فرار بهزیستی و شهرداری از کودکان کار

بصیرت: در چند روز گذشته خبرهای مختلفی از ساختمان بهشت شهرداری و ساختمان مرکزی بهزیستی به گوش می‌رسید که این خبرها حاکی از بالا گرفتن اختلاف میان مدیران شهرداری و بهزیستی بر سر نگهداری و سرپرستی از کودکان کار در شهرها و رسیدگی به این کودکان است.
به گزارش «جوان»، رسیدگی به امور کودکان کار و خیابانی کماکان بین شهرداری و سازمان بهزیستی پاسکاری می‌شود و هیچ‌کدام از این دو دستگاه حاضر به پذیرش مسئولیت در این مورد نیستند. شاید زمانی که نمایندگان مجلس در سال 81 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان را به تصویب می‌رساندند گمان نمی‌کردند که نزدیک به 9 سال بعد، موضوع کودکان کار به دغدغه اصلی جامعه شناسان و کارشناسان اجتماعی تبدیل شود و سرنوشت کودکان کار و نگهداری از آنها بر سر دو راهی شهرداری و بهزیستی قرار گیرد.
چرا قانون کودکان کار اجرا نمی‌شود؟
قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب سال 81 هرگونه استثمار و بهره‌کشی از کودکان کار را ممنوع اعلام کرده و دستگاه‌های ‌اجرایی را موظف به حمایت از این افراد دانسته است. این در حالی است که در سال 84 هیأت وزیران آیین‌نامه ساماندهی کودکان خیابانی را با مشارکت 13 دستگاه و سازمان اجرایی به تفکیک وظایف به تصویب رسانده است.
علاوه بر این در سال 87 هم شورای عالی اداری مصوبه مربوط به ساماندهی افراد ولگرد و بی خانمان را تصویب کرد که در آن هیچ‌گونه تفکیک سنی صورت نگرفته بود و با پیگیری مسئولان وقت سازمان بهزیستی و ارائه دلایل مختلف مبنی بر تفاوت در نوع برخورد با افراد 40 تا 50 ساله با افراد زیر 18 سال موافقت شد که مسئولیت کودکان خیابانی با سازمان بهزیستی و همکاری سازمان‌های ‌مرتبط باشد.
اما مواردی که اشاره شد تنها قوانین موجود در کشور در رابطه با کودکان کار و بی‌سرپرست نیست و در ماده 80 قانون کار هم در خصوص کودکان 15تا 18 سال آمده است که به کارگیری این افراد با عنوان کارگر نوجوان مجاز بوده و تمام شرایط کاری برای این افراد باید با توجه به سن و وضعیت جسمی فرد تعریف شود که به طور قطع مسئول نظارت اجرای این قانون سازمان بهزیستی نیست و وزارت کار و امور اجتماعی مسئولیت پیگیری آن را در کشور برعهده دارد.
این در حالی است که دولت براساس ماده 97 قانون برنامه چهارم توسعه مکلف شده بود که به منظور پیشگیری و کاهش آسیب‌های ‌اجتماعی با محوریت اعتیاد و معضلات شهری و رفاهی نسبت به تهیه طرح جامع کنترل کاهش آسیب‌های ‌اجتماعی اقدام کند.
در یک‌سال گذشته طرح جامع کنترل آسیب‌های اجتماعی در قالب سند ملی کنترل آسیب‌های اجتماعی از طرف سازمان بهزیستی ارائه شده است که در این سند به صورت شفاف و روشن به هماهنگی سازمان‌های اجرایی برای حل مشکلات اجتماعی و تهیه بانک اطلاعاتی از آسیب‌های اجتماعی اشاره شده است.
شهرداری: وظیفه ما نیست
با وجود این همه ماده قانونی و مصوب مجلس به تازگی معاون اجتماعی شهرداری تهران از عدم وظیفه شهرداری تهران در قبال جمع‌آوری کودکان کار خبر داده است.
محمد هادی ایازی با بیان اینکه جمع‌آوری این افراد نیاز به مجوز قانونی دارد،افزود: شهرداری تهران ضابط قضایی نیست و مسئولیتی در این زمینه ندارد و نمی‌تواند که کودکان کار را از سطح شهرها جمع آوری کند.
بهزیستی: قانون حمایت از کودکان کار بلاتکلیف است
از سوی دیگر، مدیر کل دفتر امور شبه خانواده سازمان بهزیستی از بلاتکلیفی قانون حمایت از کودکان کار و مشخص نبودن وضعیت نگهداری از این افراد خبر داده است.
بنا به گفته حمید‌رضا الوندی، با توجه به اینکه شورای نگهبان ایراداتی را به کلیات قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست وارد کرده است، لذا تا زمانی که این ایرادات بین شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی رفع نشود، مصداق عملی و اجرایی نمی‌یابد. اجرایی شدن قانون مذکور منوط به نظر شورای نگهبان است و در حال حاضر در انتظار برگزاری جلسات رسیدگی به رفع ایرادات آن هستیم.
مدیران بهزیستی: شهرداری شناسایی کند، ما تحویل می‌گیریم
نزدیک به 10 سال است که قانون مصوب مجلس در رابطه با حمایت از کودکان کار و بی‌سرپرست به تمامی سازمان‌های ‌اجرایی ابلاغ شده، اما روز به روز شاهد روند افزایشی جمعیت کودکان کار در شهرهای بزرگ و پرجمعیت کشور هستیم. جای سؤال دارد که به راستی مسئولیت رسیدگی به وضعیت کودکان کار و بی‌سرپرست با کدام سازمان و یا دستگاه اجرایی در کشور است؟
در این باره مطوریان، سرپرست بهزیستی استان تهران معتقد است: سازمان بهزیستی وظیفه دارد کودکانی را که شهرداری شناسایی کرده است تحویل بگیرد و براساس شرح وظایفش خدماتی به کودکان ارائه دهد، اما مشکل ما این است که 70 درصد کودکانی را که به ما تحویل می‌دهند، افغانی و پاکستانی هستند. از وزارت کشور هم نامه داریم که این کودکان را پذیرش نکنیم؛ اما تکلیف این کودک در خیابان چیست؟ ما کودک خیابانی را شناسایی می‌کنیم، مراحل اولیه پذیرش را انجام می‌دهیم، اما چون این کودکان اغلب خانواده دارند ما مجبوریم آنها را به خانواده‌هایشان تحویل دهیم و بعد از مدتی هم دوباره شاهد هستیم که آنها به خیابان‌ها بازگشته‌اند.
نمایندگان مجلس: لایحه جدیدی باید به مجلس ارائه شود
سید جواد زمانی، سخنگوی کمیسیون اجتماعی در گفت‌وگو با «جوان» با بیان اینکه باید سازوکار واحدی برای رسیدگی به مشکلات کودکان کار و بی‌‌سرپرست فراهم شود، اظهار داشت: در این زمینه همه سازمان‌ها و دستگاه‌های ‌اجرایی باید خود را سهیم بدانند. بهزیستی، شهرداری، وزارت رفاه و دیگر نهادهای مرتبط هر کدام با توجه به بودجه و امکانات در اختیار خود باید برنامه‌ای جامع برای نگهداری و سرپرستی از کودکان کار تدوین و اجرایی کنند.
به اعتقاد این نماینده مجلس، بهتر است که دولت لایحه‌ای را به مجلس ارائه کند و مجلس هم با اصلاحات و بازبینی قوانین گذشته، نسبت به وضع قانون جدید اقدام ‌کند.
سخنگوی کمیسیون اجتماعی در پاسخ به این سؤال که چرا نمایندگان مجلس برای اصلاح قانون کودکان کار دست به کار نمی‌شوند، گفت: این قانون بار مالی دارد و نمایندگان جز در موارد خاص نمی‌توانند که چنین لایحه‌ای را به مجلس ارائه کنند، چرا که براساس اصل 75 قانون اساسی مورد ایراد شورای نگهبان قرار می‌گیرد.
آمارها بهتر سخن می‌گویند
مطابق آمارهای رسمی سال 85 که مرکز آمار ایران منتشر کرد، از مجموع 13 میلیون و 253 هزار کودک رده سنی 10 تا 18 سال کشور درسال 85، سه میلیون و 600 هزار کودک خارج از چرخه تحصیل و یک میلیون و 670 هزار کودک به طور مستقیم درگیر کار بوده‌اند. این روزها لایحه برنامه پنجم توسعه توسط نمایندگان مردم در مجلس بررسی می‌شود و انتظار افکار عمومی از نمایندگان ملت این است که در کنار سایر حوزه‌ها، کودکان کار را مورد توجه جدی قرار دهند.
علی البرزی