شلیک حقوقی به بی‌عملی سیاسی

حسام‌الدین برومند
چشم انداز تحولات منطقه بنابرشواهد و قراین غیرقابل خدشه حکایت از آن دارد که علی رغم توطئه هاو کارشکنی های قدرت های غربی خیزش و خروش ملت های مسلمان و بیداری اسلامی مسیر را برای خاورمیانه ای منهای سیطره و نفوذ آمریکا و اذنابش فراهم کرده است.
در این میان رسانه ها و مطبوعات آمریکایی و صهیونیستی از «فارین پالسی» تا «جروز الم پست» اعتراف می کنند هژمونی ایالات متحده در کشاکش حرکت شتاب آلود بیداری اسلامی و گسترش نفوذ ایران اسلامی روبه افول است. بیشترین سرزنش ها از سوی همین دست رسانه ها و نشریات نیز متوجه رئیس جمهور آمریکاست که به اعتقاد آنان، مدیریت نادرست و ضعیف دولت او منجر به آن شده است تا نه تنها خاورمیانه با مختصات آمریکایی- صهیونیستی شکل نگیرد بلکه تحولات منطقه به نفع جبهه مقاومت و بخصوص ایران اسلامی رقم بخورد.
اینجاست که واهمه و هراس دان مریدور، آویگدور لیبرمن، بنیامین نتانیاهو تا اوباما و رابرت گیتس و جفری فلتمن و هیلاری کلینتون، الگوپذیری از انقلاب اسلامی در منطقه که طی هفته ها و ماههای گذشته بارها و به کرات به زبان آوردند اکنون به شوک و یک استراگیجی مبدل شده است؛ چرا که تمامی برآوردها و محاسبه ها- حتی با خط کش آمریکایی- چشم اندازی در افق پیش روی آنها ترسیم می نماید که بیداری اسلامی به پیشاهنگی جمهوری اسلامی ایران می رود تا خاورمیانه ای با مختصات اسلامی و ضد آمریکایی- صهیونیستی را به عینیت برساند.
نشانه این واقعیت را باید در ارزیابی شورای روابط خارجی آمریکا دید که اواخر هفته پیش خاطرنشان می کند ائتلاف ضد ایرانی آمریکا پس از وقوع تحولات منطقه از هم پاشیده است و تقلاهای واشنگتن برای ساماندهی یک ائتلاف از رژیم های عربی بر ضد ایران اسلامی بطور کامل با شکست مواجه شده و مردم کشورهای عربی با حاکمان خود موافق نیستند.
اما آنچه در بحبوحه تحولات منطقه تا رسیدن به آن چشم انداز نگرانی ملت ها و افکار عمومی را در پی داشته است اوج گرفتن موج گسترده نقض فاحش حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه در بحرین، یمن، لیبی و... است که تنها اقدام سازمان ها و نهادهای بین المللی یا سکوت بوده است یا متأسفانه همدستی و همراهی با مجرمان بین المللی.!!
در این میان وضعیت و موقعیت «بحرین» به علت جنایات و تجاوزات آشکار آل خلیفه و آل سعود متمایزتر است. چند هفته پیش با سفر رابرت گیتس وزیر جنگ آمریکا به منامه علی رغم چراغ سبزی که واشنگتن نشان داده بود تا آل خلیفه به سرکوب شدید اعتراضات مدنی و مردمی بحرین بپردازد اتفاق شنیع تر، قشون کشی آل سعود به بحرین بود تا به دستور ایالات متحده و با ادعای سست و پوچ نیروهای سپر جزیره مردم مسلمان بحرین را به خاک و خون بکشاند. بی عملی ها و انفعال در برابر کلکسیونی از جنایات آل خلیفه و آل سعود علیه ملت مظلوم و بی دفاع بحرین اکنون کار را به جایی رسانده است که در ادامه سفرهای پیاپی مقامات آمریکایی به بحرین، این بار در هفته گذشته «جفری فلتمن» معاون وزیر خارجه آمریکا به منامه گسیل شود و پس از آن جنایت جدید حاکمان دست نشانده آل سعود و آل خلیفه مبنی بر تهدید عفت زنان بحرینی در دستور کار قرار بگیرد و در نهایت در روزهای گذشته وقیحانه و بی شرمانه کشف حجاب زنان مسلمان و چادر از سر آنها کشیدن عملی شود.!!
اکنون پرسش کلیدی که در جان مسلمانان بخصوص برادران و خواهران ایران اسلامی شعله گرفته این است که در برابر این همه جنایات و تجاوزات مشمئزکننده و ددمنشانه چه باید کرد؟
بی شک مجموعه اقداماتی متوجه دولتها، علماء و تک تک افراد جهان اسلام و به طور ویژه، ایران اسلامی است آنهم در شرایطی که شورای امنیت سازمان ملل و نهادهای حقوق بشری مانند همیشه به وظایف خودشان عمل نمی کنند.
این نوشته می کوشد به دور از کلی گویی ها و اظهارات کلیشه ای تنها به این بخش از سؤال فوق بپردازد که اقدام حقوقی در دفاع از مردم مظلوم بحرین و به کیفر رساندن آل خلیفه و آل سعود در پهنه حقوق بین الملل چگونه است.
قبل از هر چیز باید مشخص شود بر مبنای موازین حقوق بین الملل و معاهدات و کنوانسیون های بین المللی چه جرایمی را آل سعود و آل خلیفه علیه مردم بی دفاع بحرین مرتکب شده اند.
بنابر آنچه که به تایید سازمان های غیردولتی از جمله عفو بین الملل، دیده بان حقوق بشر و سایر مجامع حقوقی بین المللی رسیده است در هفته ها و ماههای گذشته نقض حقوق بشر شهروندان بحرینی مواردی چون؛ قتل و کشتار، توسل به خشونت و استفاده از زور برای سرکوب اعتراض های مدنی، استفاده از گازهای سمی و تسلیحات نامتعارف علیه مردم، بازداشت و دستگیری صدها تن از فعالان سیاسی و حقوق بشری، شکنجه و ضرب و جرح دستگیرشدگان و ربایش مجروحین از بیمارستان ها بوده است.
البته آنچه در روزهای اخیر از سوی آل خلیفه شدت یافته تخریب مساجد، حسینیه ها و اماکن مذهبی شیعیان بوده است.
علاوه بر سیاهه طولانی جنایات «آل خلیفه» که به بخشی از آنها اشاره شد «آل سعود» نیز با لشکرکشی به بحرین به سرکوب مستقیم مردم و غیرنظامیان پرداخته است.
و همه این تجاوزات آشکار و جنایات ددمنشانه درحالی است که از یکسو اخراج شیعیان از بحرین استمرار داشته و از سوی دیگر؛ به تازگی کشف حجاب زنان شیعی بحرینی دردستور کار نیروهای نظامی و امنیتی رژیم آل خلیفه قرار گرفته است.
خب؛ با این اقدامات غیرانسانی و غیرقابل انکار به لحاظ موازین حقوق بین الملل و منشور سازمان ملل و اعلامیه جهانی حقوق بشر آشکارا محرز است که نقض حقوق بشر و حقوق بشردوستانه اتفاق افتاده است اما بطور مشخص باید گفت به استناد ماده 7 اساسنامه دیوان کیفری بین المللی(ICC) جرم «جنایت علیه بشریت» رخ داده است. عنصر مادی این جرم مواردی چون قتل، شکنجه، اخراج یا کوچ اجباری، محبوس ساختن و... است.
افزون بر احراز این جرم بین المللی به موجب ماده 6 اساسنامه دیوان کیفری بین المللی، «نسل کشی» نیز به وقوع پیوسته است. گفتنی است؛ عنصر مادی جرم «نسل کشی»- که شنیع ترین جرم بین المللی بوده و حتی از جنایت علیه بشریت سنگین تر است- به موجب ماده 6 اساسنامه دیوان کیفری بین المللی و به پیروی از مادهII کنوانسیون نسل کشی مواردی چون؛ کشتن اعضای یک گروه ملی، قومی، نژادی و یا مذهبی، ایراد صدمه شدید جسمانی یا روانی، تحمیل عمدی شرایط زیستی نامناسب و... است.
این نکته را باید افزود که علاوه بر عنصر قانونی و مادی، عنصر معنوی لازم است تا یک جرم بر مرتکب آن بار شود و بدون تردید در صحنه بحرین، «سوء نیت» که همانا عنصر معنوی جرایم و تجاوزات آل خلیفه و آل سعود بوده محرز است.
بنابراین با این وضعیت انتظار بود که شورای امنیت سازمان ملل قبل از هر نهاد یا سازمان مسئول در محیط بین المللی بنابر وظیفه خطیر خود و با استناد به منشور سازمان ملل متحد یعنی حفاظت از صلح و امنیت بین المللی، این تجاوزات و جنایات آشکار را مهار کند.
این انتظار همچنانکه مسبوق به سابقه بود و با توجه به مشی سیاسی و گزینشی شورای امنیت عملی نشد.
حتی شورای امنیت سازمان ملل بنابر فصل هفتم منشور سازمان ملل و بر اساس بند ب ماده 31 اساسنامه دیوان کیفری بین المللی می توانست با توجه به صلاحیت این دادگاه کیفری بین المللی در مورد جرایمی مثل نسل کشی و جنایت علیه بشریت موضوع را به دادستان دیوان ارجاع دهد که علی رغم نسل کشی و جنایت علیه بشریت در بحرین از سوی آل خلیفه و آل سعود، شورای امنیت «سکوت» را در پیش گرفت.!!
از سوی دیگر؛ نمی توان امید داشت خود دیوان کیفری بین المللی به جرایم بین المللی در بحرین رسیدگی کند و کار به سرانجامی برسد چرا که بحرین فرآیند الحاق به دیوان کیفری بین المللی را سپری نکرده است و علی رغم آنکه در دسامبر 2000 اساسنامه دیوان را امضا کرده ولی پارلمان آن را تصویب نکرده است و در نهایت عضو دیوان به حساب نمی آید. بدیهی است که این بهانه حقوقی برای دیوان وجود دارد تا به موضوع جنایات آل خلیفه ورود نکند.
همچنین تا زمانی که دادگاه های داخلی بحرین همانند مصر که حسنی مبارک را به بند انداخته است، آل خلیفه را پای میز عدالت و مجازات بکشاند شاید خیلی دیر شده باشد؛ آنهم با حجم و شتاب کشتارها، بازداشت ها و ضرب و جرح ها از سوی رژیم آل خلیفه. بنابراین راهی که به نظر می رسد در شرایط موجود باید عملیاتی شود تا بی عملی و انفعال در برابر جنایات آل خلیفه و آل سعود پایان یابد. اعمال «صلاحیت جهانی» از سوی دادگاه های کشورهای مسلمان و آزادیخواه است.
گفتنی است؛ صلاحیت جهانی- یا همگانی- بدین معناست که مطابق این اصل دولت ها حق تعقیب برخی از مجرمین را در داخل قلمرو خود داشته باشند بدون توجه به اینکه جرم در کجا رخ داده و مجرم یا قربانی تبعه چه کشوری هستند.
و بالاخره باید گفت با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران پیشقراول نهضت بیداری اسلامی است و امروز ملت ها و افکار عمومی منطقه به آن چشم دوخته اند و از انقلاب اسلامی الهام می گیرند در این وظیفه حساس و سرنوشت ساز و «اعمال صلاحیت جهانی» پیشقدم شود.
البته با توجه به ماده 8 قانون مجازات اسلامی کشورمان، اولا دادگاه های ایران زمانی می توانند اعمال صلاحیت جهانی نمایند که بر مبنای یک قانون خاص یا عهدنامه بین المللی باشد و ثانیاً؛ متهم در ایران دستگیر شده باشد. از آنجاییکه قسمت دوم ماده مزبور مانعی برای اعمال صلاحیت جهانی بطور تأثیرگذار و نتیجه بخش است انتظار است مجلس شورای اسلامی با همراهی و همکاری سایر قوا اصلاحاتی را بوجود آورند تا قوانین به گونه ای نباشد که مانع ایفای نقش رهبری انقلاب اسلامی در منطقه و هدایت بیداری اسلامی باشد.
و اینچنین است که آل خلیفه و آل سعود و وهابی ها خواهند فهمید که نمی توانند بی محابا و بی شرمانه با چراغ سبز آمریکا و کودک کشان صهیونیستی به جنایات و تجاوزات خودشان ادامه دهند بلکه عنقریب در بند مجازات گرفتار خواهند شد.