سید عباس صالحی که بنا به دعوت وزیر فرهنگ روسیه و با هدف شرکت در یازدهمین مجمع بین‌المللی فرهنگ‌های متحد و توسعه مناسبات فرهنگی به سن‌پترزبورگ سفر کرده است، در ادامه برنامه‌های این سفر از دانشگاه سن‌پترزبورگ به عنوان مرکزی علمی با قدمت ۳۰۱ سال بازدید و درباره راهکارهای توسعه مناسبات علمی و فرهنگی دوجانبه با اعضای هیأت رئیسه این دانشگاه گفت‌وگو کرد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین در سخنانی در جمع گروهی از اساتید و دانشجویان این دانشگاه از سن‌پترزبورگ به عنوان شهری مطرح در جهان با نماد دانش و فرهنگ یاد کرد.
صالحی در بخش آغازین سخنان خود از جایگاه فرهنگ، توسعه و ارزش‌های انسانی در جهان امروز سخن گفت و در ادامه پیشنهادهایی برای توسعه روابط علمی فرهنگی ایران و روسیه به ویژه در ارتباط با دانشگاه‌های دو کشور ارائه کرد.
وی در پایان این نشست نیز پاسخگوی پرسش‌های دانشجویان درباره مفاهیم توسعه و نقش فرهنگ و همچنین مناسبات تهران - مسکو بود.
مفهوم جهان چندقطبی منحصر به عالم سیاست و نظامی‌گری نیست
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پاسخ به پرسشی در این نشست دانشگاهی، یادآور شد: بخشی از اقداماتی که در راستای توسعه مناسبات ایران و روسیه انجام می‌دهیم و گفت‌وگوها و ارتباطات دو کشور با این نگاه است که نسل جوان و نوجوان خودمان را با ارزش‌های فرهنگی و ادبی و هنری دو ملت همسایه و دارای روابط خوب آشنا کنیم.
وی افزود: ارتقای سطح این مناسبات را بخشی از مأموریت خود در جهان چندقطبی می‌دانیم.
صالحی خاطرنشان کرد: مفهوم جهان چند قطبی تنها در عالم سیاست و نظامی‌گری تعریف نمی‌شود، بلکه بخش مهمی از آن، جهان چندقطبی فرهنگی است.
وی ادامه داد: از این زاویه نگاه، ما باید بدانیم روسیه چه بوده است و چه داشته و دارد و شما (مردم روسیه) بدانید که از ایران گذشته چندهزار ساله‌اش چه داشته و چه دارد.
زیربنای جهان چند قطبی
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: زیربنای جهان چندقطبی، جهان چندقطبی فرهنگی است. اینکه بدانیم فرهنگ، ارزش‌ها و نکات قابل آموختن تنها در یک اقلیم قرار ندارد، هرچند یک اقلیم خودش را مدعی و برتر بداند.
وی با اشاره به سیر تاریخی نظریات مربوط به توسعه افزود: نتیجه نگاهی که در قرون مختلف با نگاه توسعه تک‌بعدی در جهان اتفاق افتاد، نظام تک‌قطبی سیاسی است.
صالحی گفت: جهان تک‌قطبی سیاسی، محصول یک نظریه علمی اقتصادی است. اگر شما مسیر انسان در جوامع را تنها از دریچه نگاه اقتصادی ببینید و ارزش‌های فرهنگی اجتماعی ملت‌ها را توجه نکنید، در دام جهان تک‌قطبی سیاسی خواهید افتاد.
وی با اشاره به رفتارهای کشورهای غربی اظهار داشت: یک مجموعه‌ای که احساس می‌کند از لحاظ اقتصادی یا قدرت متکی بر توان نظامی، پیشرفته است، به خود این حق را می‌دهد که به فرهنگ‌ها و ارزش‌های ملت‌های دیگر کم‌توجهی کند و آنها را تحت فشار و تحقیر قرار دهد؛ از این رو، باید به صورت ریشه‌ای به این مقوله پرداخت.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خاطرنشان کرد: تقابل نگاه چندقطبی با نگاه تک‌قطبی سیاسی و نظامی به مرور زمان، سیطره بیشتری پیدا کرده است و امروز هم شاهد هستیم که در سطح سیاسی و نظامی به این شکل عمل می‌کند؛ با چنین نگاهی، ملت‌ها با ارزش‌های فرهنگی مختلف درکنار هم قرار می‌گیرند، ملت‌هایی که ارزش‌های فرهنگی‌شان متنوع است و این تنوع فرهنگی را پذیرفته‌اند در مسیری که در پیش‌رو دارند.
در طول تاریخ، تنها همسایه نبوده‌ایم
صالحی در پاسخ به پرسش دیگری درباره مناسبات ایران و روسیه نیز گفت: ما در طول تاریخ، صرفا همسایه هم نبوده‌ایم بلکه هم‌کلام هم بوده‌ایم. این همکلامی سابقه طولانی دارد گرچه روابط سیاسی دو ملت از لحاظ دیپلماتیک حدود ۵۰۰ سال است.
وی افزود: ما قرن‌ها است که با هم ارتباط داشته‌ایم و این ارتباطات و همکلامی و هم‌سخنی موجب شده است که ما در ایران نسبت به آنچه که مربوط به فرهنگ روسیه است، شناخت قابل توجهی را پیدا کنیم.
آثار تولستوی یکی از پرفروش‌ترین آثار نمایشگاه کتاب تهران
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خطاب به اساتید و دانشجویان دانشگاه سن‌پترزبورگ حاضر در این نشست گفت: شاید برای شما جالب باشد که امسال نمایشگاه کتاب تهران که از بزرگترین نمایشگاه‌های خاورمیانه است و بیش از چند میلیون نفر در آن شرکت می‌کنند، یکی از آثار پرفروش در آن، آثار تولستوی بود.
وی افزود: این موضوع نشان می‌دهد که مردم ایران هم به ادبیات و هم به دیگر حوزه‌های هنری روسیه توجه دارند، بنابراین فرصت قابل توجهی برای توسعه مناسبات وجود دارد که به اتکای این شناخت مشترک است که نسبت به هم داشته و داریم.
صالحی تصریح کرد: در این میان، ممکن است نسل‌های جدیدتری هم شکل بگیرند که تابع برخی رسانه‌ها یا فرهنگ‌های دیگری هم باشند که برای آنها جذاب‌تر باشد.
نباید گذاشت انقطاع دو ملت شکل گیرد
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خطاب به دانشگاهیان حاضر در این آیین گفت: آنچه که هم در ایران مهم است و هم احتمالا شاید برای شما در روسیه مهم باشد، اینکه انقطاع ملت‌ها پدید نیاید.
وی یادآور شد: فرهنگ و رسانه‌های غربی، ذائقه‌های جدیدی را تولید و فضای ادبیات و هنر ملل دیگر را تبلیغ و ترویج می‌کنند که بیشتر، نسل جوان و نوجوان مخاطب آن هستند. این خطر وجود دارد که نسلی در ایران و روسیه شکل گیرد که مفاخر کلاسیک و معاصر دو کشور همسایه را نشناسند.
حس نزدیکی ایران و روسیه، تنها به دلیل سیاسی نیست
صالحی در پاسخ به پرسش دیگری از دانشگاهیان سن‌پترزبورگ درباره روابط ایران و روسیه نیز گفت: نزدیک شدن صرفا عامل سیاسی ندارد. ما ( دو کشور) نزدیک بوده‌ایم، نهایتاً برخی عوامل سیاسی ممکن است حس نزدیکی بیشتری را تداعی کنند.
وی ادامه داد: شاید به خاطر شرایط جدید که برای دو کشور در فضای تحریم‌ها به ما یا کشور شما تحمیل شده و فضاهایی که پدید آمده است، حس نزدیکی دو کشور را بیشتر کرده است اما ایران و روسیه جز در مقاطع محدودی از تاریخ که در آن مقاطع هم ملت‌ها از هم فاصله نداشته‌اند، در کنار هم بوده‌اند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: ایران و روسیه، همسایگان قدیمی و تاریخی یکدیگر هستند و از این رو، ملت‌هایمان در طول چند هزار سال، ارتباطات بسیار عمیق و تاریخی با یکدیگر داشته‌اند.
وی خاطرنشان کرد: مراجعه به موزه‌ها، اسناد و نسخ خطی ایران و همچنین مراجعه به اسناد تاریخی و موزه‌های روسیه نشان می‌دهد که ارتباطات کهن تاریخی میان دو کشور ریشه‌دار است و هر چه زمان سپری شده، تقویت شده است.
صالحی گفت: بسیاری از حوزه‌های ارتباط با عصر جدید و مدرن که روسیه زودتر آن را لمس کرد، ما از روسیه گرفته‌ایم. پاره‌ای از ابزار مدرن فرهنگ از همینجا – سن‌پترزبورگ- به کشور ما آمد. چاپخانه‌هایی که اینجا فعال بودند، مطبوعات فارسی زیان عهد مشروطه و قبل و بعد از آن را چاپ می‌کردند و همین‌طور رفت‌وآمدهایی از این قبیل بین دو ملت برقرار بود.
دیگر نیازی به بی‌بی‌سی و سی‌ان‌ان برای شناخت یکدیگر نداریم
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: ورود فناوری‌های جدید، زمینه‌ساز تسهیل و عمق‌بخشی به مناسبات ایران و روسیه است، همچنانکه رسانه‌های نوین، بستر تحرک و کنش مردم و شهروندان عادی است؛ در کنار رسانه‌های رسمی قدیمی که رسانه‌های پرهزینه بوده‌اند و جریان رسانه‌ای پرخرج غربی بر فضای آن مسلط بوده است.
وی ادامه داد: رسانه‌های فناورانه جدید و رسانه‌های شهروند محور به دلیل آنکه هزینه‌های چندانی ندارند، زمینه ارتباطات گسترده مردمی را فراهم می‌کنند.؛ از این رو، فناوری‌های جدید و بستر دیجیتال، کمک‌کننده این است که ما (در ایران و روسیه) فهم‌های بیشتر و بهتری از یکدیگر پیدا کنیم.
صالحی افزود: انبوهی از بلاگرهای ایرانی و روسی و یا کسانی که در فضای مجازی فعالیت می‌کنند، امروز فرصت ارائه تصویر و ارتباط واقعی‌تر بین دو کشور را فراهم کرده‌اند و دیگر نیازی نیست که بی‌بی‌سی و سی‌ان‌ان، تصویر ایران و روس را به یکدیگر منتقل کند.
ویژگی متمایز ایران‌شناسی روسیه
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود به هدیه هیأت رئیسه دانشگاه سن‌پترزبورگ به وی در این بازدید اشاره کرد و گفت: عنوان این اثر، فهرست نسخه‌های خطی فارسی است که در این دانشگاه نگهداری می‌شوند.
وی خاطرنشان کرد: ما حوزه شرق‌شناسی و به تبع آن ایران‌شناسی در جهان را با دو رویکرد می‌بینیم. یک شرق‌شناسی است که به دنبال کشف و تسخیر و غارت و استعمار بوده است و یک شرق‌شناسی که به دنبال کشف و فهم و تعامل و گفت‌وگو.
صالحی گفت: بخش قابل توجهی از فعالیت ایران‌شناسی در روسیه در مقاطع قابل توجهی و به خصوص برخی بزرگان این حوزه با این نگاه دوم بوده است.
وی با بیان اینکه شرق‌شناسی و ایران‌شناسی در روسیه، قدمت قابل توجهی دارد، اظهار داشت: روز پنجشنبه هم در گفت‌وگو با ایران‌شناسان در سن‌پترزبورگ درباره این موضوع صحبت کردیم که این حوزه علمی و مطالعاتی یکی از پایگاه‌های مهم ارتباطی ایران و روسیه است.
وی یادآور شد: صدها ایران‌شناس بنامی که روسیه در ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال گذشته داشته است، بیش از ۱۰ هزار اثر علمی ایران‌شناسی منتشر کرده‌اند و مراکز مختلفی در این کشور همچنان در موضوع ایران‌شناسی در حال فعالیت هستند.
ایران‌شناسی روسیه، فرصتی قابل توجه
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خاطرنشان کرد: ایران‌شناسی در روسیه، فرصتی را فراهم می‌کند برای شناخت عمیق‌تر از ایران که ایران کشور بی‌شناسنامه یا با شناسنامه کوچک نیست. این تصویر از ایران را در مردم روسیه تغییر می‌دهد یا ارتقا می‌دهد، بنابراین، ایران‌شناسی را فرصتی قابل توجه در روسیه می‌بینیم.
وی ادامه داد: مطالعات ایران شناسی در دو تا سه قرن اخیر بسیار ارزشمند است که در این میان، بخش قابل توجهی از مطالعات مربوط به ایران توسط ایران‌شناسان روسی انجام شده است.
صالحی با اشاره به بازدید خود از کتابخانه ملی روسیه و انستیتو نسخ خطی آکادمی علوم این کشور در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه گفت: در گفت‌وگوهایی که در روزهای اخیر در سن‌پترزبورگ داشته‌ام، به این نکته اشاره کردم که بحث ایران‌شناسی روسیه می‌تواند به یک سرفصل بزرگ در روابط ایران و روسیه در حوزه علمی و فرهنگی تبدیل شود.
وی ادامه داد: اقدامات رسانه‌ای و روزنامه‌ای روزمره، افت زمان دارند اما ایران‌شناسی در روسیه پایداری خودش را داشته و دارد و از این رو، روابط ما نه بر مبنای کارهای روزمره، بلکه بر مبنای کارهای عمیق درازمدت است.
در پاسخ به پرسش دیگری نیز، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یادآور شد که تنها یک بخش کوچک حوزه روابط فرهنگی ایران و روسیه مربوط به حوزه ادبیات است، همچنانکه حوزه سینمای روسیه هم چنین نقشی را ایفا می‌کند.
وی با بیان اینکه سینمای روسیه علاقه‌مندان قابل توجهی در میان سینمادوستان ایرانی دارد، گفت: شخصیت‌های مختلفی از سینمای روسیه برای ایرانیان جذاب هستند؛ این موضوع نشان می‌دهد که سینما هم یکی از حوزه‌های قابل توجه در روابط ایران و روسیه است و آثار روسی مورد توجه سینمادوستان ایرانی است.
هر روز در ایران، حداقل یک اثر نمایشی روسی در حال اجرا است
صالحی ادامه داد: بیش از یکصد سال است که نمایشنامه‌های بزرگان روس، زینت‌بخش تئاترها و نمایش‌های ایرانی است. به جرأت می‌توان گفت که هر روز در هنرهای نمایشی و تصویری ایران، حداقل یک اثر روسی در حال اجرا است، همانگونه که موسیقی کلاسیک روسی در ایران طرفداران بیشماری داشته و قطعات روح‌بخش چایکوفسکی و دیگر هنرمندان بزرگ روس به گوش مردم ایران آشنا است.
الهام‌بخشی متقابل فرهنگ ایران و روسیه
وی ادامه داد: پیوندهای ادبی ما ریشه عمیق و دیرینه دارد. اشعار حافظ، سعدی، خیام و فردوسی نه تنها در ایران، در میان ادیبان و مردم فرهیخته روسیه مورد اقبال بوده‌اند.
صالحی یادآور شد: چه بسیار نویسندگان و شاعران بزرگ روس از جمله پوشکین و تولستوی از سرچشمه زلال ادبیات فارسی الهام گرفته‌اند و تأثیرپذیری را در آثار جاودان خود به نمایش گذاشته‌اند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: این تبادل فرهنگی یکطرفه نبوده است، همچنانکه ادبیات غنی روسیه با آفرینش نویسندگان بی‌همتایی مانند داستایوفسکی، چخوف، گورکی و دیگران همواره مورد تحسین و مطالعه علاقه‌مندان ایرانی بوده و در شکل‌دهی به جریان‌های فکری و ادبی معاصر ایران، نقش بسزایی داشته است.
وی ادامه داد: این پیوند، تنها به ادبیات محدود نمی‌شود، بنابراین درعرصه‌های موسیقی، هنرهای تجسمی، سینما، تئاتر و معماری نیز ما داستان‌های مشترک فراوانی برای گفتن با یکدیگر داریم.
گواه عشق مشترک ایران و روسیه به زیبایی، شکوه و هنر
صالحی در ادامه گفت: خواهرخواندگی دو شهر تاریخی سن‌پترزبورگ با معماری، کاخ‌ها و موزه‌های بی‌نظیرش با اصفهان با میدان نقش جهان، مساجد و کاشی‌کاری‌های شگفت‌انگیز و جذابش نشان‌دهنده پیوند ناگسستی ایران و روسیه است و هر دو، گواهی به عشق مشترک ما به زیبایی، شکوه و هنر بوده و هستند.
وی افزود: ضرورت دارد که این میراث مشترک گرانبها را نه تنها پاس بداریم بلکه آن را برای نسل‌های آینده تقویت کنیم. برای این امر می‌توانیم اقدامات فرهنگی را بیش از گذشته در دستور کار قرار دهیم.
پیشنهادهایی برای توسعه مناسبات فرهنگی
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه به بیان پیشنهادهای خود برای توسعه مناسبات فرهنگی دو کشور پرداخت و از تقویت تبادلات دانشگاهی و علمی به عنوان یکی از راهکارها در مسیر دستیابی به این هدف نام برد.
صالحی در این باره گفت: برپایی کرسی‌های زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه‌های روسیه و کرسی‌های زبان روسی در دانشگاه‌های ایران و حمایت از برگزاری دوره‌های مشترک پژوهشی در دوره‌های مردم‌شناسی و هنر، امری ضروری برای تقویت تبادلات فرهنگی میان دو کشور است؛ باید در این راستا، اهتمام لازم را داشته باشیم.
وی افزود: ما نیز در ایران مصمم هستیم که با گسترش ترجمه‌های مستقیم از زبان روسی به درک ادبیات و فرهنگ روسی در میان فارسی‌زبانان اقدام کنیم.
شاهکارهای ادبی فارسی و روسی در دسترس همگان قرار گیرد
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه با تأکید بر اهمیت تقویت روند ترجمه آثار علمی، فرهنگی و ادبی فارسی و روسی گفت: باید شاهکارهای علمی و ادبی را بیش از گذشته در دسترس مخاطبان قرار گیرد و بدینوسیله زمینه تبادلات فرهنگی دو کشور فراهم شود.
وی خاطرنشان کرد: اگرچه مبادلات ادبی میان ایران و روسیه سابقه درازمدت دارد اما پس از تحولات عمیق سیاسی اجتماعی پایان قرن بیستم در هر دو کشور، آشنایی با فضای معاصر فرهنگی، ادبی و هنری دو کشور برای مردم ایران و روسیه باید بیش از پیش برای همه مورد اهتمام باشد.
صالحی اظهار داشت: ترجمه ادبیات معاصر و مدرن دو کشور در کنار ادبیات کهن و کلاسیک سبب آشنایی مشترک با شرایط فرهنگی و اجتماعی دو کشور خواهد شد و از این رو، باید بیشتر مورد حمایت قرار گیرد.
فرصت‌های نو
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین گفت: برگزاری رویدادهای فرهنگی، جشنواره‌های فیلم، نمایشگاه‌های هنری و اجرای گروه‌های موسیقی دو کشور، فرصتی بدیع برای شناخت مستقیم مردم از فرهنگ یکدیگر را فراهم می‌آورد.
وی افزود: توسعه گردشگری فرهنگی و علمی می‌تواند به برداشت‌های دقیق‌تر از دو کشور کمک کند، از این رو، سفرهای گردشگری به دو کشور را باید تسهیل کنیم تا از فرصت بهره‌مند شدن از میراث غنی فرهنگی ایران و روسیه بهره گرفته شود.
صالحی گفت: همکاری ایران و روسیه در دیجیتال‌سازی منابع و میراث فرهنگی، زمینه‌ساز استفاده از فناوری‌های نو و تجربیات دو کشور خواهد بود و می‌تواند میراث ما را با فناوری‌های جدید در دسترس‌تر و با سهولت بیشتر در اختیار یکدیگر قرار دهد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه خطاب به اساتید و دانشجویان حاضر دراین آیین گفت: روابط بین کشورها تنها بر پایه منافع اقتصادی و سیاسی بنا نمی‌شود. چه اینکه روابط در این حوزه شکننده است. هنگامی که روابط ریشه‌ای در فرهنگ و دل‌های مردم پدید بیاید منافع و ارتباطات اقتصادی پایدارتر و عمیق‌تر خواهد شد.
وی افزود: رابطه ایران و روسیه از آن دست روابطی است که ریشه در تاریخ و فرهنگ دو کشور دارد. با همکاری و عزم راسخ، این ریشه‌ها را آبیاری کنیم و درختی تنومند از دوستی و همبستگی بکاریم که سایه‌اش بر سر نسل های آینده دو کشور بیاید و بماند.
رابطه فرهنگ و توسعه
صالحی در بخش آغازین سخنان خود در جمع اساتید و دانشجویان دانشگاه سن‌پترزبورگ به تبیین رابطه فرهنگ و توسعه و سیر تاریخی نظریات در این حوزه پرداخت.
وی با بیان اینکه رابطه فرهنگ و توسعه یکی از پیچیده‌ترین مباحث اجتماعی، اقتصاد و فلسفه است، یادآور شد: برای دهه‌ها، توسعه فرایندی مادی و اقتصادی در نظر گرفته می‌شد که هدف آن، انباشت ثروت و رشد کمی شاخص‌ها بود. در این تلقی، فرهنگ در بهترین حالت، متغیری ثانوی و در مواردی حتی مانع برای پیشرفت تلقی می‌شد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یادآور شد: با گذشت زمان و مواجهه با ناکامی‌های مختلف، اندیشمندان دریافتند که توسعه فرایندی ابزاری نیست، بلکه عمیقا با باورها، ارزش‌ها، هنجارها و سنت‌های جامعه گره خورده است.
وی ادامه داد: نظریه نوسازی، توسعه را فرایندی یکسویه و تکاملی می‌دانست که در آن جوامع از مرحله سنتی به مرحله مدرن و پیشرفته گذر می‌کنند و مدرن شدن مادی و صنعتی و تکنولوژی به عنوان نماد پیشرفت تلقی می‌شد. این نظریه، ارزش‌ها، سنت‌ها و ویژگی‌های درونی جوامع را نادیده گرفت.
صالحی با اشاره به سیر تاریخی نظریات توسعه گفت: با گذشت سالیان، فرهنگ از مانع یا یکی از متغیرهای ثانویه توسعه به یکی از عوامل توسعه تبدیل شد و از جایگاه بنا به جایگاه زیربنای توسعه تغییر وضعیت یافت؛ این تغییر دیدگاه فراتر از یک اصلاح جزئی است و نشان از درک پیچیدگی‌های توسعه دارد و این گونه بود که مفهوم سرمایه اجتماعی به ادبیات توسعه وارد شد.
وی بیان کرد: از چنین منظری، روابط اجتماعی و ارتباط متقابل در یک جامعه می‌تواند منبع ارزشمندی برای حل مشکلات و به ویژگی کارایی در حوزه‌های مختلف از جمله اقتصاد باشد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: مطالعات تجربی نشان دادند که ارزش‌های مشخصی مانند سخت‌کوشی، دین و اخلاق تأثیری چشمگیر بر توسعه دارند و آموزه‌های دینی در صورت نهادینه شدن می‌توانند زمینه‌ساز پیشرفت باشند.
وی خاطرنشان کرد: در اواخر قرن ۲۰، تغییرات همزمان و متعادل در ابعاد اقتصادی، سیاسی و فرهنگی به منزله معیار توسعه کشورها شناخته شد و اینکه عدم توازن به اختلال در فرایند توسعه منجر می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: از چنین منظری، فرهنگ جزء جدایی ناپذیر توسعه است و اهدافی همچون حفظ میراث فرهنگی، افزایش آگاهی عمومی، تقویت هویت فرهنگی در کنار اهداف اقتصادی و زیست‌محیطی اجزای سازنده توسعه تلقی می‌شوند.
صالحی یادآور شد: تجارب تاریخی و ناکامی برنامه‌های توسعه‌ای که غرب آنها را به سایر جوامع توصیه می‌کرد، ادبیات جدیدی در فرهنگ وتوسعه شکل داد که در صدد کشف پیچیدگی‌های تاریخی و فرهنگی است.
وی ادامه داد: این رویکرد، نشان دهنده بلوغ گفتمان توسعه است که آن را از پروژه‌ای صرفا اقتصادی به پروژه‌ای فرهنگی و تمدنی پیش می‌برد، پروژه‌ای که فرهنگ نه تنها بخشی از ابعاد توسعه، بلکه در کانون مرکزی و زیربنای توسعه است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه امروز رابطه فرهنگ و توسعه مراحل بنیادین را پشت سر گذاشته است، گفت: سیر تحول دیدگاه‌ها از نگاه‌های تحلیلگرایانه و صرفا اقتصادی و مادی که فرهنگ را مانع توسعه می‌دانست عبور کرد و در مرحله بعد به سوی نوعی نگاه ابزاری که فرهنگ را شتاب‌دهنده پیشرفت می‌دانست رسید اما پس از عبور از این نگرش‌ها به دیدگاه جامعی رسیده که توسعه را ذاتا یک پدیده فرهنگی می‌داند، رویکردی که در توسعه، هویت عمومی و تاریخ را در مرکز توجه قرار می‌دهد؛ از این منظر، توسعه نه تنها در باب اقتصاد و سیاست، بلکه درباره معنا است و اینکه انسان می‌خواهد چه نوع زندگی ارزشمند و چه نوع جامعه باثباتی را بنا کند.
صالحی گفت: این تحول نظری، این فهم را به ما می‌دهد که موفقیت و پایداری توسعه را نه تنها در ارقام خشک اقتصادی، بلکه باید در ارتقای فهم و سطح زندگی، آزادی و کرامت انسان‌ها جستجو کرد.
وضعیت امروز غزه و فلسطین متأثر از رویکرد غربی توسعه منهای عدالت
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: هرجا آزادی واقعی انسان قربانی توسعه شده است در نهایت اگر اسم توسعه داشته باشد خیری برای انسان ندارد. تبعیض قدرت برای شکوفایی انسان مانع ایجاد می‌کند.
وی افزود: توسعه‌ای که عدالت محور نباشد، هرچند زرق و برق آن چشم را می‌گیرد، در نهایت سر از ماجرای غزه و فلسطین در می‌آورد.
صالحی تأکید کرد: انسان، صرف‌نظر از هر عقیده و فکری برای خود انسان بودن محترم است و نباید یک فرد یا یک جامعه، نباید قربانی فرد یا جامعه یا جوامع دیگر شود.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی را در این بازدید مشاور عالی و سرپرست معاونت هنری این وزارتخانه، معاون سفارت جمهوری اسلامی ایران در روسیه و رایزن فرهنگی ایران در مسکو همراهی می‌کردند.
در زمان حضور دکتر صالحی در دانشگاه سن‌پترزبورگ، تعدادی از دانشجویان ایرانی رشته‌های پزشکی در دانشگاه‌های این استان روسیه در گفت‌وگوی صمیمی، از این عضو کابینه خواستند که آنها را در حل مشکل مربوط به تأیید مدرک تحصیلی آنها در ایران یاری کند.
سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از روز چهارشنبه بنا به دعوت رسمی همتای روسی خود به سن‌پترزبورگ سفر کرده است. دیدار با وزیر فرهنگ روسیه، بازدید از موزه ارمیتاژ و حضور در جمع نمازگزاران مسلمان مسجد جامع تاریخی سن‌پترزبورگ از برنامه‌های روز نخست سفر صالحی بود.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی روز پنجشنبه پس از بازدید از کتابخانه ملی روسیه، در یازدهمین مجمع بین‌المللی فرهنگ‌های متحد شرکت و پیشنهادهای جمهوری اسلامی ایران را در این نشست که با حضور وزیران و مقامات بلندپایه فرهنگی حدود ۴۰ کشور و چهار سازمان بین‌المللی برگزار شد، مطرح کرد. برنامه‌های دومین روز سفر وی با حضور در جمع ایران‌شناسان روس و بازدید از انستیتو نسخ خطی آکادمی علوم روسیه ادامه یافت.
حضور در نشست عمومی یازدهمین اجلاس فرهنگ‌های متحد در شامگاه جمعه، برنامه دیگری صالحی و دیگر وزیران و مقامات فرهنگی حاضر در این رویداد بود؛ آیینی که با حضور و سخنرانی ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه همراه بود.