(روزنامه اطلاعات – 1396/09/08 – شماره 26878 – صفحه 12)
خواب‌هاي آشفته رياض براي آينده سياسي لبنان
نظر به اينکه عربستان سعودي و سپس چند کشور ديگر عربي از اتباع خود مي‌خواهند خاک لبنان را ترک کنند، از تکاپوي خطرناک سعودي عليه لبنان حکايت دارد.به گزارش تسنيم به نقل از روزنامه راي اليوم، عبدالباري عطوان سردبير اين روزنامه با اشاره به درخواست عربستان و سپس امارات متحده عربي و بحرين از اتباع خود در لبنان براي ترک اين کشور، نوشت: اين نشانه اي خطرناک و حاکي از اين است که عربستان در تدارک موضع گيري عليه لبنان است .
حرکت بن سلمان در مسير جرج بوش و مکتب ماکياولي
نگاهي به تصميمات و بازداشت‌ها و نيز سياست مشت آهنين که محمد بن سلمان چه در دخل و چه در منطقه در پيش گرفته است، اين برداشت را ايجاد مي کند که وي در مسير دو مکتب سياسي در حرکت است؛ اول مکتب جرج‌بوش پدر و پسر مبني بر اينکه هر کس با ما نيست دشمن ماست و دوم مکتب ماکياولي که به اين امير سعودي اين توصيه را مي کند که بدون هيچ رحمي با دشمنان سياسي و حتي مرم خود برخورد کند زيرا احترام و ترس مهم تر از دوستي است.
بازداشت بسياري از اميران و وزيران سابق سعودي به اتهام فساد در سه دهه اخير گامي بي سابقه در خاندان حاکم سعودي به شمار مي آيد که مرجع اصلي آن تا اين لحظه انتقام جويي بوده است که البته چه بسا اين اقدامات فقط مرحله اول بوده و مراحل بعدي در دايره گسترده تري در راه باشد که بعيد نيست نه فقط دشمنان بلکه متحدان را نيز شامل شود.
درخواست ترک خاک لبنان نشانه خطرناکي است
اينکه وزارت خارجه عربستان از اتباع خود در لبنان چه کساني که مقيم هستند و چه مسافران مي‌خواهد فورا خاک اين کشور را ترک کنند و سپس امارات متحده‌عربي، کويت و بحرين نيز همين درخواست مشابه را مطرح مي کنند، نشانه اي خطرناک است و حاکي از اين است که مسئولان سعودي در تکاپوي «يک اقدام» در لبنان هستند که يا تحريم اقتصادي است يا دخالت نظامي. اين پيش بيني برگرفته از اظهارات ثامر السبهان وزير مشاور سعودي است مبني بر اينکه کشورش اقدامات شديدتري را عليه لبنان اتخاذ خواهد کرد تا روند امور آن به مسير طبيعي بازگردد.
عربستان چطور مي تواند با حزب‌الله روبه رو شود؟
وي همچنين گفت: عربستان با دولت لبنان به عنوان دولتي که عليه ما اعلام جنگ کرده است تعامل خواهد داشت و هر کس را که به کشورمان تجاوز کند سرجايش خواهيم نشاند. نمي‌دانيم السبهان که بسيار به بن سلمان نزديک است، چه منظوري دارد آيا منظور او و دولت سعودي از بازگشت اوضاع لبنان به مسير طبيعي «شکستن» قدرت حزب‌الله و از بين بردن توانايي نظامي آن است؟ سوال ديگر اينکه چطور حزبي که عليه عربستان تجاوز مي کند را سرجايش خواهند نشاند؟ آيا اين ماموريت در مورد حزبي که 25 هزار رزمنده سرسخت و 150 هزار موشک در اختيار دارد و به يک مجموعه سياسي و نظامي قوي منطقه اي وابسته است، امکان پذير است؟نکته قابل توجه اينکه برادران لبناني اکنون سرگرم موضوع بازگشت سعد الحريري و زمان و هواپيماي او هستند و از رخدادهاي احتمالي که در هفته‌ها و ماههاي آينده در انتظار کشورشان است و خطرات ناشي از آن و نيز چگونگي مقابله با اين خطرات غافل مانده اند.
در اين ميان بايد به اين نکته مهم توجه داشت که تحريم اسرائيل عليه غزه موجب منفجر شدن سه جنگ اين رژيم عليه آن در کمتر از هفت سال شد و همچنين اين اشغال لبنان بود که جنوب آن را به خاستگاه اصلي حزب‌الله و مقاومت لبنان تبديل کرد و در نهايت موجب نابودي اشغالگران و حقارت آنان شد، از همين رو سوالي که اکنون مطرح است اينکه نتايج احتمالي حاصل از محاصره و يا تحريم‌هاي اقتصادي عليه لبنان در آينده نزديک چه خواهد بود؟ آيا سناريوي غزه تکرار خواهد شد؟
معلوم نيست محمد بن سلمان در سطح داخلي و عربي و منطقه‌اي چه نقشه اي در سر دارد زيرا تجارب گذشته نشان مي دهد اين امير جوان در اجراي تغييرات گسترده و به راه انداختن جنگ‌ها و تشکيل ائتلاف‌ها ترديد نمي کند، چرا که در نظر دارد عربستان را از «خواب‌عميق» بيدار کره و نوگرايي را در آن تحقق بخشيده و با استناد به آنچه «خطر ايران» مي‌خواند از نظر سياسي و نظامي کشورش را آماده کند.بن سلمان احساس مي کند منطقه با يک خلأ رهبري، سياسي و اسلامي روبه رو است و او و کشورش گزينه اي براي پر کردن اين خلأ هستند از همين رو در نظر دارد بر اساس معيارهاي ايدئولوژيک ناسيوناليسم عربي دولت چهارم سعودي را تشکيل داده و آن را جايگزين وهابيت مذهبي و سياسي کند که در تشکيل سه دولت سعودي نقش زيادي داشت.به عبارت ديگر به نظر مي رسد افکار بن سلمان و مشاوران او از وهابيت طايفه‌اي به سمت ناسيوناليسم عربي در حال تغيير است.با اين توضيحات بايد پرسيد آيا اين ناسيوناليسم جديد که براي محيط سعودي ضد سکولاريسم جديد است، مي تواند عقيده مبارزه جويي و روحيه بسيجي را در هر جنگ آينده که عربستان تحت پرچم پادشاه جديد (محمد بن سلمان) وارد آن خواهد شد تامين کند؟ کسي که به زودي به تخت پادشاهي تکيه خواهد زد.
عقيده ناسيوناليسم جديد در صورتي که عملي شود عربستان را در برابر دو مليت اصلي قرار مي دهد؛ يکي ترکيه و ديگري مليت فارسي و ايراني و بعيد نيست اين دو عليه عربستان متحد شوند به گونه‌اي که برخي نيروهاي عربي در ملحق شدن به ائتلاف جديد عربي ترديد کنند به ويژه اينکه بن سلمان در حال توسعه دايره ائتلاف‌هاي عربي است.
در اين ميان معلوم نيست مصر به عنوان متحد اصلي عربستان سعودي در ائتلاف چهارگانه عليه قطر، چه موضعي اتخاذ خواهد کرد و اينکه آيا اين ائتلاف جديد با حضور مصر توسعه خواهد يافت تا بتواند جبهه‌هاي اقتصادي و يا نظامي را عليه ايران، سوريه و لبنان و حزب‌الله و نيز الحشد‌الشعبي در عراق بگشايد؟ در اين صورت عرب‌هاي شيعه کجا قرار مي گيرند؟ اين در حالي است که عبدالفتاح السيسي رئيس جمهوري مصر گفت:کشورش در لبنان عليه حزب‌الله دخالت نخواهد کرد. در اين خصوص بايد يادآور شد که السيسي که در برابر تمام فشارهاي عربستان براي اعزام نيروهاي کشورش به يمن ايستاد، شايد اين بار نيز در مقابل فشارهاي مربوط به ملحق شدن به جبهه احتمالي عليه ايران همان کار را بکند و يا اگر در ائتلاف سعودي شرکت کند مشارکت آن سمبليک خواهد بود.
مصر به دنبال ماجراجويي نيست
نکته ديگر اينکه در شرايطي که مصر در صحراي سينا عليه داعش وارد جنگ شده و در صحراي غربي در مرز‌هاي ليبي و چه بسا در مرز اتيوپي با ناآرامي روبه رو است، آيا عليه لبنان و حزب الله وارد ماجراجويي شده و نيروها و يا هواپيماهاي خود را در اين جبهه به کار خواهد گرفت؟به هر حال بايد در نظر داشت که عربستان بازوهاي اقتصادي قدرتمندي دارد که مي‌تواند چنانچه در صدد تحريم مالي و اقتصادي لبنان برآيد اين بازوها را عليه آن به کار گيرد اما چه بسا متحدان سني و مسيحي لبنان بيشترين زيان را متحمل شوند زيرا اين گروه از لبناني‌ها تاجران و سرمايه گذاران اين کشور را تشکيل مي دهند نه شيعه که خاستگاه اصلي حزب‌الله را تشکيل داده و 40 درصد جمعيت لبنان هستند در نتيجه شايد تحريم لبنان موجب وحدت لبناني‌ها شود نه دسته بندي بين آنان.
در اين حال،استعفاي نخست‌وزير لبنان در خاک عربستان نمونه اي از برنامه سعودي براي برهم زدن ثبات در لبنان است. به نوشته رسانه‌هاي خارجي پس از شکست سياست‌هاي رياض در يمن، عراق و سوريه، آل سعود به دنبال استفاده از شرايط شکننده لبنان براي پيشبرد اهداف منطقه اي خود است.به گزارش ايرنا، از نگاه تحليلگران تحولات مربوط به لبنان و نقش ويژه عربستان سعودي در آن ابعاد پيچيده‌اي دارد. هنوز دلايل اصلي اين امر مشخص نيست و فهم ريشه‌هاي واقعي آن به گذشت زمان بيشتري نياز دارد. واقعيت امر اين است که «سعد حريري» نخست‌وزير لبنان در اقدامي شگفت آور و ناگهاني در خاک عربستان و از طريق رسانه‌هاي سعودي استعفاي خود از پست نخست وزيري لبنان را اعلام کرد.
وي در گفت وگوي تلويزيوني خود ادعاهايي را عليه حزب الله لبنان و حمايت‌هاي ايران از اين گروه عنوان کرد و تلاش کرد تا اقدامات حزب الله را به عنوان دليلي بر ناتواني خود در اداره امور سياسي اين کشور بيان کند. گفته مي شود قرار است در چند روز آينده سعد حريري در بيروت به صورت رسمي استعفاي خود را به رئيس جمهوري لبنان تحويل دهد.با توجه موقعيتي که اين استعفا در آن رخ داده است نمي توان نقش آفريني و دخالت عربستان سعودي را کتمان کرد. تارنماي نشريه «نيويورک‌پست» در زمينه استعفاي شگفت آور حريري نوشت: حريري اواخر سال 2016 به عنوان نخست وزير لبنان منصوب شد و کابينه 30 نفره خود را تشکيل داد اما اکنون شکاف در اين کشور ميان نيروهاي وفادار به عربستان سعودي و حاميان ايران و حزب الله افزايش يافته است.
اين نشريه آمريکايي افزود: اوايل اين هفته «سامر السبهان» يکي از وزيران کشور عربستان سعودي در امور خليج فارس، به شدت از حزب‌الله انتقاد کرد و قول داد که در روزهاي آتي تحولاتي مهم رخ مي دهد تا شرايط را تغيير دهد.اين وزيرسعودي پيش از استعفاي حريري هم با وي ديدار داشت. وي پس از اين ديدار در توئيتي نوشت ديداري طولاني و مفيد با نخست وزير لبنان داشت که در مورد نگراني‌ها و مسائل گوناگوني گفت وگو شد. السبهان نوشت: اگر خدا بخواهد اتفاقات آينده خير است.از آن زمان توئيت‌هاي تند و انتقادي اين وزير عليه حزب الله لبنان ادامه داشت. وي حتي در يکي از آن‌ها عنوان کرد: آن‌هايي که با حزب‌الله همکاري مي کنند تنبيه خواهند شد. به نوشته اين نشريه حملات سعودي‌ها در روزهاي پس از افزايش تحريم‌هاي آمريکا عليه حزب الله بيشتر شده است.
پرسش‌هاي بي‌شمار در مورد اقدام ناگهاني حريري
رسانه‌هاي منطقه و جهان و از جمله در لبنان از اتفاقات اخير ابراز شگفتي کرده اند و حتي برخي آن را شوکي به جامعه سياسي و اجتماعي اين کشور دانستند. هنوز دليل يا تحليلي قطعي از اين اقدام ارائه نشده است. روزنامه «ديلي استار» لبنان اقدام سعد حريري را مايه ايجاد شوک در اين کشور دانست و اعتقاد دارد اين حادثه باعث تغيير شرايط خواهد شد.تارنماي شبکه تلويزيوني «الجزيره» هم استعفاي حريري را دسيسه‌اي ارزيابي کرد و نوشت ايران پس از استعفاي وي در رياض، عربستان، ايالات متحده و اسرائيل را عامل ايجاد تنش در منطقه مي داند.
اين گزارش با اشاره به برخي ادعاهاي حريري در مورد نقش حزب‌الله لبنان در اين کشور و حمايت‌هاي ايران از اين گروه آورده است: با افزايش رقابت ميان تهران و رياض، برخي کارشناسان اين حرکت حريري و رياض را اعلان جنگ عربستان عليه حزب‌الله ارزيابي مي کنند. روزنامه «ديلي تلگراف» نيز در گزارشي نوشت: سيد حسن نصرالله، دبير کل حزب‌الله لبنان اقدام حريري را سياست ديکته شده رياض توصيف کرد. «ميشل عون» رئيس جمهوري لبنان نيز اعلام کرد تازماني که حريري به لبنان بازنگردد استعفاي حريري را نمي پذيرد.روزنامه «ديلي ميل» نوشت حريري پس از ايجاد يک شوک، ميهمان پادشاهي عربستان شده است. وي روز گذشته و کمتر از دو روز پس از استعفا در رياض، با ملک سلمان ديدار کرد. رسانه‌هاي عربي اين ديدار را در جهت ارزيابي شرايط لبنان دانستند. اين گزارش نيز حريري را فردي تحت حمايت رياض عنوان کرد و استعفاي وي در رياض و از طريق رسانه‌هاي سعودي را به عنوان نشانه اي بر اين امر دانست. گزارش روزنامه انگليسي افزود: شگفتي استعفاي حريري همزمان با شوک در ميان شاهزادگان عربستان سعودي صورت گرفته است.
آينده مبهم براي لبنان تاريخ نشان مي‌دهد
سعد حريري تحت سيطره و فشار حکام رياض بوده است. وي حتي در سال 2009 به عنوان نخست وزير نزد مقام‌هاي آمريکايي، از فشار سعودي‌ها بر خود گلايه کرد. حتي کناره گيري سال 2011 وي نيز به همين دليل بوده است. به تازگي نيز حريري به شدت تحت فشار رياض قرار داشت تا به تعامل با دولت سوريه نپردازد و مراقب نفوذ ايران باشد. با اين حال حريري از سال 2015 و با آغاز دوره پادشاهي ملک سلمان به دلايل اقتصادي و تجاري ارتباط خود با عربستان را بيشتر کرد. تارنماي «عرب نيوز» در تحليل شرايط لبنان نوشت: «دارالفتوي» که عالي ترين نهاد سني لبنان است مجموعه اي از ديدار‌ها و بيانيه‌ها را صادر کرد. اين نهاد به صورت غيررسمي اتحاد خود با حريري را بيان و عنوان کرد هيچ يک از چهره‌هاي سني حاضر به جانشيني سعد حريري نيستند.
شيخ «ابو لطيف الداريان» مفتي اعظم لبنان هم با مسئولان حافظ منافع سفارت عربستان در بيروت ديدار کرد و گفت: اتفاق کنوني در لبنان بسيار خطرناک است و به هوشياري زيادي براي حفظ وحدت ملي همه لبناني‌ها نياز دارد.«فواد سينيوره» رهبر يکي از بلوک‌هاي مهم سياسي در مجلس لبنان نيز اين استعفا را زنگ خطري در راه مصالحه سياسي در لبنان عنوان کرد.
«آنتوني حداد» تحليلگر مسائل راهبردي به عرب نيوز گفته است لبنان اکنون با چندين احتمال روبه‌رو است؛ شايد يک جنگ ناگهاني از سوي اسرائيل رخ دهد که موجب ويراني‌هاي عظيمي شود. از طرف ديگر ممکن است اقتصاد اين کشور بار ديگر از سوي کشورهاي عربي که در لبنان سرمايه‌گذاري‌هايي کرده‌اند منزوي شود. در اين حالت مبادلات اقتصادي با بيروت قطع خواهد شد. همچنين ممکن است آمريکا هم لبنان را در وضعيت ويژه‌اي تحريم کند. تحليلگران استعفاي نخست وزير لبنان را حرکتي براي افزايش فشار بر حزب الله مي دانند و برخي نيز نگران افزايش بي ثباتي در اين کشور شکننده هستند. به نقل از يکي از کارشناسان انديشکده واشنگتن، شرايط براي وقوع هر سناريويي از جمله افزايش خشونت آماده است.
ش.د9603876