سیزدهمین جشنواره بین‌المللی مد و لباس فجر از ۱۷ خرداد آغاز بهکار کرد. این جشنواره، رویدادی فرهنگی است که در راستای تحقق مفاد ماده ۳ قانون ساماندهی مد و لباس کشور (مصوب ۱۲ دی سال ۱۳۸۵. ش مجلس شورای اسلامی) طراحی شده است که همزمان با جشن‌های ایام پیروزی انقلاب اسلامی برگزار می‌شود؛ و از آنجا که نوع و طرح لباس و پوشش بدن یکی از زیرمجموعه‌های مهم رعایت «عفت و حیا» در محیط خانواده و در سطح جامعه است؛ پس این جشنواره و نتایج برگزاری آن می‌تواند نقش بسیار مهمی در گسترش فرهنگ عفاف و حجاب داشته باشد. به این معنا که ممکن است طرح و نوعی از لباس کاملا تأمین‌کننده حیا و عفت فرد در جامعه، و طرح و نوع دیگری از لباس، مروج بی‌حیایی و بی‌عفتی در منظر عمومی باشد؛ اتفاقی که سرمنشاء آن از ذهن طراحان لباس و ملزومات آن، آغاز می‌شود. اما مرز این حیا و بی‌حیایی در طراحی پوشش را با چه ملاک‌هایی می‌توان از هم تشخیص بدهیم؟ و طراحان مد و لباس چگونه و براساس چه معیار‌هایی باید لباسی عفیفانه و منطبق با اصول قرآنی طراحی کنند؟ اینها سؤالات مهمی است که برای رسیدن به پاسخ آن بهتر است بهسراغ «معجزه» حضرت ختمی مرتبت، محمدمصطفی (ص) برویم.
شیطان به دنبال برهنگی انسان
لباس از ریشه «لَبَسَ» است؛ و لبس در المفردات آن چیزی تعریف شده است که انسان می‌پوشد و او را در بر می‌گیرد. خداوند در قرآن کریم به این «دربرگیرنده انسان» یعنی لباس، توجه ویژه‌ای دارد و نکات بسیار مهمی درباره آن به انسان‌ها یادآور می‌شود.
اولین نکته این مطلب هست که شیطان بهدنبال برهنگی انسان و بی‌عزت و خوار کردن اوست. آنچنان که خداوند در آیه ۲۷ سوره اعراف به همه مردم هشدار می‌دهد:
«ای فرزندان آدم! شیطان شما را نفریبد، آنگونه که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون کرد، و لباس‌شان را از تنشان بیرون ساخت تا عورت‌شان را به آنها نشان دهد! چه اینکه او و همکارانش شما را می‌بینند از جایی که شما آنها را نمی‌بینید (اما بدانید) ما شیاطین را اولیای کسانی قرار دادیم که ایمان نمی‌آورند!»
لباسی که خدا نازل کرده
نکته دوم این است که بعد از هبوط انسان بر زمین، خداوند برای پوشاندن اندام او و همسرش، «لباسی» پوشاننده و مایه زینت نازل کرده است. آنچنان که در آیه ۲۶ سوره اعراف می‌فرماید:
«یا بنی ءَادَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَیْکُمْ لِبَاساً یُوَ رِى سَوْءَ تِکُمْ وَرِیشاً وَ لِبَاسُ التَّقْوَى ذَلِکَ خَیْرٌ ذَ لِکَ مِنْ ءَایَتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُونَ»ای فرزندان آدم! لباسی برای شما فرستادیم که اندام شما را می‌پوشاند و مایه زینت شماست، اما لباس پرهیزگاری بهتر است! اینها (همه) از آیات خداست، تا متذکر (نعمت‌های او) شوند!
البته باید در نظر داشت که انزال «لباس» از سوی خداوند از طریق وحی بر پیامبر خود حضرت آدم (ع) و با تعلیم او و همسرش حضرت «حوا» همراه بوده است.
براساس روایات خداوند پنبه را نازل کرد و به آدم (ع) کشت آن، و به حوا ریسیدن و بافتنش را یاد داد. همچنین نخریسی از پیله کرم ابریشم و بافتن آن هم در روایات به حضرت آدم (ع) نسبت داده شده است.
جالب است که در روایات آمده نوه حضرت آدم (ع) یعنی حضرت ادریس (ع) (پدربزرگ حضرت نوح نبی (ع)) از طریق وحی خیاطی را آموخته و به خیاطی و دوخت لباس برای مردم می‌پرداخت. امروزه در مسجد «سهله» مقام خیاط خانه حضرت ادریس (ع) محل زیارت زائران هست.
هم‌لباس بهشتیان
از منظر قرآن لباس خوب و مناسب دارای ویژگی‌هایی است. یکی از آنها رنگ لباس است که در آیه ۳۱ سوره کهف به آن پرداخته شده است:
«یلبسون ثیابا خضرا من سندس و استبرق»
بهشتیان لباس‌های سبز حریر و دیبا می‌پوشند.
باید توجه داشت که «ثیاب» از ریشه «ثَوَبَ» بهمعنای نوری است که می‌پوشاند. همچنین خداوند لباس خوب را از جنس حریر و دارای زینت و آراستگی می‌داند. آنچنان که در آیه ۲۳ سوره حج می‌فرماید:
«إِنَّ اللَّهَ یُدْخِلُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ یُحَلَّوْنَ فِیهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٍ وَلُۆْلُۆًا وَلِبَاسُهُمْ فِیهَا حَرِیرٌ»
قطعاً خداوند کسانی‌که ایمان آورده‌اند و نیکوکار شده‌اند را داخل باغ‌هایی از بهشت می‌کند که از زیرش جویبار‌ها جاری است، در آنجا با دستبند‌هایی از طلا و مروارید آراسته می‌شوند و لباس آنها در آنجا حریر است.»
و البته باید در نظر داشت که به بانوان براساس آیه ۳۱ سوره نور علاوه بر دستور رعایت «حجاب» و پوشاندن مو و گریبان، فرمان «لا یبدین زینتهن» (آشکار نکردن زینت‌های‌شان) هم داده شده است. از جمله زینت بانوان می‌توان به لباس‌های مخصوص محیط خانه هم اشاره کرد. لباس‌هایی که باید فقط در مقابل محارم پوشیده شود و براساس آیه ۵۹ سوره احزاب در زیر «جلباب» (پوشش تیره رنگ بزرگ) پنهان شود.
قابل ذکر است که عمده این مفسران «جلابیب» را چادر و برخی از مفسران آن را در تعریف «مانتو» بلند و گشاد هم پذیرفته‌اند.
لباس جهنمی‌ها.
اما از منظر قرآن کریم لباس تنگ و بدن نما، لباس جهنمیان است. آنچنان که در آیه ۴۹ و ۵۰ سوره ابراهیم می‌فرماید:
«وَتَرَى الْمُجْرِمِینَ یَوْمَئِذٍ مُّقَرَّنِینَ فِی الأَصْفَادِ* سَرَابِیلُهُم مِّن قَطِرَانٍ وَ تَغْشَى وُجُوهَهُمْ النَّارُ»
درآن روز گناهکاران را می‌بینی که در زیر چرخ قهر خداوند قرار دارند، پیراهن‌هایشان از مس گداخته آتشین است و شعله آتش چهره آنها را می‌پوشاند.
قابل ذکر است در تفاسیر «قطران» ماده چسبنده بدبویی مانند قیر معنی شده است.
علمای اسلام در طول تاریخ با استناد به آیات فوق، سنت رسول الله (ص) و کلام اهلالبیت (ع) پوشیدن لباس گشاد که پوشاننده اندام باشد، رنگ روشن، دارای زینت و همراه با پاکیزگی را مستحب، بلکه واجب می‌دانند؛ و برعکس لباس تنگ و بدن نما، لباس شهرت (لباسی که باعث انگشتنما شدن فرد در اجتماع شود) و متلبس شدن به لباس دشمنان دین را مکروه، بلکه حرام می‌دانند.
کلام آخر
در جشنواره‌های «مد و لباسی» که در سال‌های گذشته برگزار شده است، با وجود طراحی‌های زیبا و گنجاندن نماد‌های ایرانی و اسلامی در بخش تزئینات البسه، متأسفانه مشاهده شده است که برخی از طراحان در طراحی البسه به خطوط قرمز اعتقادی و دینی بی‌توجهی کرده بودند.
فراوانی طراحی لباس‌هایی که بدننما بوده و برجستگی‌های بدن را نمی‌پوشاند، در این جشنواره‌ها هر صاحب خردی را با این چند سؤال مواجه می‌کند که «آیا این طراحان و مسئولان برگزاری جشنواره‌های مد و لباس از باید و نباید‌های دینی در زمینه لباس و پوشش مطلع هستند؟»، «آیا دانش‌آموزان و دانشجویان رشته طراحی لباس در مدارس فنیوحرفهای و دانشگاه‌ها درسی مبتنی بر «لباس و پوشش از منظر قرآن و حدیث» دارند؟»، و اینکه در صورت عدم وجود چنین درسی در مراکز آموزشی رشته طراحی لباس و یا بی‌توجهی آنها به دروسی اینچنین، «آیا نباید مسئولان برگزاری جشنواره‌ها در این زمینه اقداماتی (هم ایجابی و هم سلبی) برای فرهنگ‌سازی در میان طراحان لباس داشته باشند؟»
اینها سؤالات مهمی است که در صورت دادن پاسخ مناسب و کاربردی به آن، قطعا تغییری شگرف را در زمینه گسترش فرهنگ عفاف و حجاب در بخش طراحی لباس و بهدنبال آن در سطح جامعه شاهد خواهیم بود.