(روزنامه اطلاعات – 1396/05/08 – شماره 26779– صفحه 12)
پيشروي‌هاي تازه ارتش عراق در عمليات آزادسازي موصل، اگر چه از ديد بسياري از رسانه‌هاي عربي نقطه اوج فرايند سقوط و نابودي داعش در اين کشور است، اما شماري از اين رسانه‌ها شکست داعش در عراق را به منزله پايان تفکر داعشي نمي دانند.
به گزارش ايرنا،نيروهاي عراقي در روزهاي گذشته با پيشروي در محورهاي عملياتي، مناطق بسياري از موصل را از کنترل داعش خارج ساختند. پس از چند روز نبردهاي سنگين و خانه به خانه ميان نيروهاي عراقي با گروه تروريستي داعش در منطقه موصل قديم ، اين نيروها سرانجام هشتم تيرماه با آزاد سازي مسجد «النوري» و «الحدباء» محل اعلام خلافت «ابوبکر البغدادي» سرکرده گروهک تروريستي داعش، موفق شدند، موصل را آزاد کنند. موصل دومين شهر بزرگ عراق پس از بغداد، در سحرگاه بيستم خردادماه سال 1393 به اشغال گروه تروريستي داعش درآمد. اين شهر حدود يک و نيم ميليون جمعيت دارد و آخرين پايگاه مهم داعش در عراق به شمار مي رفت که با آزادي آن داعش در سراشيبي زوال قرار خواهد گرفت. اين گزارش به مهمترين محورهاي تحليلي رسانه‌هاي عربي درباره شرايط کنوني جنگ عليه داعش در موصل مي پردازد.
پايان حضور تکفيري‌ها در موصل
شبکه خبري «الجزيره» قطر، صفحه عربي تارنماي «فرانس 24» و روزنامه‌هاي «العرب» چاپ لندن، «المغرب» تونس و «الاخبار» لبنان با اشاره به پيروزي‌هاي تازه ارتش عراق در عمليات آزادسازي موصل، شکست‌هاي داعش در عراق و فرار آنان را نقطه اوج فرايند سقوط و نابودي داعش در اين کشور دانستند.به نوشته شبکه الجزيره، با آغاز مرحله آخر نبرد آزادسازي موصل، نيروهاي عراق در محله‌هاي قديمي موصل با اوضاع پيچيده اي روبرو بوده و نبرد در کوچه‌هاي تنگ و خانه‌هاي به هم پيوسته در جريان است. محاصره کامل و رويارويي اين نيروها با مرگ، آنان را متقاعد ساخته که با خشونت هر چه تمام برخورد کنند. پس از 8 ماه نبرد سخت عليه گروه تروريستي داعش، نيروهاي عراقي موفق شده اند 99درصد از مناطق موصل را از کنترل داعش خارج سازند.
از اين رو، نيروهاي عراق براي ورود به کوچه‌هاي تنگ و منازل قديمي در اين مناطق با سختي‌هاي روبرو هستند. در اين مناطق بيش از 100 هزار غيرنظامي با شرايط انساني سختي دست و پنجه نرم مي‌کنند. در اين زمينه سرهنگ «ربيع الجواري» کارشناس نظامي به الجزيره گفت«جنگ شهري يکي از سخت ترين نبردها است. زيرا در اين جنگ براي مدافعان امکان مانور و استحکام دفاعي وجود دارد. اين موضوع درباره مناطق قديمي موصل که به دليل کوچه تنگ و به هم پيوستگي خانه‌ها داراي طبيعيت جغرافيايي پيچيده‌اي است، صدق مي کند.»
به نوشته تارنماي فرانس 24، برپايه گزارش‌هاي نظامي، نيروهاي عراق در چارچوب عمليات خود در مبارزه با داعش، بخش‌هاي ديگري از شهر قديمي را در غرب موصل به کنترل خود در آورده اند. پس از 8 ماه از آغاز بزرگترين عمليات نظامي براي بازپس گيري موصل اکنون حلقه محاصره بر اين گروه بسيار تنگ شده است.به نوشته روزنامه العرب، گروه تروريستي داعش در عراق با شکست روبرو شد. اين گروه پيش از شکست خود با انفجار مسجد جامع النوري و مناره الحدباء وحشيگري خود را نشان داد. بي ترديد پيروزي مردم عراق بر گروه تروريستي داعش نقطه عطف تازه اي در قدرت آنان است. روزنامه المغرب تونس در گزارشي به قلم «روعة‌قاسم» نوشت: نبرد عليه گروه تروريستي داعش به مرحله پاياني رسيده و موصل در آستانه آزادسازي است. پايان نبرد آزادسازي موصل به مفهوم پايان نظامي داعش نيست. اما مي‌توان گفت کمر داعش شکسته شده و مناطق اندکي در زير کنترل اين گروه تروريستي است که در مدت زمان کوتاهي آزاد مي شود. پيروزي بر داعش در سوريه و عراق هنگامي آغاز شد که جهانيان به اين نتيجه رسيدند که دادن پناهگاه امن و حمايت از تروريسم بر صلح جهاني و امنيت جوامع تاثيرگذار خواهد بود هر چند که فاصله آنها با سوريه و عراق زياد باشد.
روزنامه الاخبار در گزارشي به قلم «حمزه الخنسا» نوشت: فرماندهان برجسته خارجي داعش در عراق و سوريه يقين يافتند که طرح آنان با شکست روبرو شده است. در نتيجه بيشتر آنان از عراق و سوريه فرار کرده اند. بقيه فرماندهان ملي هم تاثير بالايي در معادلات داعش ندارند.روزنامه الخليج نوشت: گروه داعش در عراق و مناطق ديگر قدرت خود را از دست مي دهد. قدرت و نفوذي که اين گروه در سال‌هاي پس از تاسيس خود به دست آورده به دليل ضربه‌هاي نيروهاي عراق به تدريج در حال متلاشي شدن است. اين نيروها در موصل به پيروزي‌هاي چشمگيري دست يافته اند. پيروزي نهايي بر داعش بسيار نزديک است و اين پيروزي نخسين نقطه عطف در راه بازپس گيري عراق است، اما عراق براي ترميم آثار ويراني‌هاي داعش، به نبردهاي سياسي، اقتصادي و اجتماعي بزرگي نيازدارد. عراق از راه مشارکت مردمي و نقش آفريني همه آحاد اين کشور در امور مي تواند به سوي ثبات پيش رود. پيروزي نهايي بر داعش بايد مرحله تازه اي را به وجود آورد که ثبات و توسعه را به دنبال داشته باشد .
پايان نيافتن تفکر داعشي
نشريه «المنار» فلسطين، روزنامه‌هاي «الخليج» امارات و «العرب» چاپ لندن نيز نسبت به ادامه تفکر داعشي پس از شکست اين گروه در موصل هشدار داده اند. روزنامه الخليج در گزارشي به قلم «عبدالله الايوبي» هشدار داد چه بسا پس از شکست گروه داعش در عراق گفتمان سياسي و افراطي باقي بماند. جهان نمي تواند به طور کلي تروريسم را ريشه کن کند. تروريسم خشونت گرا جنين تروريسم انديشه است. به نوشته نشريه المنار، نمي توان گفت خارج شدن موصل، تدمر و حتي الرقه از دست داعش به معناي نابودي داعش است. همگان توافق نظر دارند که داعش هنوز ابزاري براي پيش بردن طرح‌هاي مشخص و سلاحي براي نبردها است. اين گروه نقش و ماموريت ويژه اي دارد که با هدف عملي سازي آن شکل گرفته است.
قدرت‌هاي بزرگ از اين گروه براي پيشبرد طرح‌هاي خود استفاده مي کنند و در استفاده از آن مهارت خاصي دارند. تا زماني که طرح قدرت‌هاي بزرگ باقي است داعش نيز باقي است و اين گروه و پشتيبانان آن تلاش مي کنند شکست‌هاي داعش را در شرايط کنوني تحمل کنند. «وفيق سامرائي» تحليلگر روزنامه العرب با اشاره به مشکلات پس از آزادسازي موصل نوشت: نبايد سرمستي پيروزي بر داعش در موصل سبب ناديده گرفتن مرحله پس از داعش شود. مهمترين اقدام احزاب حاکم و نخست وزير عراق در سطح سياسي بررسي مسائل سياسي چرايي ورود داعش به عراق است. اين موضوع از بررسي مسائل نظامي هم مهمتر است.
پساداعش دوران سخت و خطرناکي است
يک پژوهشگر مسائل گروههاي اسلام‌گرا و تکفيري در گفت‌وگو با خبرگزاري خبرآنلاين، آينده داعش پس از آزادي موصل را مورد بررسي قرار داده است.موصل مرکز استان نينوا دومين شهر بزرگ عراق آزاد شد. دو سال پيش گروه تروريستي داعش به سرکردگي ابوبکر البغدادي پس از رقه وارد اين شهر شد و در مسجد تاريخي اين شهر اعلام خلافت کرد. در اين باره خبرآنلاين با دکتر سيدياسر قزويني عضو هيئت علمي دانشگاه تهران و پژوهشگر در حوز? گروههاي اسلام‌گرا و تکفيري گفت‌وگو کرده که از نظر مي گذرانيد:
* ارزيابي شما از روند سياست داخلي عراق پس از آزادي موصل و با توجه به اختلافات موجود ميان جريانهاي مختلف در اين کشور چيست؟
** مشکلات عراق به نظر من خيلي ريشه دار است و مهمترين آنها مسئله هويت است. اين مشکلات باعث شده است تا عراق همواره براي وحدت به دنبال "ديگري" يا "دشمن" واحد بگردد تا بتواند هرچند به طور مقطعي به گونه‌اي اتحاد ملي برسد. مسئله موصل و داعش هم از اين امر مستثني نيست. طي اين دو سه سال اخير تمام مشکلات و مسائل تا اطلاع ثانوي يعني تا آزادسازي موصل از دست داعش به تعويق افتاده بودند، و اين خود گونه‌اي وحدت در قبال دشمن واحد را شکل داده بود، اما در همين اثنا هم دشمن واحد به گروهها در عراق وحدت مي بخشيد و اين در حالي بود که درگيري‌هايي بين گروههاي مختلف رقيب در آشکار و نهان ادامه داشت. اما روندهاي پيش آمده نشان از اين دارند که اختلافات را به اين زودي‌ها پاياني نيست، هرچند پيروزي موصل مي تواند مرهمي مقطعي باشد بر زخم‌هاي بزرگ عراق جديد ولي استفاده بهينه از اين پيروزي در راستاي تقويت وحدت ملي بستگي به خواست گروههاي مختلف دارد که البته روندهاي مختلف خيلي خوشبين کننده نيستند.
* اختلافات سياسي تا چه ميزان در اين روند موثر است؟ مثلا اختلافات جريان صدر با دولت مرکزي
** مسئله اين است که فقط جريان صدر نيست. تعارضات در عراق فقط محدود به جريان صدر و دولت نمي شود. اين يکي از تعارضات است. تعارضات در عراق ابعاد جديدتري هم پيدا کرده اند. مثلا تعارض دولت و الحشد الشعبي بر سر مسئله ورود حشد به سوريه يا اکتفا به عراق. همينطور مسئله اقليم کردستان که ابعاد جدي تري به خود گرفته و اگر بخواهم خيلي کلي به پرسش اول پاسخ بدهم بايد بگويم که دشمن واحد يعني داعش تا حد زيادي تمام برايندها را به سمت و سوي پيروزي بر داعش سوق مي داد اما دوره پس از داعش دوره سختي خواهد بود چرا که اين دشمن واحد ديگر حضور ندارد يا حضورش مخفي و نامنظم خواهد شد که خود مسئله ديگري است که بر بي ثباتي اوضاع خواهد افزود. از طرف ديگر خود مسئله داعش اختلافات جديدي بين گروههاي مختلف در عراق درست کرده که با وجود داعش خيلي عامليت نداشتند اما از فرداي خلاصي از داعش مي توانند مسئله ساز شوند.
* با توجه به اينکه الحشد الشعبي فرمان حکومتي داشت و مورد تاييد پارلمان قرار گرفت، پس از موصل آيا اين گروه در بدنه نظامي حکومت عراق باقي خواهد ماند؟
** در وهله نخست خود الحشد الشعبي را نمي توان يک کل يکپارچه در نظر گرفت. گروههاي مختلف در حشد رويکردهاي متفاوتي دارند، و نگاهشان به خود حشد متفاوت است. اين تفاوت را مي توان در مسئله خروج از عراق و کمک به مسئله سوريه و عدم آن ديد. پس بايد بدانيم با يک حشد يکپارچه مواجه نيستيم، و اين سياليت در موقعيت‌هاي مختلف مي تواند شکل‌هاي مختلفي به خود بگيرد. اما در هر صورت بايد پذيرفت که مسئله داعش و تشکيل الحشد الشعبي برخي چهره‌ها را در عراق برجسته ساخت مانند ابو مهدي المهندس و ديگران. برخي از تحليلگران شکل گيري اين نيروي جديد که برخي از آنها تلاش کردند خود را از نزاع‌هاي سياسي دور دارند را موهبتي براي عراق مي دانند. نيروي جديد و مخلصي که مي تواند به دور از سياسي کاري احزاب تنها به فکر حل مشکلات عراق باشد. اين اميدي است بايد منتظر ماند و ديد چقدر مي تواند محقق شود .
از طرفي مشکل بين حشد و دولت و همچنين ملاحظات نخست وزير نسبت به حشد احتمالا خيلي در اولويت خود عبادي نباشد. در هر صورت مسئله به اين بر مي گردد که عبادي بخواهد طرف حشد را بگيرد يا طرف عدم دخالت حشد در سوريه که البته سناريوي اول محتمل تر است. هرچند عربستان نيز تلاش مي کند به عراق نزديک شود. همانطور که ديديم عبادي پيش از سفر به ايران به عربستان سفر کرد. مناسبات منطقه اي و حوادثي که در آينده رقم خواهند خورد که مي توانند در اين مسائل سرنوشت ساز باشند. سناريوي محتمل تا به حال همراهي حشد و عبادي است کما اينکه با غرولوندها و اعتراضاتي همراه باشد.
* تشکر ويژه حيدر العبادي از آيت الله العظمي سيستاني را چگونه ارزيابي مي کنيد؟ ايا حاوي پيام خاصي بود؟
** در واقع شکل گيري حشد و ايستادگي نيروهاي مردمي در برابر داعش مديون درخواست آيت الله العظمي سيستاني بود و در حال حاضر معظم له مهمترين سمبل وحدت ملي در عراق بشمار مي روند. اين در حالي است که آقاي روحاني رئيس جمهور ايران نيز به آيت الله العظمي سيستاني تبريک گفت.
* با توجه به همه پرسي کردستان و آزادي موصل، اوضاع اقليم و همچنين رابطه آنها با دولت مرکز را چه طور ارزيابي مي کنيد؟
** اين ارتباط رو به پيچيدگي مي رود و احتمال دارد اين گره به يک کلاف سردرگم تبديل شود. همانطور که مي‌دانيد مسئله تعيين حق سرنوشت و مسئله سرزمين‌هاي مورد نزاع از مهمترين مسائل معلق در اين 13 سالي است که از سقوط نظام صدام مي گذرد و هربار تلاش شده تا اين مسئله به تعويق افتد. در اين بين نمي توان نقش جلال طالباني و وساطت او در حل اختلافات را ناديده گرفت.طالباني تلاش مي‌کرد تا صورت مسئله موقتا پاک شود، اما امروز جلال طالباني‌اي نيست تا همه گروهها را بر سر يک ميز بنشاند. از طرفي روابط کردي - عربي در عراق پس از اشغال موصل بدترين دوره خود را سپري مي کرد به گونه اي که مالکي بيشترين سهم را در اشغال موصل، بارزاني مي دانست و بالعکس. به نظر مي رسد آنچه باعث شده تا منطقه کردي کمي آرام تر برخورد کند اوضاع بد اقتصادي در سال‌هاي گذشته است. امري که جريان بارزاني را هرچه بيشتر به ترکيه وابسته کرده است. اين در حالي است که ترکيه از آن رو که مسئله کردي را يکي از مهمترين مسائل خود مي داند نسبت به استقلال کردستان بسيار حساس است.
* اختلافات داخلي موجود در اقليم شرايط را تغيير خواهد داد؟
** بله، اختلافات دروني کردها نبايد فراموش شوند. اين اختلافات به ويژه پس از قدرت گرفتن گروههاي طرفدار اوجالان در شمال سوريه ابعاد وسيعتر و عميق تري به خود گرفت. به گونه اي که رقباي بارزاني در عراق يعني جريان گوران و اتحاد ميهني را با خود همدل ساخته است. به طور خلاصه شايد بتوان اينگونه گفت که اگر کردهاي رقيب جريان بارزاني فکر کنند پروژه استقلال چيزي جز قدرتمند شدن جريان بارزاني را به همراه نخواهد داشت، خيلي با آن همدلي نخواهند کرد.
در اين بين مسئله کرکوک خيلي بغرنج است و نه تنها اختلاف عربي- کردي را دامن مي زند بلکه اختلاف کردي - کردي را نيز برجسته مي سازد. حمله داعش به کرکوک در آغاز عمليات موصل و بالا بردن پرچم اقليم کردستان عراق در اين شهر و واکنش‌هايي که اين حوادث به همراه داشتند نشان مي‌دهد که نمي توان ثباتي ساختاري را به اين زودي‌ها انتظار کشيد. در اين بين اگر دولت مرکزي عراق نيز نسبت به جدا شدن اقليم راضي شود،منطقه نسبت به اين امر روي خوش نشان نخواهد داد. ادامه دارد...
ش.د9604703