(روزنامه جوان - 1395/08/01 - شماره 4938 - صفحه 6)
با وجود اقدامات بين‌المللي براي كاهش زرادخانه‌هاي هسته‌اي به ويژه پيمان منع گسترش تسليحات هسته‌اي (ان پي تي)، قدرت‌هاي بزرگ هسته‌اي كماكان به دنبال مدرن‌سازي تسليحات هسته‌اي خود هستند. در اين زمينه، تمامي پنج كشوري كه به عنوان كشورهاي هسته‌اي به رسميت شناخته شده‌اند يعني امريكا، روسيه، چين، فرانسه و انگليس، يا در حال استقرار و ساخت تسليحات و سيستم‌هاي پرتاب‌كننده هسته‌اي جديد هستند يا تصميم دارند اين اقدام را انجام دهند. در واقع هيچ يك از اين كشورها به طور جدي به‌فكر كاهش زرادخانه هسته‌اي خود يا زمانبندي مشخصي براي انهدام تسليحات هسته‌اي نيست. با اين همه امريكا در جمع دارندگان زرادخانه‌هاي بزرگ هسته‌اي، تنها كشوري است كه رويكرد تهاجمي خود در زمينه كاربرد تسليحات هسته‌اي موسوم به «دكترين حمله پيش‌دستانه هسته‌اي» را كماكان حفظ كرده است.
مسئله‌اي كه نه تنها انتقاد رقباي هسته‌اي امريكا را موجب شده بلكه در داخل دستگاه حاكميتي اين كشور نيز مورد اعتراض قرار گرفته است. كما اينكه بيش از 20 نماينده كنگره امريكا از باراك اوباما رئيس‌جمهور اين كشور خواستند تا از دكترين حمله هسته‌اي پيش‌دستانه صرفنظر كند. در نامه اين نمايندگان خطاب به اوباما تصريح شده كه امريكا بايد از طرح‌هاي احتمالي‌اش براي استفاده نخست از تسليحات هسته‌اي عليه دشمني با زرادخانه مشابه صرفنظر كند، زيرا اين مسئله ممكن است منجر به جنگ تمام‌عيار هسته‌اي و كشته شدن هزاران نفر از شهروندانش شود.
واكنش روسيه
وزارت امور خارجه روسيه نيز در اواسط مهر‌ماه در بيانيه شديداللحني، با اشاره به ادامه دكترين حمله پيش‌دستانه هسته‌اي از سوي امريكا درباره تهديدهاي هسته‌اي توسط واشنگتن هشدار داد. وزارت امور خارجه روسيه به بيانيه اشتون كارتر وزير دفاع امريكا اشاره و آن را تهديدي براي حمله به روسيه با سلاح‌هاي هسته‌اي خواند. وزير دفاع امريكا، روسيه را به «رفتار تهديدآميز هسته‌اي» متهم كرده و گفته بود كه حتي بعد از اتمام دوران جنگ سرد، هنوز هم براي مهار روسيه به سلاح‌هاي هسته‌اي نياز است. اشتون كارتر در عين حال تصريح كرده كه پنتاگون هيچ برنامه‌اي براي كنار نهادن دكترين حمله پيش‌دستانه هسته‌اي و به عبارت ديگر «استفاده نخست از تسليحات هسته‌اي» ندارد. وزارت امور خارجه روسيه اظهارات وزير دفاع امريكا را به منزله اعلام واشنگتن براي كاستن آستانه استفاده از سلاح‌هاي هسته‌اي اعلام كرد.
تداوم تهديد هسته‌اي
طبق اعلام سازمان‌هاي دفاعي امريكا و روسيه، اين دو كشور تنها قدرت‌هاي هسته‌اي هستند كه در سه حوزه زميني، دريايي و هوايي از تسليحات هسته‌اي استراتژيك برخوردارند و در حال حاضر سرگرم نوسازي تجهيزات هسته‌اي خود هستند. كارشناسان مي‌گويند، انتظار مي‌رود امريكا تا اوايل دهه 2040 با هزينه‌اي بالغ بر يك تريليون دلار، تجهيزات هسته‌اي زميني، دريايي و هوايي خود را به روز رساني كرده و ارتقا دهد. تسليحات هسته‌اي دوران جنگ سرد همچنان بخش كليدي استراتژي دفاع ملي امريكا محسوب مي‌شود و مقامات اين كشور همچنان به حفظ به‌اصطلاح بازدارندگي هسته‌اي اصرار دارند. امريكا در راستاي دكترين حمله پيش‌دستانه هسته‌اي، برنامه‌هاي گسترده‌اي را براي نوسازي و توسعه هر چه بيشتر زرادخانه هسته‌اي خود در دست اجرا دارد.
اين اقدام به ويژه به بهانه روند نوسازي هسته‌اي در كشورهاي رقيب يا خصم امريكا به ويژه روسيه و چين، صورت مي‌گيرد كه هر دو آنها به‌خصوص روسيه بودجه قابل توجهي را براي بازسازي نيروي هسته‌اي استراتژيك خود اختصاص داده‌اند. در اين زمينه روسيه قصد دارد تا سال 2020 ميلادي بيش از 70 درصد از زرادخانه هسته‌اي استراتژيك خود را نوسازي كند. با اين حال امريكا در مقايسه با روسيه، برنامه بسيار گسترده‌اي را براي نوسازي هسته‌اي در نظر گرفته است.
استقرار تسليحات در فضا
در كنار اصرار امريكا براي تداوم دكترين حمله پيش‌دستانه هسته‌اي، تأكيد واشنگتن براي نظامي كردن فضا و امتناع از پذيرش توافقنامه‌هاي بين‌المللي در زمينه غير نظامي كردن فضا، در راستاي همين دكترين صورت مي‌گيرد. به عبارت ديگر يكي از لوازم اتخاذ اين دكترين، اتخاذ راهكارها و نيز اقداماتي براي جلوگيري و دفع حمله هسته‌اي حريف در صورت حمله هسته‌اي نخست از جانب امريكا خواهد بود. در اين راستا واشنگتن تاكنون بارها با پيشنهادات مسكو و پكن براي غير‌نظامي كردن فضا مخالفت ورزيده است. از جمله روسيه و چين در سال 2008 پيش‌نويس يك توافقنامه بين‌المللي به منظور جلوگيري از استقرار تسليحات در فضا را به كنفرانس خلع سلاح ژنو پيشنهاد كردند كه امريكا تاكنون به بهانه‌هاي مختلف آن را مسكوت گذاشته است. روسيه در سال 2014 نيز پيش‌نويس قطعنامه‌اي براي جلوگيري از استقرار تسليحات در فضا را به مجمع عمومي سازمان ملل ارائه كرد كه بار ديگر با مخالفت‌هاي امريكا و همپيمانان اين كشور مواجه شد.
امريكا با توجه به ملاحظات خاص خود يعني جلوگيري از حمله متقابل هسته‌اي دشمنان در صورت حمله نخست هسته‌اي از سوي اين كشور، از دهه1980 در‌صدد بر‌آمد تا فضا را به جولانگاهي براي استقرار و عملياتي كردن تسليحاتي تبديل كند كه با حمله هسته‌اي متقابل دشمن مقابله و آن را خنثي كند. در اين راستا در دوره رياست جمهوري رونالد ريگان رئيس‌جمهور وقت امريكا در دهه 1980، دولت جمهوريخواه امريكا طرح جنجالي موسوم به «ابتكار دفاع استراتژيك» يا «جنگ ستارگان» را ارائه كرد. اين طرح در 23 مارس 1983 از سوي ريگان اعلام شد. هدف از اجراي پروژه جنگ ستارگان كه مستلزم به كارگيري فناوري پيچيده و نو‌ظهوري بود، انهدام موشك‌هاي بالستيك قاره‌پيماي دشمن در فضا با استفاده از سلاح‌هاي ليزري بود.
هدف رونالد ريگان از ارائه چنين طرحي ايجاد يك سپر ضد‌موشكي در سراسر فضاي امريكا بود. به گفته ريگان، اين سيستم تسليحاتي فضايي به منزله مكملي براي سيستم ضربه هسته‌اي نخست امريكا محسوب مي‌شد. در مقابل حمله هسته‌اي به دشمن، سيستم جنگ ستارگان براي جلوگيري و خنثي‌سازي حمله متقابل هسته‌اي دشمن طراحي شده بود. با اين حال در نهايت پروژه جنگ ستارگان به دليل پيچيدگي فناوري به‌كار رفته در آن و هزينه بسيار گزاف ساخت و استقرار آن در فضا لغو گرديد. با اين حال امريكا كماكان در حال اجراي پروژه‌هاي جديدي براي استقرار تسليحات در فضا به ويژه تسليحات ليزري است.
جمع‌بندي
به نظر مي‌رسد امريكا به‌رغم اينكه همواره ادعاي كاهش تسليحات هسته‌اي در جهان را دارد، اما با رسميت بخشيدن و تأكيد دوباره بر دكترين حمله هسته‌اي پيش‌دستانه از زبان مقامات نظامي ارشد اين كشور، جهان را در لب پرتگاه جنگ هسته‌اي قرار داده است. در اين راستا اشتون كارتر وزير دفاع امريكا صراحتاً بر ادامه اتخاذ استراتژي ضربه نخست هسته‌اي تأكيد كرده است كه اين مسئله به معناي باقي ماندن شبح حملات هسته‌اي درجهان و تهديدي آشكار عليه ديگر كشورهاي جهان به ويژه قدرت‌هاي هسته‌اي مانند روسيه و چين تلقي مي‌شود. در اين چارچوب كارتر تصريح كرده كه «سياست ديرينه امريكا بسط چتر هسته‌اي خود به كشورهاي دوست و متحد است تا به پيشگيري از درگيري و جنگ كمك كند.»
از نگاه كارتر، امريكا و متحدانش در ناتو تأكيد دارند حق حمله پيش‌دستانه هسته‌اي را به عنوان يك گزينه تاكتيكي حياتي حفظ كنند. باب ورك معاون وزير دفاع امريكا نيز در ژوئن 2015 تأكيد كرد كه يك نيروي هسته‌اي قوي بازدارنده همچنان براي امنيت ملي امريكا مهم و ضروري خواهد بود و اين مهم‌ترين اولويت وزارت دفاع امريكاست. اين در حالي است كه تداوم دكترين حمله پيش‌دستانه هسته‌اي، اعتراض‌هاي زيادي را نه فقط از جانب ديگر قدرت‌هاي هسته‌اي به ويژه روسيه به دنبال داشته، بلكه اكنون قانونگذاران امريكايي در كنگره اين كشور نيز لب به اعتراض گشوده و تداوم اين دكترين را قماري خطرناك كه مي‌تواند جهان را به جنگ فراگير هسته‌اي بكشاند تلقي كرده‌اند.
در واقع دولت امريكا به طور آشكار ديگر كشورها را تهديد كرده كه قادر است به بهانه دفاع از امنيت ملي خود يا متحدانش اقدام به حمله پيش‌دستانه هسته‌اي نمايد. اين در حالي است كه روسيه اعلام كرده كه در دكترين نظامي فعلي روسيه، استفاده از سلاح‌هاي هسته‌اي براي جلوگيري از حملاتي كه موجوديت اين كشور را هدف حمله قرار مي‌دهند، در نظر گرفته شده است. چين نيز اعلام كرده كه اقدام به حمله پيش‌دستانه هسته‌اي نخواهد كرد و صرفاً هنگامي كه مورد حمله قرار بگيرد، از اين تسليحات استفاده خواهد كرد.
ش.د9504595