(روزنامه ايران ـ 1396/05/24 ـ شماره 6569 ـ صفحه 8)
* به تازگی فاز سوم شبکه ملی اطلاعات به بهره‌برداری رسید با در نظر گرفتن اینکه شبکه ملی اطلاعات وظیفه به جامانده از دولت قبل و ارث رسیده به دولت تدبیر و امید بود شما کارنامه دولت در این حوزه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
** به هرحال فاز سوم شبکه ملی اطلاعات هم تا حدودی جلو رفته ولی هنوز تا تکمیل آن چیزی که به نام فاز سوم تعریف شده بود، مقداری فاصله است. البته امیدواریم همه چیزی که به‌عنوان فاز سوم در نظر گرفته شده به نوعی در اسرع وقت راه‌اندازی شود.
* شما در حاشیه یکی از مراسم‌های مرتبط با فاز سوم شبکه ملی اطلاعات اعلام کرده‌اید که به‌دلیل سیاست‌های فیلترینگ، شاهد تعطیلی شرکت‌های حوزه کسب و کارهای مالی (فین‌تک) بودیم و از همین طریق طی پنج روز هزاران کسب و کار مالی دچار مشکل شدند. فکر می‌کنید بهترین راهکار برای جلوگیری از تکرار این گونه فیلترینگ چیست؟
** بله، بر اساس آماری که به دست ما رسید در چند روزی که این کسب و کارها فیلتر شده بودند حدود 200 هزار کسب و کار و معامله لطمه خورده و میزان معاملاتشان کاهش پیدا کرد. اما حقیقت این است که متناسب با توسعه آی تی که در کشورها صورت می‌گیرد، باید نهادهای خاصی در این کشورها ایجاد و مقررات مشخص نیز وضع شود. این درحالی است که ما متأسفانه به دلیل اینکه سرعت ایجاد نهاد و مقررات‌گذاری مان، کمتر از سرعت توسعه فضای مجازی است شاهد این مشکلات می‌شویم.
* برای حل مشکل فین تک‌ها دقیقاً چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
** در نخستین قدم پس از صحبت با دادستانی و بانک، آنها را به مرکز ملی فضای مجازی دعوت کردیم تا در قالب جلسه‌ای، مشکل حل شود. طی این جلسه نیز قرار بر آن شد که بانک مواردی را در مقرراتش تصحیح کند و از سوی دیگر دادستانی هم مقرر کرد تا زمان وضع مقررات تازه توسط بانک، فعلاً به این کسب و کارها مجوز فعالیت بدهد و درواقع می‌توان گفت که به دلیل همین دخالت ما، مدت زمان این توقف بسیار کوتاه بود.
* این روزها اخبار تأیید و تکذیب در خصوص انتقال سرورهای تلگرام به کشور بشدت داغ است، شما این انتقال سرور را تأیید می‌کنید؟
** در حقیقت وزارت ارتباطات با مصوبه شورای عالی فضای مجازی مبنی بر اینکه مسیر ارتباطات بین ایرانیان باید در داخل کشور باشد در این زمینه تکلیف دارد و در چارچوب این مصوبه، وزارت ارتباطات وظیفه دارد مسیر شبکه‌های اجتماعی پرظرفیت خارجی را که ایرانیان در آن حضور دارند، در داخل کشور ببندد. در همین راستا هم تلگرام که تعداد زیادی عضو ایرانی دارد و هم دیگر شبکه‌های اجتماعی باید همگی بتدریج سرورهایشان را به داخل کشور انتقال دهند. در همین راستا طبق گزارشی که وزارت ارتباطات به ما ارائه داده است در حال حاضر سرورهای تلگرام، داخل کشور مستقر شده‌اند.
* از آنجا که بسیاری از مقامات کشور و حتی رهبری در شبکه‌های اجتماعی فیس بوک و توئیتر فعال هستند برای بسیاری از کاربران این سؤال مطرح است که چه زمانی قرار است از این شبکه‌ها رفع فیلتر صورت بگیرد؟ همچنین بتازگی اعلام شده است که اگر مدیران فیس بوک و توئیتر قبول کنند در چارچوب قوانین کشور فعالیت کنند، امکان رفع فیلتر از این شبکه‌ها وجود دارد؛ این قوانین شامل چه مواردی است؟
** شبکه‌های خارجی دو نوع هستند؛ شبکه‌هایی که قبلاً اعمال مجرمانه داشته‌اند که رفع فیلتر این دسته از شبکه‌های اجتماعی کمی شرایط سخت تری دارد، ولی به طور کلی برای شبکه‌هایی که به دلایل مختلف فیلتر شده‌اند و بخواهند رفع فیلتر بشوند قوانین ما کاملاً مشخص است؛ از مواردی که در این زمینه توجه به آن ضروری است می‌توان به بحث بسته شدن مسیر در داخل کشور اشاره کرد. همچنین یکسری باید و نبایدها هم در کشور ما وجود دارد به‌عنوان مثال برخی از مطالب مانند مسائل پورن، کودک آزاری، امنیتی، ضد دین از مطالبی نیست که ما بتوانیم نسبت به آن بی‌اعتنا باشیم. پس آنها باید بپذیرند که همه این قواعد را رعایت کنند. خوشبختانه در این حوزه، تنها ما نیستیم که چنین حساسیتی داریم و در بسیاری کشورها چنین مقرراتی وضع می‌شود به همین علت ما نیز در حال تدوین این مقررات هستیم تا مشخص شود یک شبکه پیام رسان بین‌المللی که می‌خواهد در کشور ما حضور داشته باشد و اعضای زیادی هم دارد چه قوانینی را باید رعایت کند. البته فعلاً در حال جمع‌آوری اطلاعات هستیم و بزودی قانون مدونی را اعلام خواهیم کرد.
* یعنی تا این لحظه صحبتی با مدیران فیس بوک و توئیتر صورت نگرفته است؟
** نه، تاکنون هیچ صحبتی با آنها نشده است.
* از سوی شورای عالی فضای مجازی سیاست‌های ساماندهی پیام رسانهای اجتماعی ابلاغ شد که در بخشی از این ابلاغیه آمده است پیام رسانهای اجتماعی خارجی متقاضی مجوز، باید ذخیره‌سازی و پردازش داده‌ها را در داخل کشور انجام داده و نماینده رسمی حقوقی تام الاختیار داخلی را نیز معرفی کنند. سؤالم از جنابعالی این است که آیا از سوی پیام رسانهای خارجی درخواستی بابت مجوز بوده که چنین شرطی برای ارائه مجوز مطرح شده است؟
** بله، پیام رسانهای خارجی مراجعه داشته‌اند که ما به اصطلاح شرایطی را در ایران برای آنها مهیا کنیم تا فعالیت داشته باشند. ما نیز مصوبه‌ای در شورای عالی فضای مجازی داشته‌ایم که البته در این مصوبه، نگاهمان بیشتر به نحوه توسعه پیام رسانهای داخلی بوده است تا خارجی و از اساس این مقررات برای پیام رسانهای خارجی نبوده است. به هر حال زمانی که این مقررات را برای پیام‌رسان‌های داخلی می‌نوشتیم، به این موضوع نیز اشاره کردیم که پیام‌رسان‌های خارجی چگونه می‌توانند در ایران مجوز و پروانه فعالیت داشته باشند. البته گفتنی است که فیس بوک و توئیتر مراجعه داشته‌اند ولی هنوز مذاکره‌ای صورت نگرفته چون فعلاً مقررات به طور کامل مشخص نشده است.
* در دولت تدبیر و امید، تلاش زیادی برای احیای شبکه‌های اجتماعی داخلی انجام شده است تا کاربران بتوانند از آن استفاده کنند. اما مسئولان شبکه‌های اجتماعی داخلی معتقدند دلیل اصلی که کاربران به سمت شبکه‌های اجتماعی داخلی نمی‌روند بحث امنیت است. از چه روشی می‌توان وجود امنیت در شبکه‌های اجتماعی داخلی را برای کاربران تضمین کرد؟
** یکی از راه‌های تأمین امنیت، ایجاد شفافیت در مقررات است که گام نخست را شورای عالی فضای مجازی، با تدوین مقررات برداشته است و ما این موضوع را یک گام رو به جلو می‌دانیم. این مقررات تدوین شده، بیشتر جنبه تشویقی دارد و بر اساس مشخصات شبکه‌های اجتماعی داخلی که فعال خواهند شد شکل گرفته است. در حقیقت می‌توان گفت که این قانون، نوعی رفع نگرانی از صاحبان شبکه‌های پیام رسان داخلی و همچنین کاربران است که می‌خواهند عضو این شبکه‌های پیام رسان داخلی شوند به صورتی که در برخی از بندهای این مقررات هم آمده است کسی حق ندارد به حریم خصوصی دیگران در این شبکه‌های پیام رسان تجاوز کند و تعدی داشته باشد. دررابطه با اینکه چرا شبکه‌های پیام رسان داخلی بزرگ نشدند من فکر نمی‌کنم فقط بحث احساس امنیت باشد، چرا که عمر این شبکه‌های اجتماعی پیام رسان روی تلفن همراه در کشور ما بسیار پایین است و حدود دو سال بیشتر نیست.(البته ممکن است توئیتر یا فیس بوک سابقه بیشتری داشته). با توجه به همین عمر کوتاه، خدماتی که می‌تواند روی شبکه‌های پیام رسان ارائه شود هنوز توسط شرکت‌ها، سازمان‌ها و کسب و کارهایی که باید در این پیام‌رسان‌ها خدمات ارائه دهند، شکل نگرفته است. به‌عنوان مثال آموزش و پرورش با 16-15 میلیون کاربر بالقوه، هنوز تعریف مشخصی از خدماتی که می‌تواند از این شبکه‌های پیام رسان بگیرد، ندارد. بانک‌ها نیز هنوز به خدماتی که می‌توانند از طریق این شبکه‌های پیام رسان ارائه دهند توجه نکرده‌اند. همچنین نظام تبلیغات ما در کشور هنوز شکل نگرفته و کسی نمی‌داند که این موضوع باید در شبکه‌های پیام رسان به چه صورت باشد. اگر این نظام‌ها و بخش‌هایی که نام بردم بر شبکه‌های پیام رسان فعال شوند، مطمئن هستم مسأله امنیت به یک مسأله بسیار فرعی تبدیل خواهد شد و این موضوع باعث می‌شود که شبکه‌های پیام رسان داخلی خیلی قوی‌تر شوند.
* در حال حاضر کار تبلیغاتی در کانال‌های تلگرامی انجام می‌گیرد؟
** بله، فعالیت‌های کوچکی وجود دارد ولی برآورد من این است که اندازه بازار اقتصادی ما در حوزه تبلیغات، حداقل حدود 7هزار میلیارد تومان است که البته هنوز شکل نگرفته است. چون تا قبل از ورود تلگرام، فقط اندازه بازار تبلیغات با پیامک، 2هزار میلیارد تومان بوده که الان به 500 میلیارد تومان رسیده است. به بیان دیگر هزار و 500 میلیارد تومان از این تبلیغات حذف شده ولی این گمشده، به تلگرام هم نیامده است. ضمن اینکه سرویسی که در تلگرام یا سایر شبکه‌های پیام رسان می‌توانید در حوزه تبلیغات بدهید می‌تواند ما را به همان رقم 7هزار میلیارد تومان برساند.
* چه کسی باید این شبکه‌های اجتماعی داخلی را به سمت فعال شدن ببرد؟
** مسئول این امر، یک شخص نیست بلکه درحقیقت یک مجموعه ازجمله مجموعه عرضه و تقاضا، تعارض نیروها و نیروهای اقتصادی و نیروهای اجتماعی و... همگی با همدیگر مسئول هستند. می‌توان گفت که مجموعه اینها باید عمل کند و در یک بستر کار را جلو ببرد. درواقع فقط چون خارجی‌ها پلتفرم‌های آماده‌ای داشته‌اند، بازار را الان ربایش کرده‌اند. ما در حقیقت الان شاهد ربایش بازار توسط پیام رسانهای خارجی هستیم و البته بیشتر آنها برای سرگرمی و تبادل اطلاعات و ارتباطات استفاده می‌شود در حالی که پیام رسان‌ها بتدریج شکل دهنده نظام خدمات و اقتصاد ما هستند و بسیاری از نظام‌های اداری ما نیز در آینده‌ای نزدیک، روی شبکه‌های پیام رسان شکل خواهند گرفت به همین دلیل ما به‌عنوان مرکز ملی فضای مجازی و شورای عالی فضای مجازی، با شکل گرفتن فعالیت‌های اقتصادی، اداری و خدمات آموزشی دولتی روی این شبکه‌های پیام رسان خارجی کاملاً مخالفیم و اگر هم دقت کنید در مقررات به آن توجه کرده‌ایم و در جای جای این مقررات که وضع کردیم، خواستیم جلو این کار را بگیریم و در حقیقت از بازار به نوعی حمایت کنیم تا زمانی که پیام رسانهای داخلی بتوانند در یک بستر زمانی معقول بیایند و این نقش را ایفا کنند.
* برای تقویت حضور و فعالیت شبکه‌های پیام رسان داخلی چه گام‌هایی برداشته شده است؟
** در این زمینه، پشتیبانی از پیام رسانهای داخلی را از طریق وام و... در نظر گرفته‌ایم؛ در واقع این موضوع را هم در این مصوبه دیده‌ایم که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به آنها وام بدهد و حمایت کند. حتی کارگروه ویژه کمیسیون تنظیم مقررات هم در نظر گرفتیم که در قالب آن باید در کارگروه، پیشنهادهایی ارائه شود تا پس از بررسی و انتخاب گزینه‌های پیشنهادی در حقیقت به حمایت عملی از این شبکه‌های پیام رسان بپردازیم.
* فکر می‌کنید چه زمانی شبکه‌های اجتماعی داخلی یک بستر مناسب از هر جهت خواهند داشت که کاربران به سمت آنها جذب شوند؟
** من مطمئن هستم که درنهایت 2 تا 3 سال دیگر بازیگران اصلی فضای مجازی ما در حوزه پیام رسان‌ها، قطعاً پیام رسانهای داخلی خواهند بود.
* در دولت تدبیر و امید، شخص آقای روحانی این رویکرد را داشتند که دسترسی آزاد به اطلاعات حتماً وجود داشته باشد و در چارچوب همین موضوع، جلو فیلتر شدن بسیاری از شبکه‌های اجتماعی گرفته شد و البته فیلترینگ هوشمند، جایگزین فیلترینگ کامل شد، هرچند این فیلترینگ نیز موافقان و مخالفان سرسختی دارد. سؤالم از جنابعالی این است که شما کارکرد فیلترینگ هوشمند را طی این چند سال چگونه ارزیابی می‌کنید؟
** اگر کسی چنین تصوری داشته باشد که فیلترینگ هوشمند نخستین و آخرین راه حل است، تصور کاملاً اشتباهی دارد چرا که معتقدم ما برای سالم‌سازی فضای مجازی باید از ابزارها و روش‌های متعددی استفاده کنیم و اقدامات متنوعی انجام دهیم که یکی از آنها بالا بردن سواد دیجیتالی، رسانهای و الکترونیکی مردم است. یک راهکار دیگر توجیه و هدایت بخش اقتصادی و سایر بخش‌های اجتماعی است که به صورت فعال‌تر در این فضا خدمات ارائه دهند تا مردم از آن خدمات استفاده کنند و فضا برای عرضه محصولات ناسالم در فضای مجازی محدود شود. راهکار دیگر فیلتر است که فیلتر می‌تواند به صورت اتوماسیون و هوشمند باشد یا اینکه به صورت دستی باشد پس فیلترینگ هوشمند یکی از چندین راهکار و روش‌های متعدد مهار و سالم‌سازی فضای مجازی است. در مجموع به نظرم تبلیغ له یا علیه فیلترینگ هوشمند خیلی وجهی ندارد.
* عملکرد وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات را در این دوره چهارساله چطور ارزیابی می‌کنید و کاندیدای اعلام شده می‌تواند گزینه مناسبی برای وزارت ارتباطات باشد؟
** وزارت ارتباطات ما به طور سنتی، وزارت ارتباطات است و فناوری اطلاعات در ذیل قرار دارد. این موضوع در عملکرد وزارتخانه نیز مصداق دارد و در این بخش نیز بیشتر به ارتباطات توجه شده است تا فناوری اطلاعات و به اصطلاح باز هم این بخش در ذیل ارتباطات جای گرفته است.
توصیه ما به وزیر بعدی این است که به ذیل هم توجه کند و حتی معتقدم شاید این موضوع، مهم‌تر از صدر یعنی وزارت ارتباطات باشد. اصلاً شاید بهتر بود نام وزارتخانه را به وزارت فناوری اطلاعات تغییر می‌دادیم چون ارتباطات هم در آن مستتر است. واقعیت این است که وزارت ارتباطات، کارش لوله‌گذاری و جاده‌گذاری است ولی کار وزارت فناوری اطلاعات، این است که این جاده‌ها را آباد کند و به‌عنوان مثال اگر این جاده، پمپ بنزین یا رستوران می‌خواهد آن را تأمین کند یا اگر نیاز به امنیت دارد، آن را تأمین کند. متأسفانه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در 30-20 سال گذشته به این نکته کمتر توجه کرده و فقط لوله‌گذاری و جاده‌گذاری کرده است. این جاده کشی و لوله گذاری، خیلی خوب و مقدمه کار است و در ادامه باید به فناوری اطلاعات نیز توجه شود.
http://www.iran-newspaper.com/newspaper/BlockPrint/195636
ش.د9603348