طريق اهرم تروريسم نقش شيعيان در عراق را تضعيف كند اما تلاش‌‌هاي اين كشور عقيم ماند و ضربه سختي را بر پيكر سعودي‌ها وارد كرد.
در پايان مي‌توان گفت كه با نابودي داعش، دغدغه‌‌هاي امنيتي عراق تمام نخواهد شد و شكاف‌‌هاي جديد با رنگ و بوي قومي و مذهبي در اين كشور با رويكرد مطالبه‌گرايانه سر بر خواهند آورد. ساز استقلال‌طلبي كردها و توطئه امريكا و عربستان براي تجزيه عراق و ترسيم مرزبندي‌‌هاي جديد كه در اصل براي مقابله با نفوذ منطق‌هاي ايران و افزايش امنيت رژيم صهيونيستي است، سناريو‌هاي مخربانه‌اي هستند كه عراق پساداعش با آن دست و پنجه نرم خواهد كرد اما اتحاد مردم، مراجع و دولت عراق مي‌تواند نقشه‌‌هاي شوم جبهه عربي- غربي را خنثي كرده و ثبات را بر اين كشور حاكم كند.
http://www.javanonline.ir/fa/news/842596
ش.د9505031