اخراج 5 تن از افسران ارتش ترکیه از مهمترین رویدادهای سیاسی روزهای اخیر در این کشور بود. این افسران، در مراسم جشن فارغ التحصیلی، شمشیرهای خود را رو به دوربین کشیده و چنین شعاری سر داده بودند: «ما سربازان آتاترک هستیم».
انتشار این ویویدیو در فضای مجازی، به یک دردسر حقوقی و سازمانی تبدیل شد. چرا که تیم مشاورین حقوقی و وکلای مدافع رجب طیب ادوغان رییس جمهور ترکیه، علیه این افسران به دادگاه شکایت کرد و چنین حرکتی را مصداق تلاش برای کودتای نظامی قلمداد کرد. حالا چند ماه پس از شکایت تیم اردوغان، حکم قطعی دادگاه ابلاغ شده و 5 افسر مزبور شامل 4 مرد و 1 زن، از ارتش ترکیه اخراج شده‌اند.
وزارت دفاع ترکیه اعلام کرده علاوه بر 5 افسری که اخراج شده‌اند، 3 افسر دیگر نیز با مجازات سنگین روبرو شده‌اند. این وزارتخانه، حکم دادگاه را عادلانه و به حق دانسته و بر این باور است که نظامیان باید در قلمروی وظایف خود عمل کنند و با سهل انگاری، بی‌مسئولیتی و تحریف افکار عمومی، شان لباس نظامی خود را لگدمال نکنند.
افسران اخراج شده نیز، بیانیه‌ای با این محتوا منتشر کردند: «ما بر سر مواضع خود ایستاده‌ایم. وقتی که وارد دانشکده نیروی زمینی ارتش شدیم، در پرتو وصایای آتاترک وارد جرگه نظامیان شدیم و از این به بعد، همچنان در پرتو سخن او قدم بر می‌داریم. ما از تمام حقوق قانونی خود استفاده خواهیم کرد تا این حکم ناعادلانه منحل شود. ما دوباره لباس شرافتمندانه ارتش را خواهیم پوشید. دادگاه مزبور، نه بر اساس عدالت و قوانین نظامی بلکه بر اساس خواسته‌های سیاسی دولت بوده است. ما درجه نظامی خود را از ملت دریافت کرده‌ایم و این درجه در قلب ما باقی می‌ماند. اخراج، حکمی غیرمنتظره نیست و خود را برای چنین واکنشی مهیا کرده بودیم. دادن چنین هزینه‌ای برایمان مهم نیست. وطن سلامت باد! شکی نیست که این محاکمه نه به عنوان مجازات سرپیچی از یک دستور، بلکه به عنوان محاکمه سربازان مصطفی کمال، در تاریخ ثبت خواهد شد.»
سرباز آتاترک هستید یا اردوغان؟
شعار و عبارت «ما همه سربازان آتاترک هستیم» یکی از بندهای سوگندنامه فارغ التحصیلی افسران ارتش ترکیه در دانشکده افسری بود. اما این عبارت، بعدها توسط اسلامگرایان حذف شد.
افسران اخراج شده فعلی، در روز مراسم دریافت درجه پیشنهاد داده بودند، بدانها اجازه داده شود که یک بار دیگر آن جمله قدیمی را در میدان بخوانند. اما فرمانده میدان با این درخواست مخالفت کرده بود و چنین شد که افسران، نه در مراسم و در حضور اردوغان، بلکه در گوشه‌ای از محوطه پادگان، چنین سوگندی را ادا کردند.
بر اساس قوانین ترکیه، رییس جمهور در این کشور به عنوان فرمانده کل نیروهای مسلح شناخته می‌شود و استدلال وکلای اردوغان چنین است: «سردادنِ شعارِ ما سربازِ آتاترک هستیم، به معنی عصیان علیه رییس جمهور کنونی است. چرا که قانون می‌گوید، هر عضو نیروی مسلح ترکیه، سرباز رییس جمهور است و نه فردی دیگر».
بسیاری از تحلیلگران سیاسی ترکیه می‌گویند: چنین برداشت بدبینانه و سوگیرانه‌ای تنها باعث دردسر شده و حاصل دیگری ندارد. چرا که مصطفی کمال آتاترک موسس جمهوری ترکیه و از میراث‌های معنوی کشور است و کسی که خود را سرباز او بداند، دشمن رییس جمهور کشور نیست.
اعتراض سیاستمداران به اخراج افسران
ابلاغ حکم دادگاه مبنی بر اخراج 5 افسر مزبور و حمایت وزارت دفاع ترکیه از این حکم، موجب واکنش‌های تند بسیاری از سیاستمداران و رهبران احزاب مخالف دولت شد.
حزب جمهوری خلق (CHP) به عنوان یک حزب لاییک - کمالیست که در سال 1923 میلادی توسط مصطفی کمال تاسیس شده و 102 سال قدمت دارد، با انتشار بیانیه‌ای رسمی از افسران حمایت کرد.
اوزگور اوزل رهبر این حزب اعلام کرد: «دولت اردوغان، امروز تصمیم شرم‌آور دیگری را ثبت کرد. 5 ستوان دلاور کشور که می‌گفتند ما سربازان مصطفی کمال هستیم، از نیروهای مسلح ترکیه اخراج شدند. این تصمیم دادگاه نیست. بلکه دستور تحمیلی دولت است و نشان دهنده ذهنیت ضد آتاترک است که سیاست را وارد پادگان می‌کند. در ارتشی که به دست آتاترک تأسیس شده، گفتن عبارتِ ما سربازان مصطفی کمال هستیم، جرم نیست. جرم واقعی، پاکسازی سربازان آتاترک از ارتش آتاترک است. اینها همان افسرانی بودند که در برابر کودتا ایستادند».
رهبر حزب جمهوری خلق در ادامه وعده داده که پس از به قدرت رسیدن، این افسران اخراجی را به ارتش بازخواهد گرداند.
شهردار استانبول یعنی اکرم امام اوغلو نیز اعلام کرد: «ما ستوان‌های دلاور خود را تنها نخواهیم گذاشت. این حکم دادگاه، لکه‌ای از ننگ و شرم است که در تاریخ کشورمان ثبت شد». منصور یواش شهردار آنکارا نیز با انتشار پستی نوشت: «همه ما سربازان مصطفی کمال آتاترک هستیم».
احمد داود اوغلو نخست وزیر اسبق ترکیه نیز در مصاحبه با روزنامه ینی چاغ اعلام کرد: «متاسفانه کار مقامات دولت اردوغان به جایی کشیده که گوشی را بر می‌دارند و به دادستان‌ها و قضات ما زنگ می‌زنند و احکام و دستورها را به آنها دیکته می‌کنند. چنین چیزی به معنی نابودی استقلال قوه قضاییه ترکیه است. دادگاه‌های ما به حیاط خلوت دولت تبدیل شده و این رویه قابل تحمل نیست».
مساوات درویش اوغلو رهبر حزب راست افراطی "خوب" با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: «شمشیرهای ما از هر زمانی تیزتر است و آماده نبرد هستیم. از افسران دلاورمان حمایت می‌کنیم».
روزنامه‌های نزدیک به حزب عدالت و توسعه همچون ینی شفق و ینی آکیت، حکم قاضی درمورد اخراج افسران را شجاعانه و شایان تحسین دانستند اما روزنامه سوزجو به عنوان پرتیراژترین روزنامه چاپ آنکارا، بالای صفحه را به این خبر اختصاص داد و ضمن انتشار عکس 5 افسر اخراج شده نوشت: «پنج دلاوری که آماده بودند به خاطر وطن شهید شوند، اخراج شدند. میهن ما قدر ایثار و اقدام شجاعانه شما را می‌داند و درجه واقعی شما در دل ملت خواهد ماند».
آیا امکان کودتا وجود دارد؟
ترکیه را باید سرزمین کودتاهای نظامی دانست. در سالیان 1960 میلادی، 1980 و همچنین 1997 و 2016 میلادی، چند کودتا در ترکیه رخ داده و طبیعی است که سیاستمداران از کودتا بهراسند.
اما واقعیت این است که نیروهای مسلح ترکیه پس از کودتای نافرجام سال 2016 میلادی کاملاً پاکسازی شد و کلیه فرماندهان و ژنرال‌های عالیرتبه از حامیان اردوغان هستند و امکان بروز کودتا نزدیک به صفر است.
اما اخراج افسرانی که به نفع آتاترک شعار سر داده‌اند، نشان دهنده این واقعیت است که حزب حاکم، با میراث فکری و سیاسی سکولار او مخالف است و می‌خواهد نام اردوغان به عنوان رهبر ترکی بر سر زبان‌ها باشد و نه کسی دیگر.