(روزنامه همشهري – 1396/06/19 – شماره 7194 – صفحه 2)
* به‌نظر مي‌رسد نقشه راه دولت ترامپ در ارتباط با برجام حالا ديگر روشن‌تر شده و معلوم شده كه اين راه از كنگره مي‌گذرد. اينطور نيست؟
** هنوز مطمئن نيستيم و قطعي نيست كه ترامپ عدم‌پايبندي ايران به برجام را اعلام و در نتيجه موضوع را به كنگره ارجاع كند. نيكي هيلي (سفير آمريكا در سازمان ملل) آشكارا گفته است كه از نظر او اين راه درست است. كسان ديگري هم در دولت ترامپ هستند كه اينطور فكر مي‌كنند اما مي‌دانم و خبر دارم كه كساني هم در همين دولت هستند كه اينطور فكر نمي‌كنند؛ اين موضوعي است كه شخص ترامپ بايد درباره‌اش تصميم بگيرد.
* آيا كنگره تحريم‌هاي لغو شده در برجام را دوباره برمي‌گرداند و آيا اين ممكن خواهد بود؟
** اگر دونالد ترامپ در ماه اكتبر پايبندي ايران به برجام را اعلام نكند، كنگره بايد درباره اينكه بعد از اين مرحله چه كاري بايد انجام شود، تصميم بگيرد و اقدام كند. در پاسخ به سؤال مستقيم شما بايد بگويم اين امكان وجود دارد كه كنگره به بازگشت تحريم‌هايي كه در برجام لغو شده بود، رأي دهد اما به‌نظرم اين قطعي نيست. برخي نمايندگان كنگره هستند كه در سال2015 با برجام مخالف بودند اما حالا فوايد برجام را دريافته‌اند يا دست‌كم فكر مي‌كنند راه معقولي براي خروج از برجام وجود ندارد. اگر كار به كنگره واگذار شود، بحث طولاني و بسيار جدي در پيش خواهد بود.
* در ايران بعضي منتقدان برجام، دولت و تيم مذاكره‌كننده را به‌خاطر ايجاد وضعيتي كه اكنون پديد آمده سرزنش مي‌كنند. آنها مي‌گويند دولت و تيم مذاكره‌كننده چطور وضعيت كنوني و اقدامات احتمالي دولتي مانند ترامپ عليه برجام را پيش‌بيني نكرد و به جاي آن به حرف‌هاي اوباما و كري تكيه كرد؟ آنها مي‌گويند مي‌توانستيم توافق قوي‌تري به‌دست آوريم. نظر شما چيست؟
** از نظر من اين حرف درست نيست كه مذاكره‌كنندگان ايراني مي‌توانستند توافق بهتري به‌دست آورند(يعني با توجه به شرايطي كه اكنون ايجاد شده است). برجام هميشه مي‌توانست و مي‌تواند مشروط به حمايت سياسي 2دولت ايران و آمريكا باشد. از نظر من برجام ثابت كرده كه توافق قدرتمندي است و همه موضوعات در آن در نظر گرفته شده است. اگر اين توافق براي آمريكا خوب نبود و توافق محكمي نبود، ترامپ همان ماه ژانويه از آن خارج مي‌شد. اگر لغو تحريم‌ها براي ايران فايده‌مند نبود و ايران از آن بهره‌مند نمي‌شد، رهبران ايران از برجام خارج مي‌شدند.
بنابراين بايد گفت كه برجام از نظر ايجاد انگيزه براي هر دو طرف براي اينكه درآن باقي بمانند، هر آنچه مي‌توانسته انجام داده است، اما برجام همواره با ريسك روبه‌روست و اين به‌خاطر ماهيت پيچيده روابط ايران و آمريكاست؛ به‌خاطر حساسيت موضوعات براي هر دو طرف و طيف گسترده‌تر نگراني‌ها و مشكلاتي كه ايران و آمريكا با هم دارند. يك نكته را كه برداشت شخصي خودم است بايد در اين رابطه بگويم. مذاكره‌كنندگان ايراني بسيار سرسخت و سختگير بودند. فكر مي‌كنم نظر طرف ايراني درباره مذاكره‌كنندگان آمريكايي هم همين باشد. هيچ كدام از دو طرف درباره هيچ موضوعي سريع و به‌راحتي امتياز نمي‌دهند.
* براساس آنچه نيكي هيلي اخيرا در سخنراني‌اش در مؤسسه آمريكن اينترپرايز گفت، ما به‌زودي به نقطه‌اي خواهيم رسيد كه در آن، ايران و آمريكا يكديگر را به عدم‌پايبندي به برجام متهم مي‌كنند. سازوكار برجام درباره چنين نقطه‌اي چيست؟
** سازوكار چنين مسئله‌اي، كميسيون مشترك است كه بايد هنگام بروز چنين مشكلاتي در برجام اقدام كند. اما اينكه اين كميسيون چقدر كارآمدي داشته باشد، به 2دولت ايران و آمريكا بستگي دارد كه بخواهند كار پيش برود يا نه. اگر اعضاي كميسيون مشترك به اين باور برسند كه برجام ديگر به نفعشان نيست، آن وقت ديگر كميسيون مشترك هم نمي‌تواند كار زيادي انجام دهد.
فكر مي‌كنيد اعمال تحريم دوباره عليه ايران، مؤثر و همه‌جانبه خواهد بود؟ همانطور كه مي‌دانيد اتحاديه اروپا، روسيه و چين ادعاهاي ترامپ عليه ايران درباره برجام را قبول ندارند. از سوي ديگر اروپايي‌ها ميليون‌ها دلار قرارداد تجاري با ايران منعقد كرده‌اند.
به‌نظر من تحريم در شرايط درست، مؤثر است؛ مثلا اگر معلوم شود كه ايران به تعهدات خود عمل نكرده يا اگر ابهام واقعي درباره فعاليت هسته‌اي ايجاد شود آن وقت بازگشت تحريم‌ها مؤثر خواهد بود و كشورها در اعمال تحريم همكاري مي‌كنند اما اگر مدرك و سندي درباره عدم‌پايبندي ايران به تعهداتش وجود نداشته باشد آن وقت تحريم هم لازم و مناسب نخواهد بود و كشورها و شركت‌ها همكاري نمي‌كنند و آن وقت تأثير و كارايي تحريم زيرسؤال مي‌رود.
* پيش‌بيني شما درباره آينده برجام چيست؟
** از وقتي ترامپ به قدرت رسيد من درباره ادامه حمايت دولت او از برجام بسيار بدبين بودم. نگاه سياسي جمهوريخواهان به توافق هسته‌اي منفي است و تركيب اين نگاه منفي با نظرات خود ترامپ و منصوبين او، اين برداشت را برايم ايجاد مي‌كند كه ادامه حيات برجام دشوار خواهد بود. الان هم هنوز چنين نظري دارم.
* آيا برجام بدون آمريكا مي‌تواند ادامه يابد؟
** شايد بتواند اما من به‌شدت در اين‌باره ترديد دارم. لغو تحريم‌هاي آمريكا، انگيزه مهمي بود براي اينكه ايران محدوديت‌هاي فعاليت هسته‌اي را بپذيرد. اگر اين لغو تحريم ادامه نيابد و با درنظر گرفتن اينكه بعضي شركت‌هاي خارجي و بعضي كشورها احتمالا با آمريكا در اين زمينه همكاري كنند، نمي‌دانم ايران چطور به اجراي تعهداتش در برجام ادامه مي‌‌دهد. آقاي ظريف و آقاي صالحي تأكيد كرده‌اند كه اين موضوع (لغو تحريم) مسئله محوري براي ادامه اجراي تعهدات ايران در آينده خواهد بود.
http://boultan.ir/news/2282167
ش.د9604134