عربستان نگران نزدیکی روزافزون روابط ایران و روسیه

(روزنامه وقايع اتفاقيه ـ 1395/06/06 ـ شماره 210 ـ صفحه 5)

استقرار جنگنده‌های روسی در پایگاه‌های ایران و هدف قرار‌دادن شبه‌نظامیان سنی در سوریه از این پایگاه‌ها، آخرین تحولاتی است که در نظر عربستان نشان‌دهنده وخیم‌تر‌شدن شرایط امنیتی برای سعودی‌ها‌ست. البته سعودی‌ها امید کمی دارند که رئیس‌جمهوری آینده ایالات متحده، فارغ از اینکه هیلاری کلینتون دموکرات باشد یا دونالد ترامپ جمهوری‌خواه، شرایط را تغییر دهد.

ریاض شاهد روابط نزدیک‌تر از همیشه میان ایران، روسیه، سوریه، حزب‌الله و شیعیان عراق به‌ عنوان تغییری بنیادین در فضای استراتژیک منطقه خاورمیانه است. یکی از فرماندهان سعودی که ارتباط نزدیکی با خاندان آل سعود دارد استقرار جنگنده‌های روسی در پایگاه‌های نظامی ایران را شوکه‌کننده خوانده و گفته این مسئله نشان می‌دهد که ایالات متحده تا چه حد اهداف متخاصمانه ایران و روسیه را دست‌کم گرفته است.

سعودی‌ها همیشه نگران بودند که توافق هسته‌ای تهران با غرب (برجام) به انزوای بین‌المللی ایران پایان داده و گزینه‌های استراتژیک بیشتری را در اختیار این کشور قرار دهد. تلاش سعودی‌ها برای رشوه‌دادن و خریدن مسکو هم یک شکست فاجعه‌بار برای ریاض بود چرا‌که ایران با برداشته‌شدن تحریم‌ها، حداقل در برخی بخش‌ها، اکنون یک متحد استراتژیک به مراتب جذاب‌تر از پادشاهی سعودی برای روسیه است. استقرار جنگنده‌های روسی در پایگاه‌های نظامی ایران نخستین حضور نظامی روسیه به ‌عنوان یک کشور خارجی در ایران از زمان سرنگونی شاه بوده و این یک کابوس تمام‌عیار برای خاندان آل سعود است.

در این میان ایجاد روابط حسنه ترکیه با روسیه نیز به نگرانی سعودی‌ها افزوده است. آنکارا یکی از مخالفان سرسخت بشار‌اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، بوده است. دشمنی عربستان سعودی با بشار‌اسد به حدی است که برای ریاض سرنگون‌کردن او از قدرت به مراتب مهم‌تر از مبارزه با گروه تروریستی داعش و گروه‌های همسو با آن است.

از طرف دیگر، در تمام این سال‌ها عدم تمایل باراک اوباما، رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا، برای اقدام نظامی علیه دولت بشار‌اسد و سرنگونی حکومت او، عربستان سعودی را به شدت ناامید و سرخورده کرده است و حالا به نظر می‌رسد که رئیس‌جمهوری سوریه بیشتر از همیشه امنیت دارد. سعودی‌ها از خاندان سلطنتی گرفته تا عموم مردم اعتقاد دارند که ایالات متحده و جهان با سکوت در برابر حمایت نظامی روسیه از دولت بشار‌اسد به اکثریت سنی‌های سوریه خیانت کرده‌اند. البته اولویت اصلی عربستان سعودی در یمن است؛ جایی که جنگ خودش بار دیگر تشدید شده است. فشار حوثی‌های شیعه در نواحی مرزی و تهدید امنیت شهرهای مرزی عربستان سعودی ادامه دارد به ‌طوری‌ که ارتش سعودی مجبور شده برخی از این شهرها را تخلیه کند.

سخنگوی حوثی‌ها مناطق مرزی سعودی را مناطقی اشغال‌شده خوانده و گفته است که ساکنان شیعه یمنی تا دهه 1930 این مناطق را در اختیار داشتند اما طی جنگی آنها را از دست داده‌اند. ریاض با وجود محاصره یمن، ایران را به ‌دلیل مسلح‌کردن حوثی‌ها سرزنش می‌کند. سعودی‌ها به یاد دارند که مسکو تنها عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد بود که سال گذشته به قطعنامه عملیات نظامی موسوم به «طوفان قاطعیت» عربستان سعودی در یمن رأی نداد. روسیه در آن زمان اعلام کرد که «این عملیات، اقدامی یکطرفه بوده و بعید است که به صلح در یمن منجر شود»؛ که چنین هم شد. ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی، و حلقه نزدیکان او حالا به روزهای پس از باراک اوباما در کاخ سفید نگاه می‌کنند. آنها می‌دانند که رئیس‌جمهوری آمریکا به روزهای پایانی زمامداری خود نزدیک شده ، اما مسئله این است که دو رقیب دموکرات و جمهوری‌خواهی که برای رسیدن به کاخ سفید با هم رقابت می‌کنند هم نگرانی‌ها ریاض را برطرف نمی‌کنند. دونالد ترامپ برای سعودی‌ها چهره‌ای ناشناخته و ترسناک است. لحن شعارگونه و ضد‌مسلمان او و زبان تندش درباره کشورهایی که اسلام رادیکال را ترویج می‌کنند از جانب ریاض یک تهدید تلقی می‌شود. سعودی‌ها متوجه شده‌اند که در سخنرانی هفته گذشته ترامپ درباره سیاست خارجی، عربستان سعودی هیچ جایی در فهرست دوستان ایالات متحده نداشته است. ترامپ در سخنرانی خود از اسرائیل، مصر و اردن به ‌عنوان دوستان ایالات متحده نام برد اما هیچ اشاره‌ای به کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس نکرد. نامزد جمهوری‌خواهان در عوض گفت که چطور اهمال در بررسی ویزای سعودی‌ها اجازه داد تا بنیادگرایان القاعده پیش از 11 سپتامبر به ایالات متحده بیایند و آن حادثه بزرگ تروریستی را رقم بزنند.

ترامپ وعده می‌دهد توافق هسته‌ای ایران را پاره می‌کند اما او که همواره نسبت به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، ابراز علاقه زیادی کرده به نظر می‌رسد که در این‌باره هم با او کاملا هماهنگ خواهد بود. ترامپ هیچ تجربه‌ای در سیاست خارجی ندارد و مشاوران او هم در امور خلیج‌فارس تخصص ندارند. ترامپ همچنین گفته است که ایالات متحده باید پس از حمله سال 2003 ثروت نفت عراق را برای خود نگه می‌داشت؛ سخنانی که برای پادشاهی سعودی هشدار‌دهنده است. برخلاف ترامپ، هیلاری کلینتون به‌ عنوان وزیر امور خارجه پیشین ایالات متحده چهره شناخته‌شده‌ای در ریاض است. سعودی‌ها با کلینتون و مشاوران او به مراتب راحت‌تر هستند. آنها با خانواده کلینتون ارتباط طولانی داشته اما نسبت به کلینتون‌ها هم بارها سرخورده شده‌اند. سعودی‌ها عمیقا از بیل کلینتون به‌ دلیل فشار‌نیاوردن به اسرائیل در سال 2000 میلادی برای حل بحران عرب ـ اسرائیل ناامید شدند. بیل کلینتون درست زمانی که سعودی‌ها فکر می‌کردند قرار است به اسرائیل فشار بیاورد، فلسطینی‌ها را سرزنش کرد. هیلاری کلینتون در جریان بهار عربی به دنبال تسریع پیشبرد اصلاحات سیاسی در بحرین بود که در نهایت به حمله نظامی عربستان به بحرین انجامید. هیلاری کلینتون در آن زمان بخشی از تیم باراک اوباما بود که پشت حسنی مبارک، رئیس‌جمهوری وقت مصر، را خالی کرد؛ اقدامی که خشم عربستان سعودی را به‌ عنوان یکی از حامیان جدی مبارک در پی داشت. کلینتون همچنین از توافق هسته‌ای ایران حمایت کرد و حالا ریاض انتظار دارد که حضور هیلاری کلینتون در کاخ سفید در واقع به معنی ادامه سیاست‌های اوباما باشد، اما این تداوم چیزی نیست که سعودی‌ها در سیاست ایالات متحده به دنبال آن باشند.

ریاض از دولت اوباما بیش از 110 میلیارد دلار تسلیحات خریده است اما درباره رهبری آینده ایالات متحده هیچ تضمینی وجود ندارد. این در حالی است که روسیه و ایران هر روز به یکدیگر بیشتر نزدیک می‌شوند و ترس پارانویایی عربستان سعودی نسبت به ایران غلو شده، با این حال در دولت جدید آمریکا هم واقعیت بعید است تغییر کند.

منبع: المانیتور

http://vaghayedaily.ir/fa/News/6765

ش.د9504842