(روزنامه اطلاعات ـ 1395/12/21 ـ شماره 26678 ـ صفحه 12)
موفقيت دولت اسد در جنگ با تروريسم؛ سالي سخت براي عربستان
* سوریه
روند رویدادهای یک سال گذشته سوریه، با سیر تحولات سالهای قبل کاملا متفاوت است، چرا که در یک سال اخیر اتفاقاتی رخ داده که ارتش و دولت سوریه را در موضع برتر قرار داده تا جایی که برای نخستین بار رهبران معارضان مجبور شدند با نمایندگان دولت بشار اسد پشت یک میز بنشینند و برای حل بحران سوریه چاره‌اندیشی کنند. همزمان با این تحولات سیاسی، ارتش سوریه نیز دستاوردی بزرگ را رقم زد و استان مهم و راهبردی حلب را پس از چهار سال از تروریستها پس گرفت و آماده شده است شهر رقه پایتخت خودخوانده خلافت داعش را نیز آزاد کند. در واقع تحولات یک سال اخیر را می توان نقطه عطفی در سیر روند بحران سوریه از آغاز تا کنون تلقی کرد.بدیهی است که همپیمانان سوریه یعنی ایران، روسیه و مقاومت لبنان باعث شدند تحولات این یک سال به نفع دولت بشار اسد رقم بخورد. مهمترین اتفاقی که در این یک سال رخ داد، به ثمر نشستن مقاومت‌های شش ساله است، از این بابت که سوریه شاهد روند نزولی توان گروههای مسلح به شکلی گسترده است؛ به این مفهوم که در این یک سال دو بار گروههای مسلح در آستانه شکست کامل قرار گرفتند و هر بار با دخالت آمریکا سر پا نگه داشته شدند. یک بار در عملیات بزرگ ریف جنوبی حلب بود که به قطع ارتباط گروههای مسلح در شمال حلب با ترکیه منجر شد و یک بار هم در جریان آزادسازی حلب. اما حمایت آمریکایی‌ها و اربابان منطقه ای از تروریستها و گروههای مسلح در سوریه سبب عقب نشینی ارتش سوریه نشد و نظامیان وفادار به اسد، با قدرت کامل به پیشروی‌های خود ادامه دادند و در نهایت حلب را بعد از چهار سال به آغوش سوریه بازگرداندند که در نوع خود دستاوردی بزرگ به شمار می‌رود زیرا کشورهای حامی تروریستها در منطقه و حتی غربی‌ها بسیار تلاش کردند که گروههای مسلح، حلب را به دولت اسد پس ندهند اما در این راه ناکام ماندند.
پس از آزادسازی حلب، خبرگزاری فرانسه به نقل از گروههای مسلح سوری اذعان کرد که خروج شان از حلب شکست بزرگی محسوب می‌شود. در پی این آزادسازی، شرق حلب از غیرنظامیان، زخمی‌ها و تروریستها تخلیه شد و شهر به طور کامل در کنترل ارتش سوریه قرار گرفت. تروریستها که در حلقه تنگ محاصره ارتش سوریه قرار گرفته بودند، با وجود اینکه بارها با خروج از شرق حلب مخالفت کرده بودند، مجبور به تسلیم شدند و با خانواده‌هایشان این شهر را ترک کردند. شماری از تروریستها نیز با زمین گذاشتن سلاح، تسلیم ارتش سوریه شدند. گروههای تروریستی از جمله جبهة النصرة وابسته به القاعده چهار سال قبل مناطق شرق حلب را اشغال کردند و مردم آن را به اسارت خود درآوردند و از آنها به عنوان سپر انسانی استفاده می کردند.
در پی این پیروزی بزرگ، مردم شهر حلب با حضور در خیابان‌ها به جشن و شادی پرداختند. در آن زمان ترکیه، کشورهای عربی، آمریکا و مجموعه گروههای مسلح سوریه جمع شدند و سه عملیات سنگین انجام دادند. هدف هر سه عملیات این بود که بتوانند برتری عملیاتی که در زمستان گذشته ایجاد شده بود را برگردانند که البته موفق به انجام آن نشدند. یعنی اتفاقی را که بتواند برتری مقاومت و ارتش سوریه را کاملاً تحت الشعاع قرار دهد، نتوانستند ایجاد کنند. پس از آن نیز گروههای مسلح با پشتیبانی قطر، عربستان و ترکیه حدود دو ماه جنگ مستمر انجام دادند تا بتوانند محاصره حلب را بشکنند و حتی یکی از رهبران معارضان گفته بود که قطر بیش از 40 میلیون دلار رسماً به این گروه‌ها داد تا بتوانند این کار را انجام دهند. حاصل این جنگ حدود 2000 کشته و زخمی از گروههای مسلح بود، بدون اینکه بتوانند کاری انجام دهند. زمانی این شرایط پیش آمد که تحولات ترکیه نیز آغاز شده بود، یعنی همزمان با تحولات میدانی سوریه، ترکیه هم با رویدادهایی نظیر کودتا، بمبگذاری و ناامنی در شهرهای مختلف آن از جمله استانبول و آنکارا مواجه شد. تحولات داخلی ترکیه، شکست گروههای مسلح در سوریه و عدم توانایی کشورهای حامی تروریست‌های سوریه برای اینکه بتوانند وضعیت را به شکل سابق برگردانند، شرایط جدیدی را ایجاد کرد که مجدداً آغاز دور جدیدی از تحرکات سیاسی را در صحنه سوریه به ویژه پس از دو دور مذاکرات سال گذشته در ژنو، رقم زد.از طرفی این تحولات با انتخابات آمریکا نیز همزمان شد و آمریکا هم در شرایطی نبود که بتواند تصمیمات اساسی و راهبردی برای حل بحران سوریه بگیرد. خلأ قدرتی که در درون آمریکا ایجاد شده بود، به نوعی به عدم توانایی در تصمیمات راهبردی در سوریه تبدیل شد و در مجموع، حوادث بیرون سوریه با حوادث داخلی آن به ایجاد تنش در درون گروههای معارض سوری منجر شد و آنها به نوعی از درون دچار فروپاشی شدند زیرا مناطق بسیار وسیعی از خاک سوریه که در اشغال گروههای مسلح بود پس گرفته شد و به نوعی توان جنگیدن در درون آنها از بین رفت.
این توانمندی ارتش سوریه و مقاومت لبنان در جبهه جنگ با تروریست‌های تکفیری که حمایت همه جانبه تهران و مسکو را نیز درپی داشت، معارضان و اربابان آنها را برآن داشت که به طرح ایران و روسیه برای برگزاری مذاکرات صلح سوریه در شهر آستانه پایتخت قزاقستان تن دهند. ترکیه هم که مدتی است سیاست‌های خصمانه اش علیه سوریه را تعدیل کرده و سیاست گرایش به شرق را در پیش گرفته و اندکی از غربی‌ها دوری جسته است - به خصوص از زمان کودتای اخیر که دولت اردوغان، غرب را به دست داشتن در آن متهم می کند – به این طرح روسیه و ایران پیوست و در عمل، اجلاس آستانه به ابتکار این سه کشور برگزار و در آن بر آتش بس سراسری در سوریه تاکید شد؛ اجلاسی که خود غربی‌ها هم به موفقیت بالای آن اذعان کردند. پیش از این، مبنای مذاکرات و بحث‌های سیاسی مخالفان با دولت سوریه این بود که دولت اسد باید برود و یک حکومت انتقالی تشکیل شود و برای نظم آینده تصمیم‌گیری کنند. اما در اجلاس آستانه، کسی صحبت از دولت انتقالی نکرد بلکه روند سیاسی و انتقالی مورد بحث بود و دیگر کسی رفتن بشار اسد را مطرح نکرد.از طرفی تفاوت اجلاس آستانه با اجلاس‌های قبلی این بود که گروه‌هایی که آتش بس را پذیرفتند و پای میز مذاکره آمدند، تعهد دادند خودشان را از گروههای تروریستی و گروه‌هایی که آتش‌بس را نمی پذیرند، جدا کنند. حال آنکه در آتش‌بس‌های قبلی چنین وضعیتی حاکم نبود و لذا احتمال اینکه این آتش‌بس نسبت به آتش‌بس‌های گذشته طولانی‌تر شود و طرفین به آن پایبند بمانند، از شانس بیشتری برخوردار است.حال با توجه به تحولات راهبردی در عرصه میدانی سوریه و نوع همپیمانی شکل گرفته میان ایران، روسیه و سوریه به نظر می رسد قدرت مانور دولت اسد در هرگونه مذاکرات آتی که برای یافتن راهکار سیاسیِ حل بحران برگزار خواهد شد، افزایش یافته است که این موضوع با ادامه پیشروی‌های ارتش سوریه بسیار تقویت خواهد شد. البته نباید از نظر دور داشت که در آن سو نیز تلاشهای طرف مقابل برای تقویت تروریستها قوی تر از گذشته ادامه خواهد داشت.
در کنار این رویدادها ارتش سوریه و نیروهای مقاومت لبنان که پس از آزادسازی حلب در موضع برتر قرار گرفته اند اکنون آزادسازی دیگر مناطق اشغال شده سوریه را در دستور کار قرار داده اند و در این راستا بیرون راندن تروریستها از «رقه» پایتخت خودخوانده خلافت داعش را اولویت خود اعلام کرده اند. همزمان جنگنده‌های ارتش روسیه هم بمباران مواضع تروریستها در رقه را از چند ماه قبل آغاز کرده اند تا راه را برای نیروهای ارتش سوریه و مقاومت هموار کنند. رویداد دیگری که امسال در کنار دیگر اخبار مربوط به تحولات سوریه خبرساز شد، ورود نیروهای ارتش ترکیه به شهر مرزی «الباب» در سوریه با ادعای هدف قرار دادن کردهای سوری وابسته به «پ.ک.ک» و همچنین داعش بود که هنوز هم در این شهر حضور دارند. همزمان با حضور نیروی زمینی ترکیه در الباب، جنگنده‌های این کشور نیز با ادعای بمباران مواضع تروریستها تاکنون دهها غیرنظامی را در این شهر کشته اند که این موضوع، واکنش شدید دولت سوریه را درپی داشته و دمشق چندین بار برای شکایت از این اقدام ترکیه، به سازمان ملل و شورای امنیت نامه نوشته است. اما همه این رویدادها در حالی بود که مناطق مختلف سوریه در سالی که سپری شد شاهد بمب گذاری و انفجارهای انتحاری تروریستها بود که درپی آن صدها غیرنظامی بیگناه به خاک و خون کشیده شدند.
* عربستان
عربستان سعودی در سال 95 شرایط اقتصادی و سیاسی بسیار سختی را پشت سر گذاشت. در بررسی علل بروز این مشکلات در سالی که گذشت باید به صرف هزینه دهها میلیارد دلاری عربستان در خریدهای گسترده نظامی و تسلیحاتی از آمریکا و غرب برای کسب برتری نظامی در خاورمیانه مقابل ایران، و از طرفی، اقدامات سران این کشور برای حمایت‌های همه جانبه از گروههای معارض و تروریستی به همراه به خدمت گرفتن هزاران مزدور عربی، افریقایی و صدها مزدور دیگر از شرکت امنیتی «بلک واتر» آمریکا در منطقه اشاره کرد که بیش از پیش خزانه رژیم سعودی را خالی کرد تا توانایی غلبه بر مشکلات اقتصادی و مالی را برای سران عربستان غیر ممکن سازد.
از سوی دیگر، ادامه جنگ نفتی رژیم سعودی با کشورمان در سازمان کشورهای صادر کننده نفت،«اوپک» برای ضربه زدن به اقتصاد ایران، بیش از آنکه به اقتصاد کشورمان ضربه بزند، بحران مالی و اقتصادی گسترده ای را در عربستان موجب شد و سران سعودی را مجبور به بررسی راهکاری برای عدم وابستگی به درآمدهای نفتی کرد. در همین حال، ميزان درآمدهاي عربستان به 147 ميليارد و 600 ميليون يورو رسيد که کمترين ميزان در چندین سال گذشته تاکنون است. کاهش 112 ميليارد يورويي از درآمدهاي نفتي عربستان، یکی از مهمترین دلایل رکود اقتصادی عربستان در سال 95 بود.
* مغرب
مغرب در سال جاری با بحران سیاسی پیچیده‌ای مواجه بود.ناکامي حزب عدالت و توسعه «العداله والتنميه» مغرب در تشکيل کابينه جديد، حکايت از بروز این بحران سیاسی داشت.در همين رابطه،با حصول اطمينان از به بن بست رسيدن تلاش‌هاي «عبدالإله بنکران» جهت تشکيل کابينه جديد مغرب بحث و مناقشه‌محافل سياسي اين کشور ادامه يافت و وارد مرحله جديدي شد. بنکران با اعتراف به وجود مجموعه‌اي از موانع و چالش‌ها در روند تشکيل کابينه جديد مغرب، عدم حل و از پيش رو برداشتن آنها را دليل عدم تشکيل کابينه جديد معرفی کرد.در چنین شرایطی، پادشاه مغرب از تصميم کشورش براي بازگشت به اتحاديه آفريقا پس از 32 سال خبر داد. این در حالی بود که سازمان ملل، مغرب را به نقض آتش‌بس با جبهه پوليساريو متهم کرد. از سوی دیگر، در سالی که گذشت هزاران تن از مردم مغرب در اعتراض به برخورد خشونت آمیز پلیس تظاهرات گسترده ای را برپا کردند.
* المپیک ریو
سی و یکمین دوره بازی‌های المپیک در زیر سایه سنگین جنگ و خشونت و بحران جهانی پناهجویان و آوارگان جنگی از ۵ تا ۲۱ اوت ۲۰۱۶ میلادی درشهر بندری ریو دو ژانیرو در کشور برزیل با حضور بیش از 10 هزار ورزشکار از 206 کشور جهان برگزار شد. برای اولین بار با توجه به بحران جهانی پناهندگان و بحران مهاجرتی اروپا، با نظر رئیس کمیته بین‌المللی المپیک (IOC) «توماس باخ»، یک تیم ده نفره از ورزشکاران پناهجو به عنوان «تیم پناهندگان» در این رقابت‌ها شرکت کردند.المپیک 2016 ریو در حالی به پایان رسید که آمریکا با کسب 46 طلا در مکان نخست ایستاد و بریتانیا با یک طلا بیشتر نسبت به چین در جایگاه دوم قرار گرفت و کاروان کشورمان ایران با هشت مدال در جایگاه بیست و پنجم به کار خود خاتمه داد.
* سومالی
سومالی پس از پشتسرگذاشتن تقریبا” سه دهه جنگ داخلی و دیکتاتوری نظامی و عدم ثبات سیاسی، دستخوش تحولات و درگیری‌های بسیار و حملات گروه تروریستی الشباب قرار گرفت. گروه تروریستی الشباب، یک گروه اسلامگرای سومالیایی بخشی از شبکه القاعده است که از سال ۲۰۰۸ بخش‌هایی از مرکز و جنوب سومالی را در کنترل خود درآورد و سال‌هاست با دولت این کشور درگیر و به دنبال سرنگون کردن آن است.اعضای گروه تروریستی الشباب همچنین دراین سال فعالیتهای تروریستی خود را گسترش دادند و با انفجارهای متعدد در مناطقی مانند بازار و پاسگاه پلیس در پایتخت سومالی بیش از 100 نفر از غیرنظامیان را کشتند و دهها نفر را مجروح کردند.در همین حال، طی یک عملیات ویژه و در جریان تبادل آتش سنگین میان ارتش سومالی و گروه تروریستی الشباب، عبدالله غناس فرمانده ارشد الشباب به هلاکت رسید. این در حالی است که نیروهای اتحادیه آفریقا در سومالی موسوم به «آمیسوم» تاکنون موفقیت‌های بسیاری در تامین امنیت سومالی کسب کرده اند، اما گروه الشباب همچنان به اقدامات تروریستی خود ادامه می‌دهد.یکی دیگر از تحولات مهم سومالی، انتخابات ریاست جمهوری این کشور بود. «محمد عبداللهی فارماجو»، 55 ساله پس از حسن شیخ محمد رئیس جمهوری سابق این کشور توانست پس از شکست دادن او در دور دوم رای قانونگذاران، به پیروزی دست یابد.
ش.د9504880