ایران، انرژی هسته‌ای و مطبوعات جهان

- رازهای برنامه هسته‌ای ایران
آیا ایران در برابر همکاری بیشتر غربی‌ها برای همیشه از دستیابی به بمب هسته‌ای صرف‌نظر کرده است؟ و یا به هر حال امکان دستیابی به وضعیت قدرت هسته‌ای منطقه‌ای را برای خود حفظ کرده ‌است، هر چند خطر ایجاد بحرانی کلی در پیمان عدم گسترش سلاح هسته‌ای در خاورمیانه و آسیا را به‌ وجود خواهد آورد؟ در حالی‌ که در ماه اکتبر 2003 به نظر می‌رسید که رژیم اسلامی [ایران] انتخاب نخست را به‌ دنبال تلاش‌های مشترک آلمان، انگلستان و فرانسه اختیار کرده باشد. نشانه‌های سخت‌تر شدن مواضع ایران هر چه بیشتر مشاهده می‌شود. ...
جان بولتون، معاون وزیر امور خارجه آمریکا، به صراحت گفت: "به نظر می‌رسد که ایران بی‌صدا و پنهانی مصمم به ادامه برنامه هسته‌ای نظامی خود باشد تا فن‌آوری‌های کلیدی موردنظر خود را آسان‌تر به ‌دست آورد." به اعتقاد وی و دیگر “عقاب‌های” دولت بوش، تردیدی وجود ندارد که چنانچه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواسته باشد اعتبار خود را حفظ نماید، دیر یا زود ناچار خواهد بود پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع نماید. اروپاییان تا به امروز در مقابل فشارهای آمریکا مقاومت کرده‌اند، زیرا بر این اعتقاد بودند که "گفت‌وگوی غیر رضایت‌بخش” با تهران بهتر از وادار کردن ایران به قطع آن می‌باشد.
منبع: لوموند، 8 آوریل 2004 (20 فروردین 1383)
نویسنده: ژوئل استولتز
- بوش و پرونده ایران
بوش در سخنان خود روی دو نکته تأکید کرد: نخست آن‌که برنامه هسته‌ای ایران ثبات منطقه ”‌خاورمیانه” را برهم می‌زند و دوم آن‌که امنیت اسراییل را به ‌خطر می‌افکند. نکته مهم‌تر نکته دوم است، زیرا در متن سخنان بوش نیز با جمله‌هایی روشن‌تر آمده است؛ در حالی‌ که نکته نخست مبهم است و شبهه‌‌برانگیز، زیرا شاید تنها برای پوشاندن هدف حقیقی آورده شده باشد، که همان نگرانی آمریکا بر امنیت اسراییل است و این ‌که اسراییل تنها کشوری است که می‌تواند این جنگ‌افزار یا این سوخت را داشته باشد.
موضع‌گیری آمریکا واکنشی به چند رویداد بود، یا دست‌کم در زمانی پیش نهاده شد که این رویدادها را به خود دید: نخست، آزاد شدن دانشمند هسته‌ای اسراییل، مردخای وانونو ، پس از هجده سال زندان در اسراییل و تأکید وی بر لزوم نظارت بر برنامه هسته‌ای اسراییل و تأکید وی به محمد البرادعی به گسیل هیئتی از سوی آژانس انرژی اتمی برای بازرسی و حقیقت‌یابی در رابطه با راکتور دیمونه، که منبع واقعی خطر برای منطقه “خاورمیانه” به ‌شمار می‌رود. دوم، موضع‌گیری چندین طرف در جهان و اروپا و تأکید آنها بر نرمی موضع ایران و آمادگی تهران برای کشف همه برگ‌های این پرونده.
رویداد سوم نیز به گفته‌های رئیس‌جمهور ایران، [آقای] محمد خاتمی، ‌ارتباط دارد. او از آمریکا خواست که در کار واپس‌نشینی از عراق نیک بیندیشد. او اشاره کرد که ایران به آسانی عراق نیست و فروبردن آن یا تسلط بر آن، بدان آسانی که با کشورهای دیگر انجام گرفت، نیست... .
گذشته از ابهامات موضع آمریکا و تداخل‌های آن با منافع اسراییل و نگرانی‌های تل‌آویو و تلاش آن برای بهره‌گیری از نگرانی‌های واشنگتن برای تحقق ‌بخشیدن به هدف‌های خاص خود، موضع ایران بر اصول خود استوار است و این اصول را می‌توان بدین‌سان برشمرد:
1. آمادگی برای گفت‌وگو و ادامه گفت‌وگو با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی،2. حق تهران در داشتن نیروی دفاعی رویاروی تهدید اسراییل و خطرهای خاسته از پیشرفت تل‌آویو در کار پیشبرد این سلاح و 3. سرانجام نیاز راستین ایران به تولید انرژی سالم برای حفظ تعادل میان توسعه بازار داخلی آن و نیاز به جست‌وجو در پی منابع دیگر برای انرژی به جز نفت و گاز... .
نیاز ایران به انرژی هسته‌ای برای مصارف غیرنظامی ضرورتی حیاتی برای تضمین تعادل اقتصاد آن و توسعه یکنواخت و بی‌تنش آن در آینده است و واشنگتن به این مسئله، با همه اهمیت اقتصادی‌‌ای که دارد، از دیدگاهی امنیتی و در چارچوب برداشت اسراییلی از منطق ثبات می‌نگرد و این مشکلی است که تنها به استراتژی آمریکا مربوط است و از آنچه بوش آن را نگرانی خود از برنامه هسته‌ای ایران بر ثبات "خاورمیانه” نامید بسیار دور.
منبع: الوسط، 25 آوریل 2004 (6 اردیبهشت 1383)
نویسنده: ولید نویهض
- سخنان جان‌آر. بولتون، معاون وزیر دفاع [آمریکا] در امور کنترل تسلیحات و امنیت بین‌الملل
...بدیهی است ایران از همان شبکه‌های متعددی که فن‌آوری هسته‌ای، قطعات و مواد در اختیار لیبی قرار داده‌اند، بهره‌مند بوده است از قبیل شبکه الغدیرخان که شخص خان به آن اعتراف کرده است... قصور اخیر ایران پیرامون افشای فعالیت در زمینه سانتریفوژهای کاملاً پیشرفته غنی‌سازی اورانیوم و پلوتونیوم 210 و عدم اعلام وجود اورانیوم کاملاً غنی ‌شده، نشانه‌های واضحی از آن است که ایران همچنان در تلاش برای به ‌دست ‌آوردن سلاح هسته‌ای است....
منابع غنی از نفت ایران، همکاری توأم با اکراه با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، فریبکاری این کشور و فعالیت مخفیانه به مدت 18 سال موجب می‌شود ما ناگزیر به این نتیجه دست یابیم که اظهارات ایران کذب است و هدف آن کشور تولید سلاح‌های هسته‌ای در تعارض با تعهداتی است که بر اساس ماده 2 قانون منع ازدیاد هسته‌ای پذیرا شده است. ما بر این باوریم که راهکارهای بطئی ایران آشکارا حکایت از آن دارد که ایران حتی کوچک‌ترین گام در جهت توافقی که در سپتامبر گذشته و فوریه سال جاری به عمل آورده، برنداشته است. اگر ما اجازه دهیم ایران به فریبکاری ادامه دهد، زمانی فراخواهد رسید که دیگر بسیار دیر شده است و ایران سلاح هسته‌ای در اختیار دارد...
منبع: نیویورک سیتی، 27 آوریل 2004 (8 اردیبهشت 1383)
نویسنده: جان‌آر. بولتون
- سلاح‌های هسته‌ای در ایران: خیش گاوآهن یا شمشیر؟
...بحران ایران و بحران‌های مشابه آن در کره شمالی و همچنین در اطراف دکتر عبدالغدیرخان، کارشناس هسته‌ای پاکستان، که اخیراً اعتراف کرد بازارهای سیاه هسته‌ای را اداره کرده است، موضوع محدودکردن تکثیر هسته‌ای را حالت اضطراری تازه‌ای بخشیده است. تکثیر هسته‌ای، خطر اصلی عنصر اتم است. اخیراً، بازرسان بین‌المللی کشف کردند که کره شمالی ممکن است مقادیری اورانیوم را به‌طور پنهانی به لیبی داده باشد و این نشان می‌دهد که چگونه یک کشور آرزومند دستیابی به نیروی هسته‌ای می تواند پنهانی به سلا‌ح‌های هسته‌ای دست یابد...
اکنون، کارشناسان درباره موضوعی که زمانی تابو به ‌شمار می‌رفت بی‌پرده سخن می‌گویند: کشورهایی که عملاً یا در معنا دارای سلاح هسته‌ای هستند یعنی ژاپن، آلمان، بلژیک، کانادا، برزیل، قزاقستان، تایوان و ده تا دوازده کشور دیگر که بر اصول بنیادی تولید انرژی هسته‌ای احاطه یافته‌اند،اگر بخواهند می‌توانند بی‌درنگ مرز ممنوعه را زیرپا بگذارند و سلاح‌های هسته‌ای تولید کنند، آن‌ هم احتمالاً ظرف چند ماه به این هدف دست یابند. کارشناسان این حالت را موفقیت قاطع می‌نامند... .
کشوری همچون ایران می‌تواند موقعیت خود دایر برداشتن بالقوه سلاح اتمی و تهدید استفاده از آن را حفظ کند، ولو آن‌که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رسیدی دایر بر منزه‌بودن ایران از هر گونه تخلفی به آن کشور بدهد. آن نوع معما باعث شده است که بحث و جدلی گسترده‌تر در مورد شیوه‌های رعایت ایمنی نیروی هسته‌ای پدید آید، به‌ویژه با توجه به این‌که با شدت‌یافتن تدریجی نگرانی‌هایی در مورد گرم‌شدن هوای جو کره زمین و کمبود نفت، جهان ممکن است به نحو فزاینده‌ای به نیروی هسته‌ای متکی گردد...
ایران اعلام کرده است که می‌خواهد بر چرخه کامل سوخت هسته‌ای احاطه یابد، که به‌ ظاهر فرآوری مجدد نیز در همان چرخه وجود دارد. سال گذشته، رئیس‌جمهور محمدخاتمی گفت که کشورش می‌خواهد سوخت نیروگاه‌ها را پردازش مجدد کند. او در یک سخنرانی تلویزیونی گفت: ”ما مصمم هستیم که از فناوری هسته‌ای برای مقاصد غیرنظامی استفاده کنیم”.....
محمد البرادعی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، درخواست دارد که تولید هر ماده‌ای که بتواند برای ساخت سلاح‌های هسته‌ای به‌کار رود، در معرض نظارت و کنترل بین‌المللی و موسسات چندملیتی قرار گیرد. اگر این درخواست البرادعی پذیرفته شود، نتیجه امر عبارت از آن خواهد بود که هیچ کشور واحدی در جهان نمی‌تواند به تنهایی و به اتکای خویش به غنی‌سازی اورانیوم یا فرآوری مجدد پلوتونیوم مبادرت ورزد، بلکه تنها به صورت گروهی، همراه با چند کشور دیگر، خواهد توانست این ‌کار را انجام دهد و اعضای هر یک از این گروه‌ها می‌توانند بر صداقت یکدیگر صحه بگذارند...
رئیس‌جمهور بوش مشی سرسختانه‌تری در پیش گرفته است. او در سخنرانی ماه فوریه خود پیشنهاد کرد که تعداد کشورهایی که اجازه دارند سوخت هسته‌ای تولید کنند تا حد چشمگیری محدود شود. او گفت تنها کشورهایی که تاکنون از داشتن کارخانه‌های غنی‌سازی و فرآوری مجدد برخوردار شده‌اند می‌توانند به تولید سوخت هسته‌ای بپردازند و آنها نیز به نوبه خود باید به کشورهایی که آرزومند دست ‌یافتن به نیروی هسته‌ای (برق اتمی) هستند سرویس بدهند.
در حالی‌ که بسیاری از کارشناسان توجه آقای بوش به مسئله منع تکثیر هسته‌ای را می‌ستایند، برخی از آنها به جزییات سخنان او ایراد گرفته‌اند. آقای بان گفت: "از سخنان وی تنها تهدید به گوش می‌رسد و از تطمیع هیچ‌گونه خبری نیست"؛ و افزود که طرح بوش تنها بر خشم و نفرت جهانیان از باشگاه هسته‌ای (گروه کشورهای دارای نیروگاه‌های هسته‌ای) دامن خواهد زد. “فکر می‌کنم که بتوان این سخنان را مورد جرح و تعدیل قرارداد تا حالت تهدیدآمیز آنها از بین برود”...
منبع: نیویورک تایمز، 25 می 2004 (5 خرداد 1383)
نویسنده: ویلیام براد
- ایران و اتحادیه اروپا
...این سوال مطرح است که آیا بریتانیا، فرانسه و آلمان که به سبب وعده‌های نقض شده ایران طی سال گذشته بارها به زحمت افتاده‌اند، آمادگی آن را دارند که موضعی حق به جانب و قاطعانه‌تر در پیش بگیرند یا خیر. نشانه‌ها دلالت بر آن دارند که “اتحادیه اروپا3” با هر کوششی از جانب واشنگتن برای آن که آژانس اتمی را وادار سازد که ایران را رسماً ناقض تعهداتش دایر بر عدم تولید سلاح‌های هسته‌ای اعلام و معرفی نماید، به ضدیت خواهند پرداخت.
کشورهای اروپایی، در مقطع معینی ناگزیر خواهند شد که میان منافع تجاری خود در مشارکت دادن رژیم ایران و ضرورت اعتبار واقعی قائل شدن برای پیمان منع تکثیر هسته‌ای به منزله یک وسیله ایمنی در مقابل تولید سلاح‌های اتمی توسط کشورهای خودسر دست به انتخاب بزنند. وقت در حال سپری‌شدن است و چیزی نمانده که برای این‌گونه چاره‌اندیشی‌ها کار از کار گذشته باشد.
منبع: واشنگتن تایمز، 10 ژوئن 2004 (21 خرداد 1383)
سرمقاله
- واشنگتن گسترش استفاده غیرنظامی از نیروی هسته‌ای را متوقف می‌سازد
...بوش روز 11 فوریه پیشنهاد کرده بود که برای مبارزه با خطر تکثیر سلاح اتمی، از جمله اقدامات دیگر، تسلط بر چرخه هسته‌ای در اختیار کشورهایی که هم‌اکنون آن را صاحب هستند باقی بماند. این تفکر وجود دارد که هر چند فن‌آوری و تجهیزات به ‌وسیله قدرت‌های هسته‌ای برای مصارف غیرنظامی فروخته می‌شود (تولید انرژی)، اما کشورهای مقصد ممکن است این دانش فنی را برای ساخت سلاح هسته‌ای مورد استفاده قرار بدهند.
بنابراین بهتر است که این نوع انتقال‌ها کاملاً متوقف شود. فرانسه که به انتشار انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز علاقه‌مند است این ممنوعیت را رد کرد. پاریس به قرارداد منع گسترش هسته‌ای ارجاع می‌دهد که حق همه کشورها را به دستیابی به انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز در ازای صرف‌نظر کردن قابل تأیید از مصارف نظامی تضمین می‌نماید. یک نهاد سازمان ملل، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مأمور کنترل اجرای تعهدات می‌باشد.
درگیری فرانسه و آمریکا از سال آینده از سرگرفته خواهد شد. برای بازبینی قرارداد منع گسترش هسته‌ای مربوط به سال 1968 یک کنفرانس بین‌المللی در سال 2005 تشکیل خواهد شد. فرانسه، به گفته کاخ ریاست‌جمهوری، حاضر شده است که تنها “در جهت مسیر تعیین شده” به ‌وسیله آمریکا یعنی تقویت معیارهای صادرات کاربکند... .
ایران که مظنون به تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای است بازرسی‌های سرزده کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را پذیرفته است؛ اما در ازای آن خواهان دریافت کمک برای تولید انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز می‌باشد.... .
منبع: فیگارو، 10 ژوئن 2004 (21 خرداد 1383)
نویسنده: لوک دوباروشز
- قمار هسته‌ای ایران...
...66 عضو سنای آمریکا و 209 عضو مجلس نمایندگان آن کشور اخیراً نامه‌ای برای رئیس‌‌جمهور بوش ارسال کردند و در آن نامه به وی گوشزد نمودند که برنامه هسته‌ای ایران را به نقطه تمرکز و کانون توجه عمده در کنفرانس سران کشورهای طراز اول صنعتی جهان، مبدل سازد. در این نامه چنین می‌خوانیم: “برای متوقف کردن ایران در راهی که می‌پیماید، قبل از آن‌ که جهان ناگهان متوجه شود که حامی طراز اول تروریسم بین‌المللی دارای توانایی تولید یک سلاح هسته‌ای می‌باشد، دچار ضیق وقت هستیم.”
اکنون وقت آن است که پیامی واضح و شفاف و عاری از هرگونه ابهامی برای اسلام‌گرایانی که کشور ایران را اداره می‌کنند ارسال شود و محتوای آن پیام بدین شرح خواهد بود: دنیا عضو تازه دیگری را در باشگاه سلاح‌های هسته‌ای نخواهد پذیرفت و کشورها به هر وسیله ضروری جهت جلوگیری از چنین رویدادی متوسل خواهند شد. ایران باید متقاعد گردد - همان‌گونه که لیبی نیز متقاعد گردیده - که جست‌وجو برای دستیابی بر سلاح‌های هسته‌ای هیچ‌گونه تضمینی برای بهره‌مند شدن از قدرت به‌ شمار نمی‌رود، بلکه مسیری برای انزوا و نابودی است.
منبع: شیکاگو تریبیون، 13 ژوئن 2004 (24 خرداد 1383)
- اگر ایران ظرف یک یا دو سال آینده هسته‌ای شود، بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نباید مقصر قلمداد کرد. اوایل همین‌ ماه جاری، گروه تحت سرپرستی محمد البرادعی در سازمان ملل گزارش دیگری را در خصوص [ایران] انتشار داد و در آن الگویی از عدم همکاری را تشریح نمود که تقریباً جریان داشتن یک برنامه تولید بمب را با صدای بلند فریاد می‌کشد. اما جامعه بین‌المللی که به ظاهر به تصمیمات دولت بوش تن داده است، کل این قضایا را با بی‌تفاوتی و بی‌اعتنایی تلقی می‌کند....
سال گذشته، آمریکا به‌ منظور ادای احترام به اروپایی‌ها که به عنوان واسطه و میانجی جهت عقد یک قرارداد بازرسی با ایران عمل می‌کردند، قراردادی که از هنگام منعقد شدن تاکنون [حکومت ایران] مفاد آن را زیر پا نهاده است و هیچ اقدام تلافی‌جویانه‌ای نیز علیه آنان به عمل نیامده است، تصمیمات خود را در این زمینه به تعویق افکند. به‌ عبارت دیگر، مسیر دیپلماتیک ”چندطرفه” کارایی خود را از دست داده است. مسئله اینجاست که آیا هیچ شخصیت مهمی این واقعیت را تصدیق خواهد کرد یا نه....
منبع: وال‌استریت ژورنال، 14 ژوئن 2004 (25 خرداد 1383)
- آمریکا از دیرباز تقاضا داشته است که مسئله ایران به شورای امنیت سازمان ملل جهت به اجرا درآوردن تحریم‌های امکان‌پذیر ارجاع شود. اروپایی‌ها توسل جستن به تهدید ایران در همین محدوده را جهت پشتیبانی از ایران برای آن ‌که در مسیر همکاری با آنان گام بردارد، ترجیح می‌دهند. آنان اعتقاد دارند که با حفظ “اتفاق آرا”ی بین‌المللی، [ایران] را می‌توان بیش از همیشه در تنگنا قرار داد و آن‌‌قدر باید در این راه مداومت کرد تا آنان به نقطه‌ای برسند که به این استنتاج دست یابند که ادامه‌ دادن گزینه تولید سلاح‌های هسته‌ای بیش از اندازه هزینه برمی‌دارد، یا ایرانیان آن‌چنان قوانین و مقررات را نقض می‌کنند که جلب حمایت از یک اقدام نظامی تلافی‌جویانه آسان‌تر از سیاست‌ها و اقدامات دیگر خواهد بود.
یک مقام بلندپایه بریتانیایی می‌گفت: “ایران یک مسئله میان‌مدت است.” اما این بازی آزمایش صبر و شکیبایی استراتژیک طرفین بر یک فرضیه کلیدی استوار است و آن عبارت از این است که ایران هنوز هم تا رسیدن به مرحله داشتن یک بمب اتمی سال‌ها فاصله دارد و دیگر این ‌که برنامه هسته‌ای بر اثر بازرسی‌های کنونی به‌ طرز موثری دچار وقفه شده است...
تهران اگر آرمان‌های دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای یا تولید آنها را برای همیشه کنار بگذارد و به کنترل‌های سخت بین‌المللی تن در دهد، سزاوار است که از کمک‌های فنی دیگر کشورها برای تولید نیروی هسته‌ای جهت تولید برق بهره‌مند شده و از این بابت اطمینان‌خاطر مطلق به‌ دست آورد. به تهران می‌توان همچنین تضمین داد که در معرض حمله ایالات‌متحده قرار نخواهد گرفت.
آمریکا حاضر است این اطمینان امنیتی را به کره شمالی نیز بدهد و با وجود ابطال آشکار پیمان منع تکثیر هسته‌ای توسط پیونگ یانگ، در حال مذاکره با کره شمالی است. دلیل موجهی در بین است که آمریکا مذاکرات خود با ایران را آغاز کند. در حال حاضر ایران مهم‌ترین قدرت منطقه‌ای در حوزه خلیج‌فارس به‌ شمار می‌رود. آمریکا با استقرار نیروهای خود - هم در افغانستان و هم در عراق - همسایه کاملاً دیوار به دیوار ایران شده است و همسایگان متخاصم می‌توانند زندگی را بر انسان جهنم کنند.
منبع: دیلی‌ تلگراف، 14 ژوئن  2004 (25 خرداد 1383)
نویسنده: آنتون لاگواردیا
- پیچ وخم‌های هسته‌ای تهران
....برای خروج از بن‌بست، جورج بوش رویای ارجاع پرونده را به شورای امنیت در سر می‌پروراند، که در این‌ صورت سازمان ملل ممکن است مشاهده نماید که ایران پیمان منع گسترش را نقض کرده است و باید در چنین صورتی تحریم‌هایی مانند آن ‌که صدام‌حسین را اوباش و متمرد اعلام کرد تصویب کند. اما برای آن‌‌که این کار در ظاهر یک انتقام‌جویی شخصی رئیس‌جمهور آمریکا به نظر نیاید، واشنگتن میل دارد این اقدام از سوی آژانس انجام بگیرد. برعکس، آژانس وین که یک نهاد فنی است تا سیاسی، ترجیح می‌دهد همه راه‌ها را امتحان کند....
منبع: فیگارو، 15 ژوئن 2004 (26 خرداد 1383)
نویسنده: شارل لامبروشینی
- ...ریچارد بوچر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت: “نظر ما آن است که آژانس اتمی تاکنون 18 سال فعالیت سری هسته‌ای ایران را با ذکر سند و مدرک، به‌ صورت مستند ثبت کرده است. تهران بارها از بیان جنبه‌های مهم برنامه هسته‌ای خود قصور ورزیده است. این برنامه به سبب مداخلات و بازرسی‌های گوناگون دچار وقفه‌های متعدد شده است و ایران از همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی در حل‌وفصل مسائل باقی‌ مانده، مرتبط با برنامه هسته‌ای آن کشور قصور ورزیده است.”
بخش اعظم بحث‌ها و جدل‌های اجلاس وین حول این محور چرخیده است که آیا این آژانس باید ضرب‌الاجلی برای ایران جهت همکاری‌اش با جامعه بین‌المللی قائل شود؟ چیزی که ایالات ‌متحده خواستار آن بوده است. دکتر البرادعی خواستار تعیین یک ضرب‌الاجل نشده است، هرچند بیانات او خطاب به هیئت رئیسه آژانس بین‌المللی دلالت بر آن داشته است که وی صبر و شکیبایی خود را از دست داده است....
ایران می‌گوید که با آژانس اتمی همکاری کرده است و تأکید دارد که فعالیت‌هایش به قصد تولید انرژی هسته‌ای که از نظر تجاری مقرون به‌ صرفه باشد به انجام می‌رسد....
منبع: نیویورک ‌تایمز، 15 ژوئن 2004 (26 خرداد 1383)
نویسنده: مارک ‌لندلر
- ایران: انرژی هسته‌ای و جنگ روانی
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تابستان گذشته فشارهایش را بر ایران برای امضای توافقنامه الحاقی به پیمان منع گسترش انرژی هسته‌ای و پذیرش بازدیدهای سرزده تشدید کرده است. از طرفی، ایالات‌ متحده از اشغال عراق در آوریل 2003 و حضورش در آن کشور برای اعمال هر چه بیشتر فشارهای بین‌المللی علیه ایران بهره‌برداری نمود. ایران برای در امان ‌ماندن از تشکیل یک جبهه بین‌المللی علیه خود و احاله پرونده هسته‌ای‌اش به شورای امنیت بین‌المللی امضای توافقنامه الحاقی را پذیرفت و از حضور وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی انگلستان و فرانسه و آلمان در اکتبر گذشته در تهران استقبال نمود و اعلام کرد که موقتاً روند بارورسازی اورانیوم را متوقف کرده است، مشروط بر این ‌که از کمک‌های این کشورها در ادامه این بارورسازی برای اهداف مسالمت‌آمیز برخوردار شود.
توافق میان تهران و آژانس بین‌المللی به 664 بار بازدید از تأسیسات هسته‌ای ایران ظرف یک ‌سال و ارائه گزارش 1000 صفحه‌ای ایران در مورد فعالیت هسته‌ای‌اش انجامید....
تصمیم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هر چه باشد، تا زمانی که دشمنی میان ایران از یک ‌سو و ایالات متحده و هم‌پیمانانش از سوی دیگر به قوت خود باقی است، جنگ روانی میان ایران و آژانس و آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها ادامه خواهد یافت. ناظران بسته‌ ‌شدن پرونده هسته‌ای ایران را، آن‌گونه که تهران می‌خواهد، دور از انتظار می‌دانند و حتی پیش‌بینی می‌کنند که آژانس در بدترین حالات تصمیم بگیرد که پرونده هسته‌ای ایران را به شورای امنیت احاله نماید و در بهترین حالات عملیات بازرسی از تأسیسات هسته‌ای ایران ادامه یابد و مجلس ایران با توافقنامه الحاقی به پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای موافقت نماید...
منبع: الشرق، 16 ژوئن 2004 (27 خرداد 1383)
نویسنده: یوسف عزیزی
- خطر هسته‌ای در ایران
...دولت بوش پیشنهاد کرده است به‌منظور جلوگیری از فریبکاری کشورها، منع صادرات جهانی در مورد فن‌آوری نیروی هسته‌ای به اجرا درآید. لیکن متحدان اروپایی آمریکا در اجلاس هشت کشور صنعتی که در ماه جاری برگزار شد، فقط با ممنوعیت یک ‌ساله موافقت کردند. این یک شروع است اما اقدامات بیشتری در جهت جلوگیری از بروز جنگ هسته‌ای منطقه‌ای و افتادن این قبیل سلاح به ‌دست تروریستها، ضروری است. در حال ‌حاضر حمله ایالات‌ متحده آمریکا به تأسیسات ایران یا کره شمالی با توجه به تجربه این کشور در عراق بعید به نظر می‌رسد. بهترین راه‌حل، راه‌حل دیپلماتیک است.
منبع: کریستین ساینس مانیتور، 17 ژوئن 2004 (28 خرداد 1383)
سرمقاله
- چالشی از سوی ایران
...رئیس‌جمهور آینده آمریکا هیچ گزینه آشکاری برای تهاجم نظامی ندارد با این احساس فزاینده در میان اروپاییان روبه‌روخواهد بود که بهترین استراتژی موجود احتمالاً این می‌باشد که دست ایران را از سلاح هسته‌ای تمام ‌عیار ساخته شده و استقرار یافته کوتاه کنند.
در آن ‌صورت، ایران مشابه پاکستان خواهد شد که در سال 1989 در مرحله نهایی فعالیت خود را متوقف کرد، اما ظرف نه ‌سال بعد در واکنش به آزمایش هسته‌ای هند، نخستین بمب هسته‌ای خود را آزمایش نمود. تلاش دیپلماسی بین‌المللی از سال 1998 تاکنون جلوگیری از استقرار سلاح هسته‌ای توسط هند و پاکستان بوده است. ایران یک معضل مجسم و تکان‌دهنده سیاست خارجی است که عامل نگرانی رأی‌دهند‌گان به‌ شمار می‌رود. کری و بوش باید دست به‌ کار شوند و به صراحت اقداماتی را که می‌تواند این بحران را از وخیم‌تر شدن در خلال مبارزات انتخاباتی بازدارد، بیان نمایند. این امر هر یک از نامزدها را وادار می‌سازد که درباره آینده به تفکر بنشینند و به رأی‌دهندگان فرصت می‌دهد تا قضاوت هر یک از نامزدها را به هنگام عمل مشاهده نمایند.
اعتبار دولت بوش در رابطه با عراق آن‌ قدر تنزل کرده که تا به ‌حال کری برای کسب امتیاز کافی بود که نام عراق را بر زبان بیاورد. به نظر می‌رسد انتقادهای او، در نتیجه فجایعی که در صفحات اول روزنامه‌ها و صفحات تلویزیون منعکس می‌شود، روزبه‌روز اعتبار بیشتری می‌یابد. کری با تحت‌الشعاع قراردادن محتاطانه سیاست‌های بوش و محکوم‌ کردن اجرای آنها، ماهرانه تلاش می‌کند از استفاده از امتیازی که عراق به رئیس‌جمهور می‌دهد در این برهه اجتناب نماید.
“راه‌حل‌ها”ی آزمایش نشده (و غیر واقع‌گرایانه) کری در مورد دخالت و همکاری بیشتر فرانسه و آلمان و تأمین آموزش بهتر برای عراقی‌ها فقط در مقایسه با شکست‌های اخیر بوش معتبر به نظر می‌رسد. کری می‌تواند با تکیه بر اقداماتی که بوش انجام داده و به ‌ظاهر با شکست روبه‌رو شده از پاسخ ‌دادن به سوالات مربوط به کارهایی که در عراق انجام خواهد داد، طفره رود....
منبع: واشنگتن‌پست،17 ژوئن 2004 (28 خرداد 1383)
نویسنده: جیم هوگلند
- زمستان هسته‌ای بر فراز وین
... تا چندی پیش در دو ساحل آتلانتیک در قبال “پرونده اتمی” ایران دو نظریه مطرح بود. اروپا و به ویژه فرانسه، آلمان و بریتانیای کبیر مخالف بسته ‌شدن این پرونده نبودند. اما ایالات ‌متحده آمریکا تحویل اسناد مربوط برای بررسی شورای امنیت سازمان ملل متحد و طبیعتاً اعلام تحریم‌هایی علیه تهران را خواستار بود.
اما در هفته‌های اخیر به نظر می‌رسید که هم اروپا و هم آمریکا از این‌ جهت به توافق رسیده‌اند. ژاک شیراک نیز مانند جورج‌بوش در جریان دیدار غیررسمی اخیر ”هشت کشور بزرگ” در قبال رژیم ایران عبارات خشنی را به ‌کار برد. بنابراین، نباید تعجب کرد که البرادعی معمولاً محتاط، کنترل اعصاب خود را از دست داده و خواستار “تحت فشار قرار دادن” دولت تهران شود....
منبع: راسیسگایا گازتا، 18 ژوئن 2004 (29 خرداد 1383)
نویسنده: آناتولی شاپادالف
- ...همان‌گونه که پیش‌ از این در ماه اکتبر [مهر] گذشته رخ داد یعنی زمانی که نمایندگان فرانسه، آلمان و انگلستان در یک حرکت ناگهانی و هماهنگ موفق به کسب امضای توافقنامه الحاقی پیمان عدم تکثیر سلاح‌های هسته‌ای (NPT) توسط تهران شده بودند، در بحث‌هایی که در روزهای اخیر صورت گرفت این سه کشور اروپایی موضع میانجی‌گرانه خود را حفظ نمودند و کوشیدند از حملات دیپلماتیک واشنگتن جلوگیری به‌عمل آورند. قطعنامه‌ای که چندی پیش به اتفاق‌آرا به تصویب رسید حاصل این تلاش‌هاست.
منبع: ایل مانیفستو، 19 ژوئن 2004 (30 خرداد 1383)
نویسنده: استفانو لیبرتی
- ...ایالات متحده اکنون با مشکلات متعددی دست به گریبان است. مهم‌ترین آنها مشکلات داخلی در ارتباط با کناره‌گیری رئیس سازمان اطلاعاتی آمریکا (سیا) ‌و بروز نابسامانی‌هایی در دستگاه‌ها و برخی وزارتخانه‌ها، مسئله عراق، رسوایی زندان ابوغریب، که هنوز در دولت آمریکا و افکار عمومی آمریکایی کنش و واکنش‌هایی دارد و مشکل افزایش غیرمنتظره بهای نفت است. افزون بر تمام اینها، ‌دولت آمریکا در آستانه حساس‌ترین و خطرناک‌ترین مرحله یعنی زمان برگزاری انتخابات [ریاست‌جمهوری] آمریکاست که باید از هم‌اکنون تا نوامبر آینده خود را برای آن آماده سازد.
علاوه بر اینها، مشکلات فراوان دیگری نیز وجود دارد. روی همین اصل، واشنگتن نمی‌تواند تهران و پرونده هسته‌ای آن را تحت پیگرد قرار دهد؛ بنابراین، می‌بینید که اروپایی‌ها را “خجالت می‌دهد”، و حتی فرانسه، آلمان و انگلستان را تحت فشار می‌گذارد تا در یک تصمیم‌گیری علیه تهران به‌ دلیل تعلل آن در همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حضور فعال داشته باشند....
منبع: الزمان، 20 ژوئن 2004 (31 خرداد 1383)
نویسنده: سمیر عبید
- ...بحران هسته‌ای هیچ‌گاه از نظر دیپلماتیک حل ‌و فصل نخواهد شد، مگر آن ‌که همه کشورهای دنیا با صدای واحدی سخن گویند. برای کشورهای مبتدی در عرصه امور هسته‌ای باید گفته شود که آژانس اتمی چاره‌ای ندارد جز آن‌که بی‌درنگ ضر‌ب‌الاجلی برای همکار‌ی‌های کامل از جانب ایران تعیین کند. کشورهای اروپایی و روسیه دارای روابط مستحکم‌تر تجاری با ایران هستند و آنها باید از آن قدرت و نفوذ جهت تحت فشار گذاشتن ایران استفاده کنند....
منبع: شیکاگو تریبیون، 22 ژوئن 2004 (2 تیر 1383)
سرمقاله
- لحظه سرنوشت‌ساز هسته‌ای
...اگر به ایران اجازه داده شود که توان غنی‌سازی اورانیوم به‌ دست آورد، تقریباً تصوری غیرممکن است که بتوانیم سایر کشورها را از ایجاد یک چنین توان غنی‌سازی، که در نهایت توان تولید مواد نوع تسلیحاتی برای سلاح‌های هسته‌ای را به‌دست خواهند آورد، باز بداریم.
ما در لحظه سرنوشت‌سازی قرارداریم. آیا ما در اقداماتمان به‌ منظور جلوگیری از منع ازدیاد هسته‌ای جدی هستیم یا این‌که می‌خواهیم شاهد فروافتادن جهان در گردابی باشیم که مواد هسته‌ای نوع تسلیحاتی فراوان و توان ویرانگری غیرقابل تصور در اختیار هر کشور یا گروهی که با جامعه سر ناسازگاری دارد، قرار بگیرد؟...
پنج قدرت [ایالات‌ متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان و روسیه] باید اعلام کنند که آماده‌اند طبق مقررات ایمنی مناسب در توسعه توان تولید برق هسته‌ای همکاری تمام و کمالی با ایران داشته باشند. آنها می‌توانند پیشنهاد کنند که تأمین سوخت هسته‌ای کافی برای رآکتورهای برق ایران را به نرخ مطلوب تضمین می‌نمایند، مشروط بر آن‌ که سوخت هسته‌ای مصرف شده را از ایران باز پس گیرند. در ازای آن، از ایران می‌خواهند که از هرگونه اقدامی در جهت غنی‌سازی اورانیوم یا فرآوری مجدد سوخت هسته‌ای مصرف شده دست بردارد.
باید اذعان داشت که از نظر ایالات‌ متحده آمریکا این پیشنهاد دشواری است و لازمه آن این است که این کشور دیگر نگرانی‌های جدی درباره طیفی از عملکرد ناخوشایند ایران را کنار بگذارد. لیکن منافع منع ازدیاد آن‌ قدر زیاد است که آنها می‌توانند این قضیه را به‌طور جداگانه مورد توجه قرار دهند....
هر چند موضوع ایران از فوریت خاصی برخوردار است اما ما نمی‌توانیم به ‌صورت انفرادی با آن برخورد کرده و در کارمان موفق شویم. برزیل به‌ مانند ایران اعلام کرده است که قصد احداث تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم را دارد. اگر ما به برازیلیا جواز عبور دهیم و در همین حال سد راه تهران شویم، این کار نه ‌تنها پیام غلطی به تکثیرکنندگان آینده ابلاغ خواهد کرد بلکه چشم‌انداز هرگونه موفقیت در قبال تهران را هم شدیداً محدودتر خواهد نمود.
کوتاه‌ آمدن در برابر برنامه غنی‌سازی برزیل این نتیجه را در برخواهد داشت که ما مشتاقان نیروی هسته‌ای را به دو دسته آدم‌های خوب وآدمهای بد تقسیم می‌کنیم. چنین رویکردی سلاح قدرتمندی برای ایران- که تلاش می‌کند حمایت بین‌المللی را برای برنامه “‌صلح‌آمیز” هسته‌ای خود کسب کند و ما را در برابر کشورهای اروپایی و روسیه قرار دهد- فراهم می‌آورد....
منبع: واشنگتن‌پست، 24 ژوئن 2004 (4 تیر 1383)
نویسنده: برنت اسکوکرافت / مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهورها جرالد فورد و جورج بوش پدر بود. او در حال حاضر رئیس‌ مجمع سیاست‌گذاری بین‌المللی است.
- روند پروژه‌های هسته‌ای ایران
ایران را نمی‌توان وادارساخت تا از اطلاعات و دانشی که از دهه 1950 تاکنون گردآوری کرده، چشم‌پوشی کند. ایران در زمره نخستین کشورهای در حال توسعه بود که خود را با جهان مخوف دانش هسته‌ای آشنا ساخت. اولین رآکتور ایران در سال 1955 در تهران ایجاد شد و نخستین گروه از ایرانیان که عازم اروپا و آمریکا شده بودند تا در رشته فیزیک هسته‌ای و رشته‌های مربوطه تحصیل کنند در اوایل دهه 1960 به کشور بازگشتند.
در اواسط دهه 1970 ایران جمعی از دانشمندان هسته‌ای تحصیل کرده و با انگیزه داشت که امکانات مالی دولت از آنها پشتیبانی می‌کرد و آنها مسئولیت تحقیق و پژوهش در همه زمینه‌های فن‌آوری جدید از جمله کاربرد نظامی آن را برعهده گرفتند.
انقلاب اسلامی سال 1979 بسیاری از دانشمندان ایرانی را ناگزیر از آن ساخت که به تبعید بروند و فعالیت برنامه هسته‌ای کشور تا سال 1990 متوقف شد. از آن زمان تاکنون، ایران کلیه جنبه‌های برنامه هسته‌ای را احیا و نیروهای جدیدی را در این زمینه آموزش داده است.
دومین موردی که نمی‌توان در مورد ایران انجام داد سلب حق ایران برای تولید و کاربرد انرژی هسته‌ای است. نیاز به چنین انرژی در اوایل دهه 1970 احساس شد و آن زمانی بود که پیش‌بینی‌ها حکایت از آن داشت که ایران- که اقتصادش در آن زمان به ‌طور میانگین سالانه 8 درصد رشد داشت – ممکن است همه نفت تولید شده را تا سال 2010 صرف مصرف داخلی کند. تنزل اقتصادی ایران که پس از انقلاب، جنگ و مهاجرت میلیون‌ها ایرانی ماهر پدیدآمد، این پیش‌بینی‌ها را تغییرداد.
لیکن نمی‌توان این حقیقت را نادیده گرفت که اگر ایران بار دیگر در مسیر رشد اقتصادی قرار گیرد، برای حفظ صدور نفت به ‌عنوان منبع درآمد ارز خارجی به منابع دیگر انرژی نیازمند خواهد بود؛ تولید انرژی هسته‌ای یکی از این گزینه‌هاست. رژیم پیشین چنین تصمیمی را اتخاذ کرده بود و سیاست جمهوری‌ اسلامی از سال 1989 هم ‌همین بوده است. هر چند بعضی از ایرانیان عمدتاً به‌دلیل مسائل زیست‌محیطی با گزینه انرژی هسته‌ای مخالفت می‌کنند اما این برنامه بیش از سه دهه است که مورد حمایت مستمر مردمی قرار دارد.
سومین کاری که ما نمی‌توانیم انجام دهیم این است که دایره فن‌آوری هسته‌ای ایران را به ‌دو قسمت نظامی و غیرنظامی تقسیم کنیم. این کار شدنی نیست. همه کشورهایی که پایگاه هسته‌ای غیرنظامی دارند، در صورتی که تصمیم بگیرند قادرند وارد محدوده نظامی فن‌آوری هسته‌ای بشوند. این حقیقت برای سیاستگذاران رژیم شاه کاملاً شناخته شده بود.
راهبرد ایران در آن زمان این بود که آنچه را که “افزایش توانمندی“ نامیده می‌شود، ایجاد کند؛ یعنی دانش، زیرساخت و پرسنل مورد نیاز برای توسعه توانمندی نظامی هسته‌ای را در مدت کوتاهی در اختیار داشته باشند بدون آن‌ که عملاً برای رسیدن به این هدف گام بردارد. در آن زمان هیچ زمان‌بندی خاصی صورت نگرفت اما نخبگان سیاستگذار فرض را بر آن قرار دادند که ایران باید در موقعیتی قرار گیرد که بتواند ظرف هجده ماه به تولید و آزمایش سلاح هسته‌ای دست بزند.
با این‌ حال، در زمان شاه ایران در حقیقت متعهد بود که در راستای خلع سلاح هسته‌ای فعالیت کند. ایران برای ایجاد “منطقه عاری از سلاح‌های هسته‌ای” در منطقه حوزه دریای خزر، خلیج‌فارس و خاورمیانه بزرگ‌تر تلاش کرد. تلاش‌های ایران گاه و بی‌گاه از سوی ایالات متحده آمریکا مورد حمایت قرار می‌گرفت. اما با مخالفت اتحاد جماهیر شوروی- که مایل نبود سلاح‌های هسته‌ای‌اش را از اراضی مجاور منطقه فوق جمع‌آوری کند- روبه‌رو می‌شد.
در آن موقع، هم مسکو و هم واشنگتن موضع ملایمی در قبال برنامه هسته‌ای ایران نشان می‌دادند، زیرا آنها می‌دانستند که رژیم شاه قصد تولید بمب هسته‌ای ندارد، چه رسد به کاربرد آن علیه کشور دیگر در یک جنگ تجاوزکارانه! (آخرین ‌باری که ایران آغازگر جنگ بوده به دهه 1850 بازمی‌گردد. در آن زمان ایران تلاش کرد شهر هرات را که به دست افغان‌ها افتاده بود بازپس گیرد اما موفق نشد.)....
ایران در حال گذر از بحران است. نیمی از ساختار ذهنی ایران هنوز هم رویای فتح جهان با اسلام سبک خاص خود را در سردارد. این ایران مصمم است زرادخانه هسته‌ای داشته باشد صرفاً به این‌ دلیل که خود را در برابر فشار و اقدام نظامی از سوی دشمنان منطقه‌ای و فراتر از آن بیمه نماید. ...
جمهوری اسلامی به توانمندی هسته‌ای نیاز دارد تا در صورتی که هر کشوری – به‌ طور مثال ایالات‌ متحده آمریکا یا اسراییل - تصمیم به حمله نظامی تنبیهی برای محدود ‌ساختن جاه‌طلبی‌های این کشور بگیرد، ایران مخاطرات چنین اقدامی را افزایش دهد. این دقیقاً همان راهبردی است که کره شمالی از اواسط دهه 1990 اتخاذ کرده است.
نیمه دیگر ساختار ذهنی ایران نماد یک دولت ملی است که سعی دارد تجربه انقلابی‌اش را تحلیل کرده و بار دیگر به‌ عنوان بازیگر عادی در جریان اصلی حیات بین‌المللی پدیدار گردد. اگر روزی روزگاری این نیمه بر نیمه دیگر غلبه یابد، تأثیر چندانی ندارد که ایران توانمندی هسته‌ای خود را افزایش بدهد یا ندهد. سوال اصلی این است که جهانیان با چه نوع ایرانی می‌توانند همزیستی کنند، نه این ‌که جمهوری اسلامی خواهان دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای است یا نه.
منبع: وال استریت ژورنال، 25 ژوئن 2004 (5 تیر 1383)
نویسنده: اردشیر زاهدی / بین سال‌های 1967 تا 1971 وزیر خارجه ایران بود و در آن زمان به نیابت از طرف کشورش پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را امضا کرد.
- ...آمریکا تقریباً دو سال است که به ایران مشکوک شده است و گمان می‌کند که ایران در خفا مشغول ساختن یک بمب هسته‌ای تحت پوشش یک برنامه تولید انرژی هسته‌ای بوده است....
در واشنگتن، مشاور امنیت ملی، کوندالیزا رایس چندی پیش به شبکه خبری فاکس‌نیوز گفت که معتقد است هنوز هم راه‌حلی دیپلماتیک می‌توان برای این قضیه فراهم کرد. لیکن، او همچنین افزود که "ایرانیان همه روزه اعتراض دارند به این‌ که چرا ایالات متحده در مورد آنها تا این اندازه سخت‌گیری کرده است و چرا رئیس‌جمهور آمریکا در سخنرانی سالانه‌اش خطاب به کنگره و ملت هنگام سخن‌ گفتن از عراق، کره شمالی و ایران، ایران را نیز مانند آن دو کشور یکی از تشکیل‌‌دهندگان محور شرارت نامیده است. ما با شفافیت بسیار بیان کرده‌ایم که این کشورهای خودسر که جویای سلاح‌های کشتار جمعی هستند یک منشأ خطر محسوب می‌شوند.”
اسکات مک کلان، سخنگوی کاخ ‌سفید نیز گفت: “ایران مجبور است در صورتی که خلافی مرتکب نشده است مبرا بودن خود از هر‌گونه تخلفی را به اثبات برساند و با اجرای تکالیف بین‌المللی، همکاری‌های تمام ‌عیار خود را با سایر نهادها در سطح بین‌المللی ادامه دهد”....
منبع: نیویورک سان، 28 ژوئن 2004 (8 تیر 1383)
نویسنده: ایلای لیک
- ...تهران توافق انجام گرفته با گروه سه‌تایی اتحادیه اروپا در اکتبر سال گذشته را چنین تفسیر می‌کند که کشورهای مزبور اکنون باید در صورتی‌ که ایران در مقابل سازمان بین‌المللی انرژی اتمی شفافیت به‌ خرج دهد، مراسلات فن‌آوری را براساس معیارهای مقررات سازمان بین‌المللی انرژی اتمی به جریان اندازند با این‌ حال، بنا به توضیحات ایران، تا امروز از این همکاری در حوزه فن‌آوری خبری نبوده است.... تهران تهدید کرد که اگر سازمان بین‌المللی انرژی اتمی حقوق ایران را به رسمیت نشناسد، از انجام وظایف خود سر باز خواهد زد و این به‌ معنای خروج از قرارداد منع گسترش سلاح‌های اتمی است.
منبع: نوی سورشر سایتونگ، 3 ژوئیه 2004 (13 تیر 1383)
نویسنده: ویکتور کوخر