تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌های هسته‌ای درباره ایران

ابهامات موضع غرب در آستانه مذاکرات ژنو
بیش از چند هفته تا مذاکرات ژنو 3 باقی نمانده است. در دو دور قبلی این مذاکرات ایران موفق شد یک ادبیات راهبردی برای تشریح موضع خود در مقابل گروه 1+5 ایجاد کند که چارچوبی برای بحث درباره انبوهی از مسائل کلیدی منطقه ای و فرامنطقه ای بوجود آورده است. این ادبیات در نامه 15 تیر (6 ژوئیه) دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به کاترین اشتون رییس گروه مذاکره کننده 6 کشور، به روشنی و ایجاز تشریح شده و قلب آن هم بر این گزاره استوار است که اگر غرب به حقوق ایران احترام بگذارد و ظرفیت های آن را به رسمیت بشناسد، از موهبت «گفت وگو برای همکاری» با ایران برخوردار خواهد شد.
مذاکرات ژنو1 در تیر 1387 به این دلیل نافرجام ماند که غربی ها نتوانستند از میان دو گزینه طمع به نتیجه انتخابات ایران و تلاش برای رسیدن به یک راه حل با ایران، گزینه درست را انتخاب کنند. مذاکرات ژنو 2 در مهر88 هم تداوم نیافت به این علت که امریکا درباره وضعیت داخلی ایران دچار یک اشتباه محاسباتی جدی بود و احساس می کرد حیف است گزینه ای مانند تحریم را که فکر می کردند می تواند فضای داخلی ایران را کاملا به هم بریزد، از دست بدهد. در آن مقطع، در داخل ایران روشن بود که امریکایی ها به هیچ قیمتی از امتحان کردن گزینه تحریم صرف نظر نخواهند کرد، در نتیجه بیانیه تهران نه به عنوان راه چاره ای اضطراری برای گریز از تحریم، بلکه به عنوان ابتکاری برای نشان دادن دورنمای یک راه حل و آشکار کردن بی صداقتی و دروغ گویی غربی ها در مورد تامین سوخت راکتور تهران، مورد توافق قرار گرفت.
اکنون گویی دوباره در خانه اول ایستاده ایم. درست مثل ژوئن 2008، امریکایی ها –که بقیه اعضای گروه 5+1 جز به عنوان توابعی از آنها، هویت دیگری ندارند- همه برگ های خود را سوزانده اند و دوباره راهی پیش پای خود نمی بینند الا اینکه کنار در خانه ایران بایستند و در بزنند، به این امید که این در بالاخره باز شود.
اظهارات مقام ها و رسانه های غربی از روز جمعه به این طرف که اشتون پاسخ نامه خود را دریافت کرده، حاوی نکات مهمی است که هم برای سر درآوردن از آنچه در فکر غربی ها می گذرد و مایلند آن را به عنوان دستور کار مذاکرات آینده جا بیندازند و هم از باب آشکار شدن حجم انبوه بدفهمی هایی که همچنان 5+1 نمی تواند خود را از شر آنها خلاص کند، ارزش بررسی دارد. در اینجا فقط به چند نکته می پردازیم.
1- کاترین اشتون و دیگر مقام های غربی –البته بی نام و نشان- که درباره محتوای مذاکرات آینده اظهارنظر کرده اند، اصرار دارند که موضوع اصلی مذاکرات آتی مسئله هسته ای خواهد بود و موضوعات دیگر فقط «پس از آن» می تواند مطرح شود. به این نکته خواهیم پرداخت که چرا مذاکرات آینده نمی تواند هسته ای باشد، اما عجالتا مسئله این است که غربی ها طوری حرف می زنند که گویی فی المثل این ایران است که متقاضی مذاکرات منطقه ای با امریکا در مورد افغانستان است! وقتی از مذاکرات راهبردی با 5+1 سخن گفته می شود، یعنی مجموعه از دستورکارها در ارتباط و پیوند با یکدیگر، در مذاکرات مطرح خواهد شد. ایران دستور کارهای مدنظر خود را در بسته ژوئن 2008 و نامه ژوئیه 2010 تشریح کرده است. از آن طرف، امریکایی ها در ماه های اخیر چندین مرتبه گفته اند که مایلند باب مذاکراتی منطقه ای با ایران بویژه درباره افغانستان را باز کنند. به هیچ وجه معلوم نیست که ایران کوچکترین علاقه ای به مذاکره درباره افغانستان با امریکا داشته باشد (خصوصا که استراتژی امریکا در افغانستان اکنون تعامل با طالبان است) اما وقتی امریکا خود متقاضی مذاکره منطقه ای است، دیگر بی معناست که شرط بگذارد: اول موضوع هسته ای و بعد...! چرا که این، معنایی جز آن ندارد که امریکایی ها برای خودشان شرط گذاشته باشند!
2- مذاکره با 5+1 علی الاصول نمی تواند هسته ای باشد چرا که این گروه مرجعی صالح برای رسیدگی به این مسئله نیست. ایران تا امروز بارها گفته به شرط اینکه غرب به تعهد خود طبق مدالیته اوت 2007 مبنی کردن روتین کردن رسیدگی به پرونده در آژانس عمل کند، آماده خواهد بود به هر پرسشی که از جانب آژانس مطرح شود در چارچوب تعهدات قانونی خود جواب بدهد. کشورهای دیگر هم می توانند همه ابهام ها و شبهات خود درباره برنامه هسته ای ایران را از کانال آژانس طرح کنند همچنان که بر اساس برخی شنیده ها ایران بنا دارد به زودی برخی از پرسش های جدی در مورد نقض ان پی تی توسط امریکا را از همان کانال مطرح نماید. اصرار 5+1 برای ورود به مذاکره هسته ای با ایران، بیشتر به این دلیل است که آنها می خواهند هر طور شده ایران بپذیرد که مرجع نهایی برای حل و فصل موضوع هسته ای اش، چارچوب سیاسی گروه 5+1 است و این البته اتفاقی است که هرگز رخ نخواهد داد به این دلیل که ایران در سال های گذشته به خوبی تجربه کرده در چارچوب گروه 5+1مفاهیمی مانند منطق و راه حل بی معناست و فقط زبان زور است که به رسمیت شناخته می شود.
3- یک نکته خوشمره این است که غربی ها مدتی است نفس آغاز مذاکرات با ایران را به عنوان یک پیروزی برای خود تبلیغ می کنند. بماند که در تمام سال های گذشته ایران همواره علم مذاکره را در دست داشته و این غربی ها بوده اند که هر بار به بهانه ای و در پی توهمی از مذاکره با ایران سر باز زده اند؛ اما یک مسئله ظریف تر اینجا هست. تاکید غربی ها بر اینکه آغاز مذاکرات با ایران موفقیتی برای آنهاست، نشان می دهد که استراتژی مقاومت و ایستادگی ایران تا چه حد خطوط قرمز غرب و سقف خواسته های آن را تعدیل کرده است. زمانی بود که غربی ها به کمتر از تعلیق غنی سازی و بعد از آن نابود شدن کل تاسیسات هسته ای ایران راضی نمی شدند، اما حالا با خوشحالی سر و صدا راه انداخته اند که ایران پذیرفته با آنها حرف بزند و می گویند که این یک دستاورد بزرگ برای آنهاست! از درخواست تعلیق تا درخواست مذاکره، راهی طولانی است که ایران غرب را وادار به پیمودن آن کرده و حالا روشن است که این طی طریق بی حاصل هم نبوده است.
4- موضوع بعدی این است که اظهارات مقام های غربی بوضوح نشان می دهد قصد دارند دو مسیر ژنو و وین را در مذاکرات آینده ترکیب کنند و یکی (وین) را در چارچوب دیگری (ژنو) قرار بدهند. از نظر ایران این دو مسیر کاملا مجزاست. مذاکرات وین، مذاکراتی تجاری است که در آن ایران قصد دارد با حضور و مشارکت آژانس بر اساس یک سند معتبر یعنی بیانیه تهران، برای یک راکتور تحقیقاتی خود سوخت تهیه کند اما مذاکرات ژنو با 5+1 چارچوبی برای پرداختن به مسائل بسیار کلان منطقه ای و فرامنطقه ای است و اختصاصی به بحث هسته ای ندارد. این چیزی نیست که غربی ها ندانند اما سوال این است که با وجود علم به تفاوت های این دو مسیر، چرا دائما اصرار می کنند که مذاکرات مبادله بخشی از مذاکرات با 5+1 است؟ در اینجا چند نکته مهم هست.
نخست- غرب درباره مقصودش از ارائه پیشنهاد مبادله به ایران شفاف و صریح نیست. آنچه ظاهرا می گوید این است که می خواهد بین ایران و سلاح هسته ای فاصله بیندازد اما وقتی بنا نیست کسی در ایران سلاح بسازد و کل فعالیت نطنز 24 ساعته زیر نظر آژانس است، این توجیه پیش پا افتاده نمی تواند بیان کننده حقیقت مسئله باشد. واقعا چه فرقی می کند که مواد هسته ای از ایران خارج شود یا اینکه در داخل ایران کاملا زیر نظر آژانس باشد؟ آیا ضمانت های عدم اشاعه در هر دو حال یکسان نیست؟ حقیقتی که غربی ها از گفتن آن ابا دارند این است که می خواهند مبادله را به مکانیسم حفظ آبرو برای خود تبدیل کنند بویژه در شرایطی که می دانند باید ایران هسته ای را بپذیرند و درخواست هایی مانند تعلیق یا عمل به قطعنامه ها هم تا ابد دست نیافتنی است. غرب می داند که چاره ای جز پذیرش ایران هسته ای ندارد و صرفا در پی آن است که بتواند ادعا کند در ازای امتیاز بزرگی که داده چیزی هم از ایران گرفته است. تنها با نگاه از این منظر به موضوع است که می توان فهمید 5+1چرا اصرار به ترکیب دو مسیر وین و ژنو دارد. در واقع امریکایی ها یقین کرده اند برای امکانپذیر شدن توافق در ژنو، به مسیر وین و مبادله نیاز دارند تا آبروی خود را پاک نباخته باشند، حال چه اسم مبادله را face saving بگذارند و چه «اعتمادسازی»!
دوم- پیشنهاد مبادله تا وقتی برای ایران جذابیت داشت که خود قادر به تولید و تامین سوخت راکتور تهران نبود. ایران اما از فوریه گذشته غنی سازی 20 درصد را آغاز وبه اندازه کافی در ان مهارت پیدا کرده است و مطابق برنامه اعلام شده تا شهریور ماه آینده قادر به تولید اولین مجتمع های سوخت راکتور تهران خواهد بود. در این صورت غربی ها باید به این سوال جواب بدهند که وقتی ایران خود می تواند نیازهایش را تامین کند، مبادله سوخت آن هم در شرایطی که غرب بر خلاف حرف های گذشته خود میزان مواد درخواستی را هم افزایش داده، چه جذابیتی برای ایران می تواند داشته باشد؟!
سوم- و نکته آخر این است که تازه امروز است که با دقیق شدن در اظهارنظرهای غربی ها می توان فهمید ایران چقدر هوشمند بود که پیشنهاد وین را به آن شکلی که در اکتبر 2009 ارائه شد نپذیرفت. اگر به سخنان و تحلیل های مقام ها و منابع غربی مراجعه کنید تنها چیزی که صبح تا شام از آن حرف می زنند «گرفتن مواد هسته ای از دست ایران» است و حتی یک بار از باب ظاهر سازی هم که شده از تامین سوخت راکتور تهران یادی نمی کنند. از این ادبیات تنها نتیجه ای که می توان گرفت این است که غرب سال گذشته هم هدفی جز سرقت مواد هسته ای ایران و بعد، گروگان گرفتن سوخت راکتور تهران نداشته است. اکنون و با آشکار شدن نیت حقیقی غرب، تضمین های عینی که ایران برای ورود به مسیر مبادله درخواست می کند قاعدتا باید بسیار محکم تر از گذشته باشد.
مهدی محمدی
مخالفت ایران با ارسال اورانیوم بیشتر به خارج
یک مقام ایرانی درخواست دیپلمات های غربی برای ارسال بیش از 2000 کیلو اورانیوم کم غنی شده به خارج را رد کرد.
دکتر علی اصغر سلطانیه، نماینده ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی روز چهارشنبه به رویترز گفت که ایران فقط به 120 کیلوگرم اورانیوم با غنای 20 درصد برای راکتور تهران که به تولید ایزوتوپ‌های پزشکی می‌پردازد نیاز دارد و این معادل 1200 کیلوگرم اورانیوم با غنای پایین است. سلطانیه اظهار کرد: «بـنابراین وقتی ما به سوخت بیش‌تری نیاز نداریم مضحک است که درخواست شود مقادیر بیش‌تری (اورانیوم با غنای پایین) را به خارج (از کشور) بفرستیم». او افزود: «این (درخواست) را فقط می‌توان به عنوان بهانه‌ای برای نیامدن بر سر میز مذاکره تفسیر کرد».
ایران در اکتبر سال 2009 پیشنهادی از 3 کشور فرانسه، امریکا و روسیه دریافت کرد که بر مبنای آن برای تامین 120 کیلو سوخت 20 درصد مورد استفاده راکتور تهران، باید 1200 کیلو اورانیوم 5/3 درصد از ایران خارج می شد. ایران این پیشننهاد را رد نکرد اما خواستار تضمین هایی عینی شد تا مطمئن شود در ازای مواد خارج شده از ایران، حتما سوخت دریافت خواهد کرد. گزوه وین نتوانست چنین تضمین هایی فراهم کند و تضمین های ارائه شده از جانب ایران در بیانیه تهران (خرداد 1389) را هم نپذیرفت.
تحلیلگران در تهران عقیده دارند امریکا به این نتیجه گیری اشتباه رسیده بود که اگر بر پیشنهاد خود پافشاری کند ایران عینا آن را خواهد پذیرفت.
در هفته های گذشته مقام های غربی تاکرد کرده اند که از نظر آنها پیشنهاد مبادله باید به روز رسانی شود به گونه ای که اولا شامل تعلیق غنی سازی 20 درصد در ایران باشد و ثانیا به جای 1200 کیلو، 2200 کیلو اورانیوم کم غنی شده از ایران خارج شود. رویترز در گزارش روز پنج شنبه خود در این باره نوشت: «دیپلمات‌های غربی می‌گویند که هر گونه توافق جدید با ایران باید به روز شود و مقادیر افزوده شده اورانیوم با غنای پایین ایران را در نظر بگیرید».
مقام ها در تهران تاکید دارند مذاکرات وین را تنها بر مبنای بیانیه تهران و پس از دریافت پاسخ رسمی به نامه خرداد ماه خود از سر می گیرند.
کلینتون: طرف حساب شدن با ایران خیلی سخت است
وزیر خارجه امریکا مذاکره با ایران را کاری بسیار دشوار خواند.
هیلاری کلینتون گفت: «ایران از طرفی اعلام می کند، "خوب، ما خواهان از سرگیری مذاکرات با سران اروپا و ایالات متحده هستیم. " و از سوی دیگر از درخواست های جهانی تبعیت نمی کند. به همین دلیل طرف شدن با آنها واقعا کار بسیار دشواری است».
به نوشته سایت وزارت خارجه امریکا در 26 اکتبر 2010، کلینتون اضافه کرد: «این موردی است که در تلاش برای ممانعت دستیابی آنها به سلاح هسته ای باید هر روز با آن مواجه شویم و چنین سلاح هایی در دست حاکمیتی که تاکنون دیده ایم تأثیر شدیداً متزلزل کننده ای خواهد داشت».
بوشهر می تواند برق 800-900 هزار نفر را تامین کند
یک مقام مسئول در انجمن انرژی هسته ای جهان از ظرفیت بالای نیروگاه بوشهر برای تولید برق خبر داد.
به نوشته فردریک دال، در گزارشی برای رویترز به تاریخ آبان 1389، یان هورلیسی مدیر بخش روابط عمومی انجمن انرژی هسته ای جهان گفت: «نیروگاه بوشهر یک نیروگاه تقریبا بزرگ به شمار می رود و در صورتی که چنین نیروگاهی در اروپا بود برق هشتصد هزار تا نهصد هزار نفر را تامین می کرد».
باید محتوای مذاکرات ایران و ‌5+1 مشخص شود
در پی تاکیدات پی در پی کاترین اشتون، مسئول گروه مذاکره کننده 1+5 بر مسائل شکلی مانند زمان و مکان مذاکرات، ایران خواستار تمرکز بر تعیین محتوای مذاکرات (دستور کار) شد.
رامین مهمان پرست سخنگوی وزارت خارجه ایران اعلام کرد: «باید محتوای مذاکرات با 5+1پیش از آغاز آن معلوم شود».
اشتون در نامه دو هفته پیش خود به تهران با تمرکز محض روی مسائل شکلی و بدون هماهنگی با طرف ایرانی اعلام کرده بود که مذاکرات 15-18 نوامبر در وین برگزار خواهد شد. ایران متعاقبا در نامه جمعه گذشته خود (7 آبان 1389) به امضای سید کاظم عبادی مسئول دفتر دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران اعلام کرد که از 10 نوامبر (19 آبان) آماده مذاکره است اما زمان و مکان دقیق مذاکرات باید در گفت وگوهای دیپلماتیک نهایی شود. این موضوع هنوز نهایی نشده است.
ایران در نامه روز جمعه خود همچنین تاکید کرد که نامه 6 ژوئیه (15 آبان) دکتر جلیلی به کاترین اشتون را مبنای مذاکرات می داند. این در حالی است که اشتون در نامه خود درباره دستور کار مذاکرات چیزی نگفته بود.
مهمان پرست که روز سه شنبه با خبرنگاران گفت و گو می کرد، تاکید کرد: «اکنون بحث بر سر آمادگی دو طرف برای شروع مذاکرات است اما قبل از شروع مذاکرات باید محتوا مشخص شود. بحث شکلی و محتوایی در این مذاکرات وجود دارد که در موضوع شکلی، دو مقوله‌ی زمان و مکان انجام مذاکرات مطرح است. موضوع دیگر بحث محتوای مذاکرات است که در تبادل نظر میان طرف‌ها، محتوای مذاکرات باید روشن شود».
مقام های غربی در روزهای اخیر گفته اند که آماده اند درباره موضوعات دیگر هم بحث کنند اما ایران باید بپذیرد که «پرونده هسته ای» اش، محور اصلی مذاکرات باشد. متقابلا مقام های ایرانی عقیده دارند موضوع هسته ای نمی تواند «دستور کار» مذاکرات با 5+1 باشد اما این را هم گفته اند که ایران آماده است در چارچوب بسته سال 2008 خود درباره مسائل هسته ای مذاکره کند. مسائل هسته ای موجود در ان بسته، شامل دو موضوع خلع سلاح جهانی و همکاری های صلح آمیز هسته ای است.
درخواست ترکیه برای میزبانی مذاکرات ایران و 5+1
وزیر امور خارجه ترکیه اعلام کرد که ترکیه می‌تواند میزبانی برگزاری مذاکرات میان ایران و گروه 1+5 را بر عهده گیرد.
به گزارش روزنامه حریت چاپ ترکیه احمد داووداوغلو ـ وزیر امور خارجه ترکیه ـ در سفر خود به چین درباره مساله هسته‌یی ایران گفت: «ترکیه برای شروع مذاکرات ایران و 5+1تلاش می‌کند». وی با اشاره به امضای بیانیه تهران توسط ترکیه، برزیل و ایران ادامه داد: «اولویت‌ ایران مساله تبادل سوخت و بعد مذاکرات هسته‌یی است. اکنون ممکن است که هر دو مساله در یک زمان مورد گفت‌وگو قرار گیرد. در گذشته دیدار های چهارجانبه‌ای با حضور اردوغان، احمدی‌نژاد، متکی و من در این‌باره انجام شده است».
داوود اوغلو با اشاره به آغاز مذاکرات میان ایران و گروه 5+1 گفت: «مذاکراتی که 19 آبان‌ماه به بعد آغاز می‌شود هنوز زمان و مکان قطعی آن مشخص نشده است اما ترکیه می‌تواند میزبانی این مذاکرات را پیشنهاد دهد. در واقع این کشور خواهان برگزاری مذاکرات هر چه سریع‌تر میان ایران و 5+1 است و آغاز مذاکرات می‌تواند نشانه مثبتی در روند مساله هسته‌یی ایران تلقی شود».
مقام های غربی به دلیل مشکلات کوجود در روابط ترکیه و امریکا، نسبت به دادن نقش بیشتر به ترکیه در مذاکرات با ایران بی میل هستند.