(روزنامه شرق ـ 1396/11/29 ـ شماره 3089 ـ صفحه 6)
** آنچه به سوریه مربوط است، روسیه، ایران و ترکیه درباره آن فعال بوده و فعال هستند. من از دوستان ترک برای هماهنگی تنگاتنگ درباره مسئله سوریه تشکر می‌کنم. همچنین برای پیشبرد همکاری سه‌جانبه و ایجاد مناطق بدون تنش در سوریه، نشست‌های آستانه و سوچی خیلی مهم بوده است. وضعیت فعلی سوریه را اگر با دوره قبل مقایسه کنیم، می‌بینیم که عملیات جنگی به‌شدت کاهش یافته است. جلسه نشست آستانه بیشتر به راهبرد سیاسی می‌اندیشد تا نظامی؛ امیدواریم نشست سوچی هم بتواند در این زمینه مفید باشد. این نشست‌ها فرصتی است که نمایندگان مختلف از درون سوریه و خارج از سوریه در آنجا درباره سرنوشت کشور خود به جمع‌بندی برسند که نتیجه آن تشکیل کمیته‌ای برای نوشتن قانون اساسی سوریه است. باید متن نهایی را آقای استفان دی‌میستورا، نماینده آنتونیو گوترش، دبير كل سازمان ملل متحد، تأیید کند. ما به کمک سازمان ملل متحد و نماینده آنها خیلی نیاز داریم و امیدواریم این کار در ژنو ادامه یابد.
* پرسش من معطوف به عملیات میدانی در عفرین سوریه است.
** بله! آخرین خبری که ما داریم این است که ترکیه از حضور کردهای سوری در نزدیک مرزهای خود نگران بوده و برای همین چندین‌بار به آمریکا در‌این‌باره اخطار داد. ترکیه «ی.پ.گ» و «پ.ی.د» را به‌عنوان همکار «ی.پ.گ» می‌شناسد. این بحث و اختلاف میان ترکیه و روسیه است. البته ما هم با ترکها در تماس هستیم.
* به گفته ترکیه، روسیه از حمله به عفرین باخبر بوده است؛ روسیه چند روز قبل از عملیات عفرین باخبر بود؟
** من جزئیات دقیق را نمی‌دانم، اما به‌طور منظم با ترکها در تماس هستیم. آقایان اردوغان و پوتین و چاووش‌اوغلو و لاوروف به‌طور مداوم با همدیگر گفت‌وگو می‌کنند. پیام اصلی ما به دوستان ترک این است که ما خواهان تمامیت ارضی سوریه هستیم. البته نگرانی ترکها را درک می‌کنیم؛ ترکها نگران امنیت کشور خود هستند و نمی‌خواهند در لب مرز تركيه خطری آنها را تهدید کند.
* منظور شما از خطر چیست؟
** خطر خارجی؛ ولی ما از تمام طرف‌های درگیر می‌خواهیم خویشتن‌داری کنند تا مردم غیرنظامی در این جنگ آسیب نبینند.
* ترکیه «ی.پ.گ» و «پ.ی.د» را به‌عنوان تروریست می‌شناسد و با این بهانه به آنها حمله کرده است. نگاه روسیه به این مسئله چیست؟
** آن‌طورکه من می‌دانم کردهای سوریه ضد داعش مبارزه کرده‌اند.
* در رقه و کوبانی... .
** بله دقیقا... البته آنها پول و سلاح خود را از آمریکا تأمین می‌کردند. از سوی دیگر آنها مخالفان بشار اسد هستند؛ ولی دولت بشار اسد به نظر ما، دولت قانونی سوریه است؛ از نظر ایران هم این‌گونه است، بنابراین ما هم طبیعتا آنهایی را که ضد نیروهای قانونی دولت، مبارزه مسلحانه می‌کنند، غیرقانونی می‌دانیم. هرکسی که علیه دولت قانونی می‌جنگد، غیرقانونی است.
* تاآنجایی‌که شواهد نشان می‌دهد کردهای سوریه هیچ حمله یا تهاجمی علیه دولت ترکیه نداشته‌اند؛ اما ترکیه با بهانه تروریسم به آنها حمله کرده است. این نگرانی ترکها از کجاست؟
** در این زمینه فکر می‌کنم دولت آمریکا و دولت ترکیه مذاکره می‌کنند و تماس مستقیم و منظمی دارند. آنها دو متحد ناتو هستند. آنها مذاکره می‌کنند تا ببینند ترکیه بعد از عملیات عفرین چه کند؛ ممکن است ترکیه بعد از عملیات عفرین به‌سوی منبج حرکت کند. البته نباید فراموش کرد که حضور آمریکا در منبج و تل‌میر غیرقانونی است.
* شما معتقد هستید که ترکیه و آمریکا پشت پرده توافق می‌کنند یا سرانجام باهم تنش خواهند داشت؟
** ترکیه و آمریکا گفت‌وگو می‌کنند. هر دو متحد نظامی هستند و آنها علاقه‌مند به زد و خورد با همدیگر نیستند و با هم توافق خواهند کرد. ما هم از تمامی طرفین درخواست می‌کنیم که به تمامیت ارضی سوریه احترام بگذارند.
* آمریکا «پ.ک.ک» را به‌عنوان گروهی تروریستی می‌شناسد، ولی «ی.پ.گ» و «پ.ی.د» را گروه تروریستی نمی‌داند و ۳۰ هزار نفر از آنها را آموزش نظامی داده و مسلح کرده است. چگونه این تضاد نگاه را حل خواهند کرد؛ آیا کردهای سوریه قربانی توافق آمریکا-ترکیه خواهند بود؟
** سیاست آمریکا درباره سوریه و کردها را به سختی می‌توان متوجه شد. از یک سو ما با آمریکا برای ایجاد منطقه بدون تنش در جنوب سوریه همکاری می‌کنیم ولی از طرفی فعالیت آنها خیلی مشکوک است. تجهیز کردها توسط آمریکا برای ما خیلی عجیب است. وقتی از آنها می‌پرسیم چرا اجازه تجهیزشدن به تروریست‌ها را می‌دهید، پاسخ درستی نمی‌گیریم. سیاست آمریکا درخصوص ایران، افغانستان و سوریه ضدونقیض است. آنها اصلا قابل‌پیش‌بینی نیستند.
* شما دیپلماتی هستید که فکر می‌کنید سیاست لحظه‌ای اتفاق می‌افتد و قابل پیش‌بینی نیست؟
** آمریکا قابل پیش‌بینی نیست. مثلا آقای اوباما برجام را امضا کرده ولی ترامپ آن را بزرگ‌ترین اشتباه تاریخی می‌خواند. به نظر شما امضای آمریکا ارزشی دارد یا نه؟ اوباما می‌گفت باید نیروی آمریکا از افغانستان به طور کامل خارج شود ولی ترامپ به این سیاست اعتقادی ندارد یا موارد دیگر.
* اجازه دهید از بحث خود خارج نشویم؛ اگرچه سیاست ترامپ درباره برجام از همان اول قابل پیش‌بینی بود.
** ایرادی ندارد؛ تکرار می‌کنم که آمریکا قابل پیش‌بینی نیست.
* حمله ترکیه به عفرین به کجا خواهد رسید؛ برنامه بعدی ترکیه چیست؟
** هنوز پیش‌بینی آینده خیلی زود است ولی روسیه خواهان پایان عملیات نظامی است و باید به تمامیت ارضی سوریه احترام بگذارند.
* شما چندین بار و به درستی به لزوم پایبندی کشورها به تمامیت ارضی سوریه اشاره کردید.
** ما بارها تأکید کرده‌ایم که جنگ باید در سوریه به پایان برسد.
* ولی روسیه در حمله ترکیه به سوریه، رویه سکوت نمایشی در پیش گرفته است.
** ما با ترکیه گفت‌وگو می‌کنیم.
* خروجی این گفت‌وگو چیست؛ آیا ممکن است ترکیه از عفرین عقب‌نشینی کند؟
** نمی‌دانم نتیجه مذاکرات چه خواهد بود ولی روسیه برای آرامش و پایداری شرایط سوریه تلاش می‌کند. ترکیه شریک مهم ایران و روسیه در سوریه است؛ امیدوارم شما پیام ما را درک کنید.
* پاسخ‌های شما بسیار کلی است!
** شما می‌خواهید من از ترکیه انتقاد کنم؟ این کار را انجام نمی‌دهم!(خنده)
* وقتی ترکیه خلاف توافق عمل می‌کند، یعنی نباید انتقاد شود؟
** ما مذاکره می‌کنیم؛ امیدواریم به راه‌حلی برسیم.
* شما اشاره کردید که کردهای سوریه با داعش جنگیدند؛ چرا در این مرحله ترکیه به دلیل اتهام تروریست‌بودن آنها، به عفرین حمله کرده است؟
** بهتر است این سؤال را ترکها پاسخ دهند. شما روی مسئله کردها تمرکز کرده‌اید.
* به‌هرحال این یکی از مهم‌ترین چالش‌هاي امروز سوریه است.
** من فکر نمی‌کنم این مهم‌ترین چالش یا مهم‌ترین تحول سوریه باشد. مهم‌ترین تحولات، مسئله ادلب است وگرنه روسیه در اتفاق بین کردهای سوریه و ترکها هیچ دخالتی نمی‌کند. امیدواریم کردهای سوریه به عنوان بخشی از جمعیت سوریه، از ادعاهای تمرکزطلبی خودداری کنند. متأسفانه احزاب کردی در اجلاس سوچی شرکت نکردند و حضور آنها انفرادی بود.
* چرا؟
** آنها به دلیل فشار آمریکا در این نشست شرکت نکردند.
* البته برخی از مخالفان دولت سوریه هم در این اجلاس حضور نداشتند.
** بله. دیر یا زود آنها می‌فهمند که این راه اشتباه است.
* بعد از نشست سوچی، آقای لاوروف در جمع خبرنگاران گفتند شرکت‌نکردن برخی از مخالفان بشار اسد در کنفرانس سوچی تراژدی بزرگی نیست.
** طبیعی است! ما نمی‌توانیم آنها را به زور پای میز مذاکره بیاوریم.
* به نظر می‌رسد این گفته به این معنی است که در ادبیات سیاسی روسیه در آینده سوریه، جایگاهی به مخالفان بشار اسد داده نمی‌شود و این به معنای ادامه تنش به شکلی دیگر خواهد بود.
** نه این‌گونه نیست. به هر حال آنها متوجه اشتباه خود می‌شوند و به مذاکره‌کننده‌ها می‌پیوندند. امیدواریم مخالفان و معارضان پای میز مذاکره بیایند. البته مخالفان معتدل هم باید با دولت قانونی سوریه به سازش برسند.
* چگونه این گفته شما قابل تحقق است؛ آیا سوریه می‌خواهد در رفتار و قانون اساسی خود تحولاتی جدی ایجاد کند؟
** درحالحاضر مهم‌ترین هدف ما این است که کمیته تدوین قانون اساسی جدید در سوریه تشکیل شود و دی‌میستورا در ژنو شرایطی را برای برگزاری انتخاب آزاد، شفاف و دموکراتیک زیر نظر سازمان ملل فراهم کند.
* شما در بخشی از صحبت خود اشاره کردید که ترکیه به خاطر امنیت مرزی خود با سوریه مبارزه می‌کند... .
** آنها ادعا می‌کنند که چنین است. ما نگفتیم که حمایت می‌کنیم.
* آیا این دلیل قانع‌کننده‌ای است یا هدف ترکیه جلوگیری از تشکیل دولت خودمختار در شمال سوریه است.
** ترکها ادعا می‌کنند که کردهای سوریه یک تهدید جدی هستند بنابراين از این بهانه استفاده کرده و به عفرین حمله کردند. این دیدگاه دولت ترکیه است. اما روسیه در تماس خود با دولت ترکیه، از آنها خواسته که خویشتن‌داری کنند و به تمامیت ارضی سوریه احترام بگذارند.
* روسیه هم مانند دولت ترکیه کردهای سوریه را تروریست می‌داند؟
** ما هرگز چنین حرفی نزده‌ایم که کُردهای سوریه تروریست هستند، اما می‌دانیم که آمریکا به آنها سلاح و آموزش نظامی می‌دهد.
* ترکیه و روسیه تا مرز جنگ در سوریه پیش رفتند؛ چطور توانستید این اختلاف‌ها را کنار بگذارید و دوباره بر سر سوریه ائتلاف کنید؟
** به اراده نیک! آقای اردوغان پیامی را به آقای پوتین فرستادند و ما از این صفحه تلخ در جهت روابط دوجانبه گذشت کردیم. ما الان در مرحله جدیدی از روابط هستیم. ترکیه یک سیستم ضدموشکی از روسیه خریداری کرده است. ما در زمینه تأسیس و تأمین نیروگاه هسته‌ای در ترکیه همکاری می‌کنیم، گردشگران روس به ترکیه برگشته‌اند و فعالیت تجاری از سر گرفته شده و صادرات میوه ترکیه به روسیه از سر گرفته شده است. ما از سطح همکاری بین خود و ترکیه راضی هستیم. آن زمان اگر خاطرتان باشد، ترکیه تأکید می‌کرد که بشار اسد باید برکنار شود؛ الان آنها در سیاست خارجی خود تجدیدنظر کرده‌اند. حتی غربی‌ها هم دیگر بر این عقیده نیستند. ما در ملاقات‌های حضوری و غیرحضوری تأکید می‌کنیم که برکناری بشار اسد در دستور کار ما نیست.
* اما در مصاحبه چندی پیش روزنامه «شرق» با «هاکان تکین»، سفیر ترکیه در ایران، او تأکید کرد: «ترکیه هیچ تغییر بنیادینی در استراتژی خود نسبت به بشار اسد انجام نداده است و الان هم بر این مسئله استوار هستیم که بشار اسد در سوریه نباشد. او مسبب خون‌ریزی‌های زیادی در سوریه است و حضور او به نفع هیچ کشوری نیست».
** من این عقیده را قبول ندارم؛ البته آقای تکین از دوستان خوب ما هستند، اگرچه ما درباره سوریه اختلاف‌نظر داریم. ما معتقدیم که هیچ‌کس از خارج حق دخالت در تعیین سرنوشت سوریه را ندارد. حتی دخالت‌های خارجی هم غیرقانونی است. آنچه من از گفته‌های آقای تکین فهمیدم، آنها نگفته‌اند که حتما امروز باید بشار اسد از سوریه برود. این اولویت ترکیه نیست، اگرچه معتقدند که بشار اسد در آینده سوریه جایی ندارد، ولی ما می‌گوییم که مردم تصمیم می‌گیرند که او در آینده سوریه جایی دارد یا ندارد. کسی که از اسد انتقاد می‌کند باید پاسپورت سوری بگیرد و در آنجا در سرنوشت سوری‌ها دخالت کند.
* فکر می‌کنید مشکلات سوریه چه زمانی به پایان می‌رسد؟
** امیدوارم هرچه سریع‌تر اتفاق بیفتد؛ اول باید خارجی‌ها به دخالت در سوریه پایان دهند. مداخلات خارجی‌ها سبب تقویت جنگ داخلی در سوریه شد. این مداخلات وضعیت را در عراق و افغانستان هم چنین کرد.
* شما بارها و به‌درستی اشاره کردید که خارجی‌ها در امور داخلی سوریه و در تمامیت ارضی این کشور دخالت می‌کنند، اما هنوز دلیل سکوت روس‌ها را در عملیات عفرین درست توضیح نداده‌اید؟
** عکس‌العمل و موضع رسمی ایران در مقابل حمله عفرین چه بود؟ وزارت خارجه بیانیه‌ای منتشر کرد. در این صورت شما انتظار دارید که روسیه واکنش تندتری نشان دهد؟! (خنده) سه کشور ایران، ترکیه و روسیه هم‌پیمان هستند، ولی ترکیه هم‌مرز سوریه است و ایران و روسیه هم‌مرز سوریه نیستند. ما همچنان می‌خواهیم ثبات در سوریه حکمفرما شود و ما باید خویشتن‌داری کنیم. ما باید از هر نوع اظهارات ضدونقیض جلوگیری کنیم.
* از روسیه اظهارنظر جدی‌تری انتظار می‌رود، چون برخی معتقدند که روسیه نقش قیم‌مآبانه‌ای برای خود در سوریه قائل است.
** اصلا این‌گونه نیست. البته اگر مداخله نظامی روسیه در سوریه نبود، تروریست‌ها در آنجا به قدرت می‌رسیدند. جت‌ها و موشک‌های ما در آنجا مانع به‌قدرت‌رسیدن تروریست‌ها شد. جامعه بین‌الملل اول باید از روسیه و بعد از ایران در سوریه تشکر کند. ما به صورت هوایی و زمینی در سوریه جنگیده و تلفات زیادی دادیم. شما که از روسیه انتقاد می‌کنید باید به این نکته هم توجه کنید که ما همه تلاش خود را در آنجا انجام داده‌ایم. نشست آستانه و نشست سوچی ابتکار روسیه است. شما می‌توانید درباره سکوت روسیه قضاوت کنید، ولی ما خیلی از قدم‌های خود را رسانه‌ای نمی‌کنیم. مجبور هستیم خیلی از کارها را پشت پرده انجام دهیم تا به هدف نهایی برسیم.
* آیا ترکیه در آینده سوریه جایگاهی برای کردها و سایر معارضان قائل است؟
** همه شهروندان سوریه، از مسلمان تا مسیحی اگر بخواهند در روند صلح سوریه شرکت کنند باید جایگاه محکم شهروندی را داشته باشند. البته قبل از شروع جنگ داخلی در سوریه خیلی از کردها متأسفانه برگه هویت نداشتند.
* این از اشتباه‌های دولت سوریه بود... .
** شاید! من فکر می‌کنم چون کشور سوریه چندملیتی و متشکل از قومیت‌ها و مذاهب مختلف است باید منافع همه آنها مورد توجه قرار گیرد.
* اجازه دهید این بحث را در اینجا به پایان برسانیم؛ محور بعدی گفت‌وگو درباره رژیم حقوق دریای خزر است؛ خبر تازه چه دارید؛ نتیجه مذاکرات در این زمینه به کجا انجامیده است؟
** بر اساس مذاکرات پیچیده و دشوار با شرکت متخصصان حرفه‌ای هر پنج کشور قاعده‌ای تنظیم شده است و در نهایت ما به توافقی رسیده‌ایم؛ نشست وزرای خارجه هر پنج کشور در مسکو در چهارم و پنجم دسامبر ٢٠١٧ (١٣ و ١٤ آذرماه ١٣٩٦) انجام شد. قرار است در آستانه این توافق را امضا کنند. ما پیشنهاد کرده‌ایم هرچه سریع‌تر جلسه کارگروه خزر در مسکو هم برگزار شود و این پیشنهاد را به ایران داده‌ایم، البته هنوز پاسخی نداده‌اند.
* این کنوانسیون چه زمانی و کجا امضا خواهد شد؟
** این کنوانسیون حقوقی در ماه‌های آینده در قزاقستان امضا خواهد شد؛ یعنی قرار است این جلسه در فوریه امضا شود.
* آیا در این کنوانسیون به تحدید حدود دریاها، بستر و زیربستر و سهم کشورها هم اشاره شده است؟
** بله به همه موضوعات مربوط به خزر اشاره شده و درباره آنها به توافق رسیده‌اند. البته ما باید در حوزه محیط زیست هم به توافق برسیم. کمیسیون «محیط زیست» به پیشنهاد روسیه تشکیل شده است که در ١٢ و ١٣ ماه مارس وزرای محیط زیست پنج کشور در این کمیسیون شرکت می‌کنند و وزیر محیط زیست روسیه، ریاست این جلسه را بر عهده خواهد داشت. از ایران عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، در آنجا حضور خواهد داشت. ما منتظر جواب طرف ایرانی هستیم.
* شما اشاره کردید که حدودها در این کنوانسیون مشخص شده است؟
** البته جزئیات دقیق خاطرم نیست ولی درباره همه موارد به توافق رسیده‌اند.
* در مصاحبه‌ای با «شرق»، آقای ابراهیم رحیم‌پور که ۵۰ ماه معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه و نماینده ایران در مذاکرات خزر بوده، اشاره کرده‌اند که هنوز موضوع درباره «تحدید حدود» یا تقسیم سرزمینی خزر به نتیجه نرسیده است.
** من دقیق از جزئیات اطلاعی ندارم! ولی ما به نتیجه نهایی رسیده‌ایم. آنچه مانده این است که متن این کنوانسیون به زبان انگلیسی و زبان ملی هر کشوری ترجمه شود و درباره این متون کار شود تا در ترجمه مشکلی پیش نیاید.
* روسیه چه اصلی را برای تحدید حدود دریاها در نظر دارد و بر آن اصرار می‌کند؛ آیا سهم کشورها مشخص شده است؟
** مشکلات اصلی کاملا حل شده است. بین همه کشورها مشکلات حل شده و وزرا به فرمولی رسیده‌اند که سهم دریاها و زیربستر و تحدید حدود مشخص شده است.
* یکی از محورهای همکاری بین ایران و روسیه، کریدور شمال و جنوب است، اما الان این پروژه متوقف است. دلیل متوقف‌شدن این پروژه به دست روسیه چیست؟
** اولویت ما درحالحاضر که به آن اعتبار اختصاص داده‌ایم، نیروگاه سیریک در استان هرمزگان و برق‌رسانی گرمسار است.
اگرچه پروژه شمال-جنوب هم برای ما مهم است و رئیس استان داغستان روسیه به عنوان نماینده ویژه پوتین در حوزه خزر منصوب شده و به‌زودی به ایران می‌آید، قرار است این پروژ دوباره فعال شود. اما راه‌آهن قزوین-رشت هنوز به پایان نرسیده است و باید ایران هم این کار را به پایان برساند.
* یکی از ایران‌شناسان اخیرا در روسیه در بنیاد کروشچکوف در کنفرانسی شرکت کرده بود؛ در آنجا کریدور شمال-جنوب را «کاغذی» خوانده‌اند.
** اصلا این‌گونه نیست. این پروژه برای ایران، روسیه، هند و جمهوري آذربایجان مهم است. یک ماه بعد قرار است در مسکو چهاردهمین اجلاس برگزار شود که در آن جلسه مسعود کرباسیان، وزیر اقتصاد و دارایی ایران، شرکت خواهد کرد. ما با خوش‌بینی منتظر این اجلاس هستیم.
* اما به نظر می‌رسد که روسیه این کریدور را متوقف کرده و فعال‌کردن آن را برای دوره انزوای خود نگه داشته است.
** اصلا! بخشی از این پروژه در داخل ایران است و هنوز ایران هم کار زیادی انجام نداده است. برای ما درحالحاضر اولویت گرمسار-اینچه‌برون است. این وقفه به دلیل این اولویت‌هاست.
* محور سوم معطوف به انتخابات پیش‌روی ریاست‌جمهوری در روسیه است. برخی از تحلیل‌گران مسائل روسیه معتقدند که ولادمیر پوتین، شخصیت کاریزماتیک روسی، در دورانی که در قدرت بوده، اجازه ظهور و بروز هیچ رقیب جدی‌ای را برای خود نداده است.
** اجازه نداده‌اند؟! چه کسی چنین گفته است؟
* در دوره بعدی انتخابات ریاست جمهوری رقیب اصلی و هم سطح او کیست؟
** من خودم کسی را هم‌سطح او نمی‌شناسم ولی این به معنای این نیست که پوتین این اجازه را نداده است. آقای پوتین ثابت کرده که قدرت راهبری روسیه را دارد. آنچه دیگران نتوانسته‌اند، پوتین توانسته است.
* یعنی روسیه فقط پوتین را دارد و به غیر از او هیچ کسی نمی‌تواند روسیه امروز را راهبری کند؟
** در حال حاضر من کس دیگری را نمی‌بینم؛ شما می‌بینید؟!
* به‌نظر می‌رسد او توان تحمل رقیب را ندارد و می‌خواهد بقیه در سایه او قرار گیرند تا هم‌سطح او حرکت کنند؛ این وضعیت را در زمان دمیتری مدودف هم شاهد بودیم که در سایه شخصیت پوتین بود.
** اینکه کسی در سایه شخصیت پوتین قرار می‌گیرد، مشکل او نیست. درحالحاضر در صحنه سیاسی روسیه خوشبختانه یا بدبختانه به‌اندازه آقای پوتین قدرت و کاریزما وجود ندارد. در روسیه امکانات لازم برای رقابت هست اما مشکل رقابت نیست. اگر دیگران نمی‌توانند مشکل خودشان‌اند. البته ایشان هم رقبایی دارند.
* مثلا «کیسنیا سابچاک»؟
** زنان دیگری هم برای رقابت حاضر هستند؛ نماینده حزب کمونیست فدراسیون روسیه و نمایندگان احزاب دیگر رقابت می‌کنند؛ اما من به عنوان شهروند روسیه، بعید می‌دانم که همه آنها باهم رقیب جدی برای آقای پوتین باشند. بالاخره همه آنها در ١٨ مارس ٢٠١٨ در انتخابات رقابت می‌کنند. اما از آقای پوتین و حزب «روسیه واحد» احزابی مانند «روسیه عادلانه»، یا «حزب لیبرال‌دموکرات» حمایت می‌کنند. اما آن‌طور که نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد آقای پوتین رقیب جدی‌ای ندارد که چالشی با آنها داشته باشد. این برای همه واضح و روشن است. حتی خارجی‌ها هم به این نتیجه رسیده‌اند.
* شما آقای پوتین را بدون رقیب می‌خوانید؛ با این وضعیت و شخص محوری سیاست، چه آینده‌اي را برای روسیه می‌توان انتظار داشت؟
** درحالحاضر آقای پوتین تمام سیاست‌ها و اهداف روسیه را دنبال می‌کند. البته روسیه شرایط خاص خود را دارد. تحریم‌هایی که علیه روسیه از طرف آمریکا و اروپا اعمال شد جمعیت روسیه را اطراف آقای پوتین جمع کرد و در این مدت روسیه توانسته خیلی از مشکلات اقتصادی خود را پشت‌سر بگذارد. اما این وضعیت در روسیه عینی است؛ با گذر از این وضعیت و با لغو تحریم‌ها، روسیه مرحله دیگری را تجربه خواهد کرد. آنها هم خواهند فهمید که روسیه کشوری نیست که تسلیم شود. بعد از آقای پوتین، سیاست‌مداران جوان دیگری به روی کار خواهند آمد. روسیه کشور پهناوری است و آقای پوتین نگاه خیلی مثبتی به ایران دارد.
http://www.sharghdaily.ir/News/162588
ش.د9605247