چین، روسیه، ایران و کره شمالی، که با نام اختصاری «محور کرینک» شناخته میشوند، روزبهروز همکاری خود را در عرصههایی افزایش میدهند که به طور مستقیم آمریکا و حاکمیت جهانی را به چالش میکشد. اندیشکده مرکز مطالعات راهبردی و بینالمللی (CSIS) عمق و ابعاد این همگرایی را در حوزههای مختلف بررسی کرده است.
این اندیشکده نوشت: «چین، روسیه، ایران و کره شمالی در یک هدف مشترک همسو هستند: مقابله با نفوذ آمریکا و غرب. این چهار کشور در کنار یکدیگر، از وزن ژئوپلیتیک و توان راهبردی چشمگیری در عرصه جهانی برخوردارند. بیش از یکپنجم جمعیت جهان را دارند، یکچهارم تولید ناخالص داخلی جهان را تولید میکنند، حدود یکپنجم بودجه دفاعی جهان را به خود اختصاص دادهاند و سه کشور روسیه، چین و کره شمالی در مجموع بیش از نیمی از کل کلاهکهای هستهای جهان را در اختیار دارند.»
این مرکز آمریکایی با اشاره به ناهمگونی قدرت در میان اعضای کرینک، اذعان داشت: «اگرچه این کشورها در به چالش کشیدن غرب همهدف هستند، از نظر توانمندی تفاوتهای چشمگیری با یکدیگر دارند. اقتصاد چین حدود ۹ برابر بزرگتر از روسیه، ۴۳ برابر ایران و تقریباً ۱۱۰۰ برابر کره شمالی است. در حوزه نظامی نیز چین و روسیه بودجه بسیار بالاتری در مقایسه با ایران و کره شمالی صرف میکنند. ایران تنها عضو این گروه است که فاقد تسلیحات هستهای است و از نظر جغرافیایی نیز ایران از سه کشور دیگر که در شمال شرق آسیا مرزهای مشترک دارند، جدا افتاده است.»
به نوشته این اتاق فکر، این ناهمگونی در روابط تجاری آنها نیز به چشم میخورد. حجم تجارت چین و روسیه در سال ۲۰۲۴ از مرز ۲۴۵ میلیارد دلار گذشت که از مجموع تجارت سایر زوجهای این گروه بسیار بیشتر است. روابط تجاری چین و ایران با ۱۳ میلیارد دلار در رده دوم قرار دارد؛ هرچند این رقم، حدود ۲۹ میلیارد دلار صادرات نفت تحریمی ایران به چین از طریق کشورهای ثالث را شامل نمیشود. همچنین تجارت دوجانبه روسیه و کره شمالی پس از جنگ اوکراین به شدت افزایش یافته، اما از سال ۲۰۲۲ دو کشور از انتشار آمار رسمی خودداری کردهاند.
مرکز مطالعات راهبردی و بینالمللی در ادامه تصریح کرد: «حوزه انرژی، به کانون همکاری اقتصادی این گروه تبدیل شده است؛ بهویژه پس از حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ و تحریمهای انرژی غرب. چین با افزایش خرید نفت ارزانقیمت روسیه، منبع درآمد حیاتی برای مسکو فراهم کرد. در نیمه اول سال ۲۰۲۵، میانگین واردات نفت چین از روسیه به ۵/۱ میلیون بشکه در روز رسید که ۸۰ درصد نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۲۱ افزایش نشان میدهد. در همین مدت، واردات نفت ایران از چین ۴۰۰ درصد رشد کرد و برای تهران به عنوان راه نجات در برابر تحریمهای غرب عمل نمود.»
این اندیشکده با اشاره به تغییر نقش روسیه در واردات و صادرات سلاح، مدعی شد: «پیش از جنگ اوکراین، روسیه تأمینکننده اصلی تسلیحات برای چین، ایران و کره شمالی بود؛ اما این روند اکنون کاملاً معکوس شده است. امروز کره شمالی و ایران به تأمینکنندگان اصلی سلاح برای روسیه تبدیل شدهاند. کره شمالی میلیونها گلوله توپ، موشک بالستیک و سایر سامانهها را در اختیار روسیه گذاشته است. ایران نیز موشکهای بالستیک، پهپادهای رزمی و دیگر تجهیزات را به روسیه ارسال کرده است. در نتیجه، روسیه از یک صادرکننده سلاح به یک واردکننده خالص از سایر اعضای کرینک تبدیل شده است.»
به نوشته این مرکز، افزایش همکاری امنیتی این گروه پس از جنگ اوکراین، در تعداد رزمایشهای مشترک آنها نیز مشهود است. در سال ۲۰۲۲ تاکنون ۳۷ رزمایش مشترک با حضور حداقل دو کشور از اعضای کرینک برگزار شده است (به طور میانگین نزدیک به ۱۰ رزمایش در سال). این در حالی است که در فاصله سالهای ۲۰۰۳ (اولین رزمایش چین و روسیه) تا ۲۰۲۱ (یک سال پیش از جنگ)، میانگین سالانه تنها کمی بیش از ۳ رزمایش بود.
در ادامه این گزارش آمده است: «ایران و کره شمالی در حمایت از روسیه گامهای فراتری برداشتهاند. در ژوئن ۲۰۲۴، روسیه و کره شمالی پیمان دفاع متقابل امضا کردند و کره شمالی حدود ۱۴ تا ۱۵ هزار سرباز به همراه هزاران کارگر پشتیبانی به منطقه اعزام کرد. ایران نیز در ژانویه ۲۰۲۵ پیمان جدیدی با روسیه امضا کرد و مربیان پهپاد و تکنسین اعزام کرد؛ اما از فرستادن نیروی نظامی انبوه خودداری ورزید. دادهها به وضوح نشان میدهد، الگوی شفافی از شتابگیری همکاریها بین کشورهای کرینک، به ویژه پس از تهاجم روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ به چشم میخورد و حاکی از آن است که این چهار کشور چگونه میتوانند توان خود را برای به چالش کشیدن آمریکا و متحدانش همسو کنند.»