راهبردهای رهبر فرزانه انقلاب برای تحول نظام فکری

جامعه امروز ما که گام در ایجاد جامعه اسلامی گذاشته، احتیاج به بسط دو نوع آگاهی دارد.
آگاهی به فقه، شریعت، احکام و شیوه‌های استنباط احکام و شرایط زمان و مناسبات بین‌‌المللی. حوزه‌های علمیه در نظام جمهوری اسلامی ایران مستقیماً و یا به لحاظ فکری مسئولیت سنگینی بر عهده دارند.
گسترش تکنولوژی، افزایش رفت وآمدها، تنوع آموزش‌ها و کثرت تعامل‌ها باعث سرازیر شدن انواع فلسفه‌ها شده است که بعضاً در تضاد با فرهنگ اسلامی است و احتیاج به حک و اصلاح، نسبت به اندیشه اسلامی دارد در غیر این صورت آموزش‌های آشفته منجر به مدیریت آشفته شده و چون استراتژی واحدی وجود ندارد، ایدئولوژی افراط و تفریطی شکل می‌گیرد که عقلانیت را از بین می‌برد. اگر حوزه‌های علمیه نتوانند نظام آموزشی را مدیریت کنند دچار ضربه‌هایی که پایه‌های شریعت را نشانه می‌گیرند خواهند شد.
از این رو نوگرایی در حوزه علمیه ضروری است و مانند تیغ دولبه و حساس است چرا که بسط بی‌محابای نوگرایی و ورود بی‌مانع فلسفه‌ها می‌تواند ناسازگاری‌هایی را ایجاد کند و بشدت باعث صدمه خوردن مبانی نظام فکری و احیاناً سیاسی شود. باید از اندیشه‌های نوگرایی حمایت کرد تا آنانی که در این مسیر حرکت می‌کنند احساس خطر از آبرویشان نداشته باشند. شهید مطهری در یکی از کتاب‌هایش می‌فرماید: از وضعیتی که مانند دانه گندم میان دو سنگ آسیاب که یکی غربگرایی است و دیگری تحجر است خسته شده‌ام. نوگرایی در جامعه مداوم نبوده و خطرات غربزدگی و ارتجاع همواره وجود داشته است. اما چطور می‌توان نوگرایی را تبدیل به روندی مستمر کرد؟ از رهنمودهای نظری باید به رهنمودهای عملی رسید و اینکه چگونه گروه‌هایی را در حوزه ایجاد کرد که بتوانند رویه‌های ناصحیح گذشته را تصحیح کنند؟
پاسخ به این سؤالات در فرمایشات مقام معظم رهبری (مدظله) که بحق عَلَم رهبری علمی و فرهنگی جامعه را در دست گرفته و با موج‌آفرینی‌های متعدد پیشرفت‌های علمی بسیاری را برای کشور رقم زده و جهت گیری‌ها را اصلاح نموده‌اند، قابل شناسایی است. با نگاهی گذرا می‌توان اهم این دیدگاه‌ها را به صورت زیر دسته بندی نمود:
1ـ احساس وجود و نیاز به نخبگان در تحرک علمی کشور از دیدگاه‌های غالب معظم له می‌باشد. ایشان طی بیانات متعدد ضمن توصیه به دولتمردان در شناسایی و تکریم نخبگان، به استفاده درست از نخبگان نیز اشاره می‌فرمایند: "یک توصیه هم به مسئولین بکنم. توصیه به مسئولین هم در درجه اول، باز شکر است؛ شکرِ نعمت وجود نخبگان. اینجا هم شکر همان سه جزء را دارد. شناخت؛ اول بشناسیم نخبه‌ها را. بعد بدانیم که وجود این نخبه‌ها یک نعمت الهی است؛ این را خدا به ما داده، به مسئولین نظام داده. و بعد، از این وجود مغتنم و محترم و عزیز - یعنی مجموعه نخبه کشور و استعدادهای برتر - در جهت‌های درست استفاده کنیم. " (دیدار با نخبگان 1388)
2ـ حمایت از نخبگان در جهت رشد و خلاقیت محوری ایشان از دیگر محورهایی است که در بیانات متعدد رهبر فرزانه انقلاب اسلامی می‌توان یافت: "خب، حمایت از نخبگان چگونه است؟ این را من در همین بیاناتی که دوستان هم کردند، مشاهده می‌کنم. به نظر من مهمترین حمایت برای نخبگان این است که زمینه کار و مقدمات کار برای آنها فراهم شود. ذهن نخبه و مغز نخبه به دنبال کار، ژرف‌نگری، تولید، خلق، گشودن باب‌های جدید و رفتن راه‌های نو است. " (دیدار با نخبگان 1389)
3ـ لزوم تبلیغ و تکریم نخبگان از دیگر محورهایی است که در بیانات مقام معظم رهبری مورد تأکید قرار دارد. ایشان وظیفه رسانه‌ها و از جمله رسانه ملی و مطبوعات را تکریم و ترجیح نخبگان می‌دانند و در بیاناتی می‌فرمایند: "یک چیز دیگری که من اینجا لازم است مطرح بکنم - اگر چه مخاطبش در واقع کس دیگری است - مسئله بزرگداشت نخبگان و تکریم نخبگان است. در این زمینه، در واقع رسانه‏های ما و بخصوص رسانه ملی و صدا و سیما، مخاطبند... اما حرف من این است که چرا ما باید یک نخبه علمی را کمتر از یک نخبه ورزشی بها بدهیم؟ ما چقدر نخبه‏های علمی داریم که در قله‏اند؛ چقدر نخبه علمی داریم که اگر چنانچه دست کشورهای دیگر به اینها برسد، آنها را فوراً می‌قاپند و می‌برند؛ اینها را باید تجلیل کنیم. " (دیدار با نخبگان 1387)
4ـ از دیگر الزاماتی که برای رشد نخبگان نیاز است تهیه نقشه راهی است که نخبگان براساس آن بتوانند حرکت علمی خود را هدفگذاری نمایند. نقشه جامع علمی کشور که با تأکیدات مقام معظم رهبری در شورای عالی انقلاب فرهنگی در دست بررسی است در پاسخ به این نیاز ترسیم می‌گردد. ایشان در دیدار با نخبگان در مهرماه سال جاری می‌فرمایند: "در مواردی، هم امکانات سخت‌افزاری، هم امکانات نرم‌افزاری باید فراهم شود تا نخبه بتواند کار و تلاش کند. البته این تلاش باید در جهت نیازهای کشور باشد. آنطور که به من گزارش کردند، نقشه جامع علمی، بخش مهمی از این نیازها را کاملاً رعایت کرده و در این نقشه جامع دیده شده. البته من هنوز گزارش نهایی‌ای از نقشه جامع ندارم؛ دوستان با جدیت دنبال کار هستند. "
به موارد فوق "تحول نظام آموزشی و حرکت به سمت نظام آموزشی خلاقیت محور "، "تصحیح روندها در علوم انسانی و ارتقای جایگاه این علوم و بومی سازی علوم انسانی "، "لزوم تشکیل انجمن‌های علمی "، "تشکیل کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره " و همچنین "آزاداندیشی در فضای علمی " و... را می‌توان افزود. محورهایی که در دستگاه‌های مسئول و بخصوص شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان مرکز مدیریت کلان فرهنگی و علمی کشور در دست اجرا یا بررسی می‌باشد. موارد فوق نمایی از فرمایشات معظم له در حمایت از نوگرایی و تقویت نخبگان می‌باشد و ضرورت این بحث در سفر نورانی ایشان به شهر علم و ایمان "قم " آنجا معلوم می‌شود که هماره نخبگان دانشگاهی و حوزوی را با هم شریک و همراه دانسته و در جهت تقویت وحدت میان این دو قشر تأثیرگذار تأکید داشته‌اند.