خداحافظی ویسه از ایدرو

امیر عربی
هفدهمین رئیس هیات عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) دیروز معرفی شد و مهدی مفیدی پس از هفته‌ها اختلاف‌نظر بر صندلی ریاست ایدرو تکیه زد. پیش از این نامهای متفاوتی برای در اختیار گرفتن این سمت به میان آمده بود. از دل وزارت صنایع خبر می‌رسید که علیرضا طهامسبی، یکی را از بین محمد‌تقی امان‌پور یا عبدالحسین مهنما برای ریاست ایدرو در نظر گرفته و به موازات آن آدم‌هایی که با دفتر ریاست‌جمهوری در ارتباط بودند می‌گفتند مددی و رحیم قربانی برای رسیدن به این سمت از شانس بالاتری برخوردار هستند. اما دو ماه پس از شروع به کار دولت، سرانجام فردی بر کرسی ریاست سازمان گسترش نشست که هم از نزدیکان رحیم قربانی (معاون سابق هماهنگی و برنامه‌ریزی شهرداری تهران و استاندار فعلی آذربایجان غربی) است – و به واسطه او رابطه خوبی با احمدی‌نژاد دارد – و هم چندین سال قبل عضویت در هیات عامل ایدرو را از سر گذرانده. مفیدی 54 ساله، مهندس متالورژی است و مدرکش را از دانشگاه صنعتی شریف گرفته. او سپس ده سال مدیر عاملی شرکت سدید را تجربه کرده و سال 68 به معاونت هادی نژاد حسینیان وزیر وقت صنایع سنگین رسیده است. به موازات این سمت ده ماه عضو هیات عامل ایدرو شده که رئیسش ابوالحسن خاموشی بوده و پس از آن به شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی رفته و مدیر عامل این شرکت شده و در این میان عضویت در هیات رئیسه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران را هم تجربه کرده است. اینک او در شرایطی از شرکت توسعه نیشکر به ایدرو باز‌ می‌گردد که بسیاری می‌گویند نزدیکی او به رحیم قربانی دلیل این انتخاب بوده. رابطه‌ای که هنگام عضویت قربانی در هیات مدیره شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی شکل گرفته است. اما آمدن مفیدی تنها تغییر هیات عامل ایدرو نبود و به غیر از رضا ویسه، چهار عضو دیگر هیات عامل نیز جایشان را به چهار نفر دیگر سپردند و البته دو نفر دیگر هم به این جمع اضافه شدند تا بیست سال پس از آخرین باری که هیات عامل ایدرو از پنج نفر بیشتر بود، دوباره هیاتی هفت نفره تشکیل شود. محسن حاتم، محسن شاطرزاده، ابراهیم صادقی، سید محمدعلی سیدابریشمی و عبدالحسین ثابت و محمدرضا نوتاش و البته مهدی مفیدی اعضای جدید هیات عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران هستند. حاتم اینک مدیر کل دفتر پژوهشی و فناوری وزارت صنایع است و شاطرزاده معاون اقتصادی و بین‌الملل. ابراهیم صادقی که اینک مشاور وزیر صنایع است، پیشتر در دوره ریاست مهدی علی‌اکبر بر سازمان خصوصی‌سازی مدیر عرضه سهام این سازمان بوده و انگار قرار است جانشین داود مسگریان حقیقی شود و به معاونت مالی – اقتصادی ایدرو برسد. سید محمد‌علی سیدابریشمی معاون تولیدی غلامرضا شافعی وزیر صنایع در دوره اول ریاست جمهوری خاتمی بوده و سپس هنگام وزارت جهانگیری به ریاست موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی رسیده است. در این هنگام او نامه‌ای را برای سیدمحمد خاتمی نوشته و از او خواسته که موسسه استاندارد از حوزه وزارت صنایع به حوزه ریاست جمهوری برود و بدین‌ترتیب به اختلافش با اسحاق جهانگیری دامن زده است. برای همین او جایش را به علی‌اصغر توفیق سپرد. سیدابریشمی در حالی به ایدرو می‌آید که ده سال قبل هنگام ریاست ابوالحسن خاموشی به مدت سه سال عضو هیات عامل سازمان بوده است. عبدالحسین ثابت رئیس سازمان بازنشستگی است و برای این به عضویت هیات عامل در‌آمده که بیست درصد سهام ایدرو در اختیار وزارت رفاه و تامین اجتماعی است و او در واقع نماینده این وزارتخانه در سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران است. محمدرضا نوتاش هم که اینک معاون وزیر و رئیس سازمان شهرکهای صنعتی است پیش از این مدیر یکی از پروژه‌های فراساحل (یکی از شرکت‌های تابعه ایدرو) بوده است. چنین بود که 24 ساعت پس از تغییر هفت مدیر عامل بانکهای دولتی، تمامی اعضای هیات عامل سازمان گسترش هم تغییر یافتند.
اما مراسم تودیع رضا ویسه و معارفه مهدی مفیدی دیروز ساعت 30/8 در سالن اجتماعات سازمان مدیریت صنعتی برگزار شد. در این نشست مصطفی امین میرزا محمدی یکی از اعضای پیشین هیات عامل سازمان، عملکرد سازمان را در چهار سال گذشته چنین بازبینی کرد: «سازمان گسترش در این چهار سال هم به درون نگاه کرد و هم به بیرون. در بعد درونی اولین کار را به اصلاح ساختار خویش بنا نهاد و دفتر مطالعات استراتژیک را تاسیس کرد و کارها را بر اساس این برنامه مهندسی مجدد کرد. به موازات این کار معدل سنی نیروی انسانی متخصص را پایین آورد و سازمان را جوان کرد و شرایط نیروی انسانی را ارتقا داد و کارایی آنها را بهبود بخشید. کار تیمی را رواج داد و روحیه افراد را بالا برد. تغییراتی را هم در نگاه به بیرون داشتیم. قبلاً بخش خصوصی توانایی انجام کارهای زیربنایی را نداشت، اما در سال‌های 79 و 80 بخش خصوصی در این کارها هم فعال بود، امما کمبودهایی داشت، مثلاً در صنایع پیشرفته و مناطق کمتر توسعه یافته علاقه‌ای به سرمایه‌گذاری نداشت. ایدرو در این سال‌ها کوشید تا با سرمایه‌گذاری در صنایع بزرگ و پیشرفته نقشی را در توسعه صنعتی کشور ایفا کند. در بخش Hi-Tech موفق شدیم که تحقیقات صنعتی را به دانشی بدل کنیم که منجر به تولید شود. قبلاً طرح‌های 180-170 میلیون دلاری اجرا می‌کردیم در حالی که حالا طرح 2 میلیارد دلاری اجرا کنیم.» او توضیح داد که این اتفاق توسط فرد رخ نداده بلکه روحیه جمعی سبب رسسیدن به این نقطه شده است. پس از او نوبت به رضا ویسه رسید که به خاطر نشان کردن گفته‌های میرزا محمدی، چالش‌های پیش روی صنعت ایران را هم به رخ بکشد: «ما منطبق بر اساسنامه سازمان و برای رسیدن به اهداف توسعه‌ای صنعت کشور، دفتر مطالعاتی استراتژیک را تاسیس کردیم. کمیته راهبردی چنین شکل گرفت و بدین ترتیب سازمان به سمتی پیش رفت که بتواند یک برنامه استراتژیک را پیاده‌سازی کند. چنین بود که آرمان جهانی‌سازی صنایع ایران برای سازمان مطرح شد، اما اولین چالش ما بحث منابع بانکی بود. متاسفانه هنوز کشور آماده نیست که سرمایه‌گذاری بزرگ در بخش غیردولتی شکل بگیرد. الان در پروژه‌های بالای صد میلیارد تومان بخش خصوصی با مشکل روبه‌رو است.» رئیس سابق سازمان گسترش ونوسازی صنایع ایران ادامه داد: «در را بطه با صنایع پیشرفته ما خوب عمل کردیم هم در تحقیق و پژوهش و هم در دانش فنی. اما مسئله‌ای که وجود دارد این است که خرج ریسک در تحقیق و توسعه تعریف نشده. متاسفانه مقررات و ضوابطی که حاکم است اجازه نمی‌دهد که شرکت‌های دولتی ریسک کنند.» به گفته او «مسئله اصلی ما در پیمانکاری‌های عمومی یکی از بحث منابع مالی است و یکی از قانون استفاده حداکثری از توان داخلی». به عقیده ویسه قانون حداکثر «قانونی است که بیشتر توصیه‌ای است» و «آن را راحت می‌شود دور زد و زیاد نمی‌تواند مانع ایجاد کند.» ویسه یادآوری کرد که پیشنهاد ایدرو به دولت این بوده که «از صندوق ذخیره ارزی استفاده شود برای اینکه پیمانکار‌های عمومی بتوانند پروژه بگیرند» و خاطرنشان کرد: «این چالش باعث شد که شرکت‌های پیمانکاری بزرگ نتوانند شکل بگیرند.» او گفت که «یکی از کارهایی که صورت گرفت نوشتن طرح حمایت از صنایع دریایی است» و شرح داد: «حالا این سئوال مطرح است که کشور ما که توسعه صنایع دریایی‌اش را همراه با کره جنوبی شروع کرده چرا از این کشور عقب‌ افتاده است. باید بگویم که در زمان جنگ هیچ سرمایه‌گذاری برای توسعه صنایع دریایی انجام نشده. حالا هم باید سالی 2 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شود که تا امروز نصف این هم سرمایه‌گذاری نشده. نکته مهم این است که اگر ما بخواهیم با کره جنوبی و چین رقابت کنیم، باید قوانین حمایتی را که آنها دارند داشته باشیم. بر این اساس یک طرحی آماده شد به نام طرح حمایت از صنایع دریایی که اگر تصویب شود یک جهش بزرگ خواهیم داشت.» ویسه سپس به توسعه صنعت خودرو در سال‌های اخیر اشاره کرد و ادامه داد: «من متهم به این بودم که همه وقتم را صرف صنعت خودرو می‌کنم، اما من تنها 30 درصد وقتم را صرف صنعت خودرو کردم.» او گفت: «یک بحثی هم مطرح شد درباره فروش سهام ایدرو که ابتدا تا 49 درصد را اجازه دادند و بعدها گفتند که می‌توانید تا 65 درصد آن را هم واگذار کنید. من باید بگویم که سازمان می‌تواند به عنوان یک شرکت بزرگ صنعتی سهامی عام، کارهای بزرگ دولت را انجام دهد و در صنعت کشور نقش مهمی را ایفا کند.» این آخرین بخش از سخنان ویسه بود که چند دقیقه بعد توسط علیرضا طهماسبی، وزیر صنایع و معادن، به آن پاسخ داده شد: «در ارائه سهام یک پاردوکسی هست. اگر ما بیش از 50 درصد واگذار کنیم، سیاستگزاری با چه کسی است و آیا سهامداران موافقت می‌کنند که ایدرو به وظیفه توسعه‌ای خودش عمل کند.» او در این باره گفت: «هم اینک 20 درصد سهام ایدرو واگذار شده و 29 درصد دیگر هم از طریق سهام عدالت تقسیم خواهد شد. همین حالا هم معلوم نیست که این 49 درصد با سیاست‌های ایدرو موافق باشند.» وزیر صنایع پیش از این گفته بود: «انتظاری که ما از سازمان گسترش داریم این است که در تولید محصول جهانی پیشگام باشد» و ادامه داده بود که «حمایت از شکل‌گیری پیمانکارهای عمومی بزرگ یک راه‌حل اصلی برای صنعت کشور است.» طهماسبی با اشاره به اینکه ما در سال‌های آینده باید «130 تا 150 میلیارد دلار در نفت و گاز و پتروشیمی، 30 تا 40 میلیارد دلار در نیروگاه‌ها و 20 تا 25 میلیارد دلار در کشتی‌سازی و در مجموع 300 تا 400 میلیارد دبلار سرمایه‌گذاری کنیم» خاطرنشان کرده بود که باید پیمانکارهای عمومی در این پروژه‌ها از حداکثر توان داخلی استفاده کنند. او یادآوری کرده بود که «توسعه صادرات بدون ایجاد برند انجام نمی‌شود» و گفته بود: «ما باید بتوانیم برند ایجاد کنیم.» او حمایت کامل وزارت صنایع را از «شرکت‌های ایرانی نفوذ کرده در خارج» اعلام کرده بود و ادامه داده بود که «در بخش مخابرات و الکترونیک و ماهواره بیشتر میتوانیم فعال باشیم.» وزیر صنایع با اشاره به ارزش‌گذاری مراکز تحقیق و توسعه خاطرنشان کرده بود که «باید بخشی از درآمد (و نه سود) صرف تحقیق و توسعه شود» و مثل سایر سخنرانی‌هایش به اهمیت «کاهش شکاف توسعه صنعتی» اشاره کرده بود: «باید کاری کنیم که مه نمایندگان مجلس حامی سازمان گسترش باشند، نه فقط نمایندگان استان‌هایی که از پروژه‌های صنعتی سود می‌برند.» اما پس از طهماسبی نوبت به مهدی مفیدی رسید تا در اولین روز کاری برنامه‌هایش را شرح دهد: «در برنامه اجرایی خودمان همواره می‌کوشیم تا در دانش فنی وتکنولوژی پیشرو باشیم. با بخش خصوصی رقابت نمی‌کنیم و هر جا که احساس کنیم می‌توانیم صنعت را مردمی کنیم، این صنعت را به اصحابش می‌سپاریم. همواره سعی خواهیم کرد در تکنولوژی‌های نو پیشرو سرمایه‌گذاری کنیم.» او به همه مدیران سازمان گسترش اطمینان داد که «تغییرات در روش‌ها خواهد بود نه در افراد» و این به یعنی آنچه که برای اعضای هیات عامل سازمان رخ داد برای سایر مدیران روی نمی‌دهد. مراسم خداحافظی رضا ویسه از سازمان گسترش در شرایطی پایان یافت که ویسه می‌گفت: «چهار سال پیش در چنین روزهایی این سمت را از اکبر ترکان گرفتم و حالا آن را به یکی دیگر از اعضای خانواده بزرگ ایدرو می‌دهم.» با این تفاوت که ترکان پس از ریاست ایدرو، به ریاست شرکت نفت و گاز پارس رسید و اما ویسه خویش را بازنشسته کرد و خانه‌نشین شد.