ضرورت نگاه زنانه در مدیریت شهری

زهره خوش‌نمک
اگر چه قانون اساسی کشور حق مشارکت سیاسی را برای زنان به رسمیت شناخته است اما هر زمانی که آنها تصمیم می گیرند بر اساس همین حق پا را از عرصة فعالیت خانگی بیرون گذارند و در عرصة سیاست و جامعه حضور یابند، موانع اجتماعی فعال شده و آنان را وارد رقابتی نابرابر با مردان می کند در حالی که جامعه نیز انتظاری فراتر از مردان از آنها دارد و این، مسوولیت آنها را حساس تر می کند.
این در حالی است که جامعه زنان نیز تحقق مطالباتشان را در گرو تلاش آنان می بینند.برهمین اساس سه نفر خانمی که به لیست نامزدهای اصلاح طلبان برای انتخابات شورای اسلامی شهر تهران وارد شده اند برای جلب اعتماد عمومی و توجه رای دهندگان در انتخابات و ایجاد تغییرات و به ثمر رساندن برنامه ها برای تحقق مطالبات همجنسان خود بعد از ورود به شورا، نیاز به تلاشی مضاعف دارند.
به همین دلیل زنان کاندیدای اصلاح طلب علاوه بر برنامه 10 گانه ای که از سوی ستاد ائتلاف به عنوان برنامه کاری شورای سوم تهیه شده است خود نیز برنامه ای با محوریت زنان تهیه کرده اند .زهرا صدر اعظم نوری ، شهردار سابق منطقه 7 تهران با توجه به سابقه مدیریت خود در حوزه شهری می گوید؛ خلاء حضور زنان در عرصه های مختلف مدیریت شهری در جامعه بسیار محسوس است و با وجود این که نیمی از جمعیت شهر را زنان تشکیل می دهند اما هنوز در سطوح مختلف این عرصه جایگاهی ندارند و در تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها هم نمی توانند تاثیر گذار باشند به همین دلیل ایجاد شرایط برای ورود خانم ها به این عرصه و حمایت از زنان توانمند و شایسته از برنامه های من در شورا خواهد بود.»
او با اشاره به این که به عنوان عضو شورای شهر در پارلمان محلی حتما به 50 درصد دیگر جامعه که زنان هستند توجه خاص خواهد داشت اظهار امیدواری کرد که شورای سوم با نگاهی متعادل که ترکیبی از نمایندگان زن و مرد است به مسائل شهروندان بپردازد و نیاز زنان و دختران را در برنامه ریزی ها مد نظر قرار دهد.
او گفت؛ ما زنان موفق و توانمندی را داریم که اگر شرایط برای حضور آنها در فعالیت های اجتماعی مهیا شود می توانند در سطوح مختلف مدیریتی فعالیت کنند اگرچه به دلیل نوع نگاه جامعه و تصمیم گیران در عرصه های مدیریتی که اغلب مرد هستند و ترجیح می دهند در انجام کارها از توان مردان استفاده کنند، حضور زنان چندان پررنگ نیست این در حالی است که تجربه نشان داده هر وقت کاری به زنی سپرده شده با توجه به ویژگی دقت ، توجه و پشتکار آنها اثرات مثبتی به جا گذاشته اند. بنابراین جامعه در صورتی به سمت توسعه می رود که به این بخش عظیم منابع انسانی که نیمی از جمعیت کشور را شامل می شود نیز توجه داشته باشد.
او ایجاد امنیت شهری، محیطی سالم ، امن و راحت به ویژه برای زنان را از برنامه های خود در صورت راهیابی به شورای اسلامی شهر تهران عنوان کرد و گفت ؛«با توجه به تجربه قبلی در زمینه مسائل فرهنگی ،تامین خدمات اجتماعی و فرهنگی ، سازماندهی فرهنگسراها و خانه های فرهنگ متناسب با فرهنگ و خواست مردم و همچنین حمایت از موسسات غیردولتی و مردمی که در ارائه این خدمات فعالند را در برنامه کاری خود جای خواهم داد.» نوری از سال 71 کار خود را از جنوب شهر تهران آغاز کرد و در ایجاد مراکز فرهنگی جز اولین پایه گذاران ایده خانه های فرهنگ محله و فرهنگسراها به شمار می رود.
«ما کارمان را از یک نقطه کوچک در تهران شروع کردیم و این کار فرهنگی کوچک که در غالب یک موسسه فرهنگی به اسم «قلم» بود اندک اندک توسعه پیدا کرد و مورد حمایت شهردار وقت تهران و مدیریت شهری واقع شد.»
نوری توجه وًیژه به ورزش محلات و اجرای برنامه های مشترک با مدارس و دانشگاه ها در این زمینه، رسیدگی به وضع متکدیان و بی خانمان ها با همکاری سازمان ها ی مسوول دولتی، ایجاد و توسعه فضاهای آموزشی و فرهنگی، ایجاد محیط های مناسب ورزشی و تفریحی برای زنان و دختران ،توجه ویژه به اقشار محروم و متوسط جامعه و برنامه ریزی برای مناطق کمتر توسعه یافته در تهران را از اولویت های کاری خود در شورای سوم عنوان کرد.
معصومه ابتکار رئیس سابق سازمان محیط زیست کشور در دولت خاتمی و برنده عنوان «قهرمان زمین» سال 2006 سازمان ملل، از چهره های مورد وفاق احزاب و گروه های اصلاح طلب است که با توجه به سابقه کاری و خانوادگی در حفاظت از محیط زیست این بار پا به انتخابات شورا گذاشته است تا شاید برنامه های اجرا نشده زیست محیطی را در حوزه شهری به ثمر برساند.
اگر چه او در این حوزه نیز بر حضور زنان تاکیدی ویژه دارد. او می گوید؛ «خانم ها در ابعاد مختلف مسائل مدیریت شهری و توسعه پایدار مناطق شهری نقش دارند. یک بعد این نقش را باید در برنامه ها و خصوصا سیاست های شورای شهر پی گیری کرد و بعد دیگر آن در قالب تشکل های مدنی زنان از جمله سازمان های غیردولتی، محلی، خیریه و مذهبی که خانم ها نقش کلیدی و تعیین کننده در آنها دارند تحقق می یابد.»
ابتکار اضافه می کند؛ «بسیاری از مشکلات مختلف زیست محیطی ، بهداشتی و اجتماعی از طریق همین تشکل ها رفع شده اند .خود من از طریق سازمان های غیردولتی وارد دولت شدم و تجربه کار با سازمان های غیردولتی به ما کمک کرد تا دفتر تشکل های مردمی را در سازمان حفاظت محیط زیست راه اندازی کنیم و بسیاری از برنامه ها از طریق همین دفتر و با کمک تشکل های غیردولتی که اتفاقا خانم ها در مدیریت آنها نقش کلیدی داشتند به نتیجه رسید.
از برنامه های من در سازمان تشویق مردم برای ایجاد تشکل های محیط زیستی و مشارکت در وظیفه ای بود که برعهده داشتیم . بر همین اساس و با توجه به فضای حاکم برکشور که ناشی از حضور جریان اصلاحات بود، تشکل های زیادی در حوزه محیط زیست، در عرصه سیاست گذاری و در عرصه تصمیم گیری، اجرا ، جلب مشارکت ، آموزش و دیده بانی برای نقد عملکرد دولت شکل گرفت که خانم ها در این میان حضوری پررنگ داشتند.»
او با اظهار امیدواری بر ادامه ارتباط تنگاتنگ کاری و فکری با تشکل ها ی مردمی در شورای شهر گفت ؛برقراری این ارتباط اعتقاد قلبی من است پس تنها یک شعار انتخاباتی به شمار نمی رود و امیدوارم همین روند را در برنامه شورای شهر ادامه دهم.» ابتکار به راهبری الهام بخش از توانمندی زنان اشاره کرد و گفت؛ «خانم ها هم به دلیل توانمندی های خاص ذهنی ، آموزشی و تربیتی و هم نقشی که در خانواده و جامعه بر عهده دارند توانمندی راهبری الهام بخش دارند.
برای همین در مدیریت شهری ، حفظ محیط زیست و توسعه پایدار، نگاه زنان پایدارتر از نگاه مردانه است این در حالی است که هم اکنون دنیای زنانه از عرصه های مدیریتی به ویژه در حوزه شهری حذف شده و این خلا جدی در این عرصه ها از چالش های دنیای امروز به شمار می رود .»
او اضافه کرد از سوی دیگر به دلیل حذف نگاه زنانه ، خانم هایی نیز که وارد حوزه های مدیریتی می شوند برای حفظ موقعیت خود مجبور به حذف عواطف و احساس زنانه در خود هستند .این در حالی است که حفظ حس و نگاه زنانه در مدیریت شهری ضروری است .
ابتکار با تاکید بر حضور زنان در عرصه تصمیم گیری ها ی محلی گفت؛ توجیه شکاف های جنسیتی و تفاوت ها در آموزش فرصت های شغلی و.. ناشی از دیدگاه های غلط فرهنگی یا قومی است و این تفاوت نگاه جنسیتی و نبود نگاه زنانه گاهی سبب می شود ما در برنامه ریزی ها به مشکلات زنان توجه کمتری داشته باشیم. او با این پرسش که شوراها در دو دوره قبل چقدر نسبت به مسایل زنان توجه نشان داده اند گفت؛ برای گسترش مشارکت زنان باید شورایاری ها را فعال کرد.
باید آنان بدانند که نقشی فراتر از نقش تشریفاتی و تزئینی دارند و تاثیر فعالیت خود را مشاهده کنند. باید نقش شورایاری ها را جدی تر گرفت و شرایطی ایجاد کرد که در تصمیمات محلی و ناحیه خود اثرگذار باشند و بدانند که تصمیماتشان می تواند وضعیت موجود را به نفع شهروندان و به ویژه زنان تغییر دهد.
ابتکار توجه به مسائل و مشکلات خانم ها ، حمایت از خانم های سرپرست خانوار، آسیب دیده اجتماعی و توجه به نیازهای خاص آنها، ایجاد زمینه برای توانمند کردن آنها با حذف نگاه خیریه ای ،توانمند سازی آنان، آموزش، فراهم کردن زمینه اشتغال و ایجادفضای مناسب برای تفریح و ورزش دختران جوان که از فرصت کمتری در این زمینه نسبت به پسران برخوردارند را از برنامه های خود در صورت راهیابی به شورای سوی شهر تهران عنوان کرد .
او توجه به امنیت تردد در شهر به ویژه در شب برای زنان به وسیله نورپردازی مناسب و کاهش فضاهای غیرقابل دفاع شهری را از نکاتی عنوان کرد که شورای شهر باید به آن توجه نشان دهد. ابتکار با اشاره به این که مدیریت منابع و انرژی بر عهده زنان خانه دار است و همین دلیل گروه مرجع در حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار به شمار می روند گفت؛ آموزش مسائل فرهنگی، انتقال مفاهیم و رفتارهای شهری، آموزش مدیریت صحیح منابع و تولید و بازیافت زباله علاوه بر ایجاد حساسیت می تواند در کاهش مصرف و مدیریت بهینه انرژی و مدیریت ،از دو جداره کردن پنجره ها تا تنظیم ترموستات و تفکیک زباله و... بسیار موثر باشد.
اما الهه راستگو نماینده دوره پنجم مجلس، مدیرکل اشتغال زنان وزارت کار و امور اجتماعی و مدرس مراکز تربیت معلم شهر تهران معتقد است آسیب های اجتماعی مانند هر پدیده دیگری معلول عواملی هستند که هم ریشه در نیازهای فردی و اجتماعی انسان ها دارد و هم از نبود دورنگری و برنامه ریزی و اجرای به موقع این برنامه ها ناشی می شود .
او می گوید؛تمام ناهنجاری های اجتماعی در ارتباط با یکدیگر عمل می کنند و یک همبستگی مثبت بین آنها وجود دارد به طوری که افزایش یک ناهنجاری موجب افزایش دیگری می شود و بهبود شرایط زندگی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در سایه گسترش برنامه های آموزشی مستمر برای خانواده ها، دختران، زنان و جوانان می تواند کمک موثری به ایجاد آرامش و آسایش در مناطق مختلف شهری باشد.
او ایجاد فضاها و فعالیت های بازدارنده ای چون فعالیت های هنری، ورزشی،تفریحی و فرهنگی و به مشارکت کشاندن هدفمند ، فعال و سازماندهی شده جامعه به ویژه خانواده ها را عامل سلامتی فرزندان و جامعه می داند و معتقد است آموزش کارآفرینی با هدف راه اندازی واحدهای مستقل اقتصادی و خود اشتغالی برای زنان جوانان و دختران می تواند کمک موثری به بهبود وضعیت شهروندان و کم رنگ کردن آسیب های اجتماعی باشد.
او برنامه ریزی برای زنان در گروه های مختلف فرهنگی ،اقتصادی، ورزشی هنری، فنی و تخصصی ،تلاش در جهت افزایش آگاهی های عمومی زنان،زمینه سازی برای تعامل بیشتر زنان با شورایاری های محلی و افزایش خدمات محلی به زنان و از سوی آنها ،تلاش برای ایجاد فضاهایی جهت اشتغال زایی با هدف ساماندهی تولیدات خانگی زنان و جوانان و بسترسازی جهت ارائه خدمات ارزان یا رایگان به زنان سرپرت خانوار را از برنامه هایی عنوان می کند که خاص زنان در شورای اسلامی شهر دنبال خواهد کرد.
ایجاد تسهیلات برای بهره مندی بیشتر زنان و دختران از فضاهای ورزشی و تفریحی، برنامه ریزی برای شادی و نشاط دختران جوان و زنان و تلاش در جهت توانمند سازی و بهبود برای همکاری بین زنان مناطق مختلف شهری در زمینه های مختلف از دیگر برنامه هایی است که راستگو برای بهبود وضعیت زنان در نظر گرفته است .
برخی برنامه های دیگر او شامل آموزش حقوق و مسوولیت های شهروندی ،زمینه سازی برای تعامل بهتر مردم با شهرداری در انجام مسوولیت های متقابل، کمک به توانمندسازی و بهبود وضعیت اقتصادی حاشیه نشینان،ایجاد تعادل و توازن در توسعه مناطق شهر تهران و فراهم کردن امکان بهره مندی اقشار مختلف شهروندان از خدمات همسان و مناسب، حمایت و نگهداری هویت و عناصر تاریخی و فرهنگی شهر،ایجاد جاذبه و زمینه سازی برای توسعه گردشگری شهری، ایجاد فضایی جهت اشتغالزایی با هدف ساماندهی تولیدات خانگی زنان و جوانان به ویژه زنان سرپرست خانواده ،ارائه خدمات ارزان یا رایگان توسط شهرداری به شهروندان کم درآمد، تقویت امنیت در فضاهای حاشیه شهر،برنامه ریزی برای شادی و نشاط مردم، کمک به ایجاد و توسعه مراکز مطالعه و کتابخانه ها و فضاهای فرهنگی و مراکز هنری و مقاوم سازی شهر در برابر زلزله و بالا بردن ضریب ایمنی شهر در مقابل حوادث است.