بر اساس گزارش ستاد توسعه فناوری نانو، در حال حاضر بیش از هزار و ۲۰۰ محصول نانویی توسط ۳۲۵ شرکت دانش‌بنیان فعال در عرصه نانوفناوری تولید و روانه بازار می‌شوند. میزان فروش این شرکت‌ها در سال ۱۴۰۰، با افزایش 7 هزار میلیارد تومانی نسبت به سال قبل، به 18 هزار میلیارد تومان رسید.
فروش 18 همتی نانوفناوران شامل صادرات به بسیاری از نقاط جهان، در کنار تأمین نیاز داخل است. رشد تولید محصولات نانو طی این سال‌ها علاوه بر مصرف در داخل کشور منجر به صادرات به بیش از ۴۵ کشور دنیا شده است. آمارها نشان می‌دهد بیش از 7 درصد بازار محصولات نانویی ایران را بازارهای خارجی تشکیل می‌دهند.
عراق، با 21 میلیون دلار بزرگ‌ترین مشتری محصولات نانویی ایران و پس از آن ترکیه با 12 میلیون دلار دومین مقصد صادرات ایران در زمینه محصولات و کالاهای فناوری نانو است. لبنان، گرجستان و افغانستان نیز به ترتیب در جایگاه‌های بعدی بازار خارجی تولیدات نانویی قرار دارند.
کشورهای هدف محصولات نانویی ایران
در بین مقاصد خارجی محصولات نانویی ایران، نام ایالات متحده آمریکا نیز به چشم می‌خورد. با وجود تحریم‌های این کشور علیه مردم ایران، واردات از ایران توسط این کشور، در نوع خود جالب توجه و حاکی از یک رفتار دوگانه است. این امر همچنین نشان می‌دهد که محصولات پیشرفته ایرانی علی‌رغم تحریم‌ها توانسته است جای خود را در بازار جهان پیدا کند.
ورود محصولات نانوفناوری ایران به آمریکا در شرایط تحریمی، اولین بار توسط سعید جلیلی، عضو شورای عالی امنیت ملی، بیان شد. وی در توییتی اعلام کرد: از نشانه‌های پیشرفت کشور و درماندگی دشمن این است که آمریکا از یک سو با تحریم‌های ثانویه، کشورهای دیگر را برای خرید نفت از ایران مجازات میکند و از سوی دیگر خود آمریکا برای خرید محصولات پیشرفته نانوتکنولوژی از ایران، تحریم‌های اولیه خود را نادیده و از طریق واسطه، آن‌ها را وارد میکند.
تحریم‌های نفتی آمریکا سال‌هاست که در موضوعات دیگر، از جمله زمینه‌های علمی، فناوری و حتی سلامت وارد شده است؛ از جمله اینکه طی سال‌های اخیر، در زمینه تأمین تجهیزات و فناوری‌های نفتی، تمام زنجیره‌های فروشنده تجهیزات به ایران از همه کشورهای جهان مورد تحریم قرار می‌گیرند. واردات محصولات نانویی به میزان بیش از 1 میلیون دلار از ایران نشان می‌دهد که این کشور علی‌رغم تحت فشار قراردادن کشورهای دیگر برای کاهش مراودات با ایران، خود اقدام به تأمین محصولات مورد نیاز خود از ایران میکند.
پیش‌تر نیز یکی از تولیدکنندگان تجهیزات آزمایشگاهی در ایران از مونتاژ محصولات آزمایشگاهی تحت لیسانس ایران در انگلستان و صادرات آن به آمریکا خبر داده بود. شواهدی از این دست نشان می‌دهد محصولات ایران در زمینه نانوفناوری علاوه بر اینکه استانداردهای لازم برای حضور در بازار جهانی دارند، از بازار آمریکا نیز خواهان دارند و اگر مانع تحریم نبود، چه بسا بازار گسترده‌تری نیز در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی بود.
کالاهای نانویی ایران در حوزه‌های صنعتی مختلفی تولید می‌شود که بیشتر آن‌ها در حوزه‌های حمل و نقل، مواد اولیه و تجهیزات هستند. در بخش تجهیزات نانویی که سومین حوزه پر طرفدار در بین محصولات نانویی ایرانی است، قزاقستان، ایالات متحده آمریکا و روسیه، سه کشوری هستند که بیشترین متقاضی محصولات ایرانی هستند.
همچنین در بخش محصولات نانویی در زمینه الکترواپتیک، کشور عراق به عنوان مقصد اصلی صادرات محصولات نانوساخت ایرانی قرار دارد. در بخش نساجی، به ترتیب عراق، پاکستان و افغانستان قرار دارند و در بخش محصولات دارویی و مرتبط با سلامت، ترکیه و سوریه مقاصد اصلی صادراتی هستند و عراق در رتبه سوم قرار دارد.
توزیع سهم صادراتی محصولات نانویی به تفکیک صنعت و کشور هدف
از طرفی، ایران در مجموع تا پایان سال ۲۰۲۱، تعداد ۳۰۷ اختراع مرتبط با فناوری نانو در دفاتر ثبت پتنت آمریکا و اروپا منتشر کرده است. تعداد پتنت‌های نانویی ایران در اداره ثبت اختراعات آمریکا (USPTO) در سال ۲۰۲۱، ۲۱ پتنت بوده است. بر این اساس، رتبه ایران در پتنت‌های ثبت شده در USPTO در سال ۲۰۲۱ بیست و چهارم است و این تعداد اختراعات مرتبط با فناوری نانو، سهم حدود ۳۰ درصد از کل پتنت‌های ثبت شده ایران در ادارات ثبت پتنت آمریکا و اروپا را شامل می‌شود.
منبع: فارس