در گذر از عصر اطلاعات و ورود به عصر حکمت، نقش دانشگاه به منزله کانون تولید علم و پرورش انسانهای اندیشمند، نقشی بیبدیل و سرنوشتساز است. با این حال، گاهی در پس دیوارهای بلند دانشگاهها، دوگانهای عمیق خودنمایی میکند: «دانشگاه جدی» در مقابل «دانشگاه سطحی». این تقابل، تنها یک بحث آکادمیک نیست، بلکه تعیینکننده مسیر توسعه و آینده این مرز و بوم است. آنچه رهبر معظم انقلاب به کرات بر آن تأکید داشتهاند، لزوم حرکت به سمت دانشگاهی «جدی»، «مولد» و «مسئلهمحور» است؛ دانشگاهی که نه تنها مصرفکننده علم نیست، بلکه خشت خشت «ایران قوی» را میسازد.
الفـ تمایز دانشگاه جدی و دانشگاه سطحی/ دانشگاه سطحی، دانشگاهی است که در آن آموزش به انتقال محفوظات تقلیل یافته، پژوهشها در پیله مقالاتی بدون کاربرد گرفتار آمدهاند، و ارتباط با صنعت و جامعه به یک شعار تشریفاتی بدل شده است. در این نگاه، دانشجو «مدرکگرا» و استاد «مقالهمحور» است. در مقابل، دانشگاه جدی، نهادی پویا، نقاد و مسئلهیاب است. در چنین دانشگاهی، علم برای «زندگی بهتر» و «حل چالشهای ملی» تولید میشود.
بـ نقشه راه/ رهبر فرزانه انقلاب با درک همین ضرورت، سالهاست که بر چند محور کلیدی برای تبدیل دانشگاه به نهادی اثرگذار پای میفشارند: ۱ ـ تولید علم و جنبش نرمافزاری: ایشان با اشاره به لزوم «جنبش نرمافزاری و تولید علم»، دانشگاه را از حالت مصرفی خارج و به سمت خلق دانش بومی و متناسب با نیازهای ایران سوق دادهاند. ۲ ـ تربیت نیروی انسانی متعهد و متخصص: تأکید بر «تربیت انسانهای عالم، متعهد و مهذب» نشان میدهد، دانشگاه جدی، تنها به تخصص اکتفا نمیکند، بلکه پرورش اخلاق حرفهای و حس مسئولیتپذیری اجتماعی را نیز در اولویت قرار میدهد. ۳ ـ پرهیز از علمزدگی و غربزدگی: هشدار ایشان نسبت به «علمزدگی» ـ که در آن علم به خودی خود مقدس شمرده میشود بدون توجه به جهتگیری آنـ و نیز «غربزدگی» علمی، دانشگاه را به هوشیاری و خوداتکایی دعوت میکند.
جـ ایران قوی/ ارتباط این نگاه با مفهوم «ایران قوی» کاملاً مستقیم و انکارناپذیر است. هیچ کشوری بیآنکه بر ستون علم بومی و نیروی انسانی متخصص استوار باشد، نمیتواند به قلههای قدرت و استقلال دست یابد.
اقتصاد قوی: اقتصاد مقاومتی و رونق تولید، بدون دانشگاهی که بتواند فناوریهای نوین را توسعه دهد، مهندسان و مدیران خلاق تربیت کند و راهکارهای علمی برای خروج از رکود ارائه دهد، محقق نمیشود.
سبک زندگی سالم و فرهنگ متعالی: دانشگاه جدی با تقویت علوم انسانی پویا و کاربردی، میتواند به اصلاح سبک زندگی، تقویت بنیان خانواده و تولید ادبیات و هنر غنی کمک کند.
امنیت ملی و اقتدار بینالمللی: دستیابی به فناوریهای راهبردی در حوزههای دفاعی، هستهای، سایبری و فضایی، همه و همه در پژوهشهای عمیق و بلندمدت در دانشگاههای جدی ریشه دارد.
نتیجهگیری/ سخن پایانی این است که ایران قوی، دستیافتنی است، اما مسیر تحقق آن از دل دانشگاههای جدی میگذرد. این گذار، نیازمند عزمی ملی است؛ عزمی که در آن استادان، پژوهش را از برج عاج به بطن جامعه بیاورند، دانشجویان خود را تنها جوینده مدرک ندانند، بلکه سازنده فردای کشور بدانند و مسئولان، بودجه و برنامهریزی را به سمت کیفیسازی و مسئلهمحوری سوق دهند.