لابی ایران در کویت قدرتمند تر از عربستان

ترجمه: سیدعلی موسوی خلخالی
هنگامی که هفته گذشته شیخ صباح الاحمد آل صباح، امیر کویت قدم به فرودگاه هیثرو در لندن گذاشت، نمی دانست همین که پایش را از خاک کویت بیرون بگذارد بحران تازه و دردناکی در کشورش شکل می گیرد. امیر از هواپیما در حالی پیاده شد و به سمت کاخش در اطراف لندن حرکت کرد که نمایندگان پارلمان کشورش بر سر رابطه با ایران به هم فحش دادند و همدیگر را به باد کتک گرفتند و نخست وزیر را هم بر سر استقبال از وزیر امور خارجه ایران مورد بازخواست قرار دادند.امیر کویت برای استراحت و گذراندن دوره های درمانی به دور از غوغای سیاسی جاری در کشورش به بریتانیا آمده است ولی او خوب می داند که عالم سیاست رعایت حال مریض را نمی کند. امیر کویت اکنون دریافته که اگر قرار است در پی درمان خود باشد باید فکری به حال درمان سیاسی کشورش نیز بکند و از دکترهای حقوق و حکیمان سیاسی بخواهد ضمن بررسی دقیق کالبد سیاسی کشور دارویی برای بیماری آن تجویز کنند. آنچه در کویت رخ داد بی سابقه بود. تا کنون سابقه نداشته که نمایندگان پارلمان کویت با دست و چفیه روی سر و صورت هم بکوبند و به هم دشنام دهند تا افکارشان را به یکدیگر بفهمانند. از این بدیع تر پس از این اتفاق هزاران کویتی به خیابان ها آمدند و با سر دادن شعارهایی علیه نخست وزیر خواستار برکناری وی شدند. اتفاقی که باعث شد کارشناسان مسائل سیاسی بگویند که کویت درگیری نوعی طایفه گری از نوع شیعه و سنی، عرب و فارس، حکومت و ملت و حکومت و حاکمیت شده است.
عوامل داخلی و خارجی
کویت نیز همانند بسیاری از کشورهای دنیا اختلاف های داخلی بسیاری در خود دارد. البته به اعتقاد قاطبه جامعه شناسان و آگاهان علوم سیاسی وجود اختلاف در هر نظامی نشان از پویایی و شادابی آن اجتماع است و در حقیقت از صفات دموکراسی در هر کشوری محسوب می شود که به شهروندان آن کشور امید به حکومت و آینده را تلقین می کند. کویت هم مستثنی نیست. اما مساله یی که این کشور را مثل هر کشوری دیگر در دنیا با دیگر کشورهای متفاوت می کند، فرهنگ سیاسی کویت است. کویت کشوری است با عادات قبیله یی که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان از کشورهای عرب همسایه اش در شورای همکاری خلیج فارس از لحاظ سیاسی پیشرفته تر و تکامل یافته تر است. بنا به تحقیقاتی که پژوهشگران مستقل کویتی انجام داده اند وجود برخی سنت های سیاسی کویت مثل وفاداری به نظام، وجود سازمان های غیر رسمی و غیر دولتی ولی هدف دار برای هماهنگی میان جریان ها و حرکت های سیاسی بیشترین خدمت را به نظام کویت کرده اند. همچنین انتخاب مستقیم نمایندگان توسط مردم و وجود سازمان های غیر حکومتی برای نظارت بر فعالیت های سیاسی اجتماعی جامعه باعث شده تا کویت به الگویی برای دیگر کشورهای حاشیه خلیح فارس تبدیل شود. حالا اتفاقاتی که در کویت رخ داد، این شائبه را ایجاد کرده که فصلی نوین در آینده سیاسی این کشور در شرف وقوع است. به اعتقاد برخی از ناظران سیاسی کویت، سکوت خانواده پادشاهی در برابر آنچه در روزهای اخیر گذشته، عدم دخالت ولیعهد و محافظه کاری نخست وزیر همگی نشان می دهد که اختلافاتی در درون هیات حاکمه آن هم در حد رهبری کشور به وجود آمده که ممکن است باعث ایجاد تغییراتی در آینده نزدیک در کشور شود. بویژه اینکه امیر کویت نیز بیمار است و این مساله سرعت احتمال هر گونه تغییری را بیشتر می کند.
آنچه در این میان قابل توجه است، احاطه بیشتر افراد خاندان سلطنتی توسط کویتی های ایرانی تبار است که رابطه حسنه با ایران را در خاندان سلطنتی بشدت تلقین می کنند. اعلام دستگیری یک شبکه مظنون به جاسوسی برای ایران، آن چنان بازتابی در رسانه های کویتی و منطقه یی داشت که دولتمردان کویت ترسیدند که این مساله باعث شود اتفاقی پیش بینی نشده در کشور رخ دهد و ناگهان همه چیز تغییر کند. بویژه اینکه مشاوران ایرانی تبار خانواده سلطنتی بسیار عصبانی شده بودند و فشارهای مضاعفی را به سازمان امنیت و هیئت دولت کویت وارد می آوردند تا فورا سرپوشی بر این ماجرا بگذارند.به اعتقاد بسیاری از کارشناسان لابی ایرانی ها در کویت به اندازه یی قدرتمند شده که حتی توانسته از لابی عربستانی ها پیش بیفتد و امور جاری در این کشور را بیش از پیش در اختیار بگیرد. به اعتقاد آنها نخست وزیر بیش از همه تحت تاثیر این لابی قرار دارد و با مشاوره های همین لابی است که کاهش تنش در روابط کویت و ایران را در دستور کار قرار داده است.از سویی در پی وخامت بیماری امیر کویت، جنگ مخفی شاهزاده ها برای تصاحب کرسی سلطنت در کویت نیز آغاز شده است. گفته می شود ایران و عربستان بیشترین تاثیر را بر این رقابت ها می گذارند.از سال 1915 درگیری خاندان سلطنتی بر سر تصاحب کرسی سلطنت وجود داشته است. رقابت پس از مرگ مبارک آل صباح بینانگذار کویت، آغاز شد. سالم، جابر و حمد سه فرزندان او برای رسیدن به تاج و تخت سلطنت رقابت تنگاتنگی را آغاز کردند. در این میان حمد خود را از گردونه رقابت کنار کشید و رقابت محدود به سالم و جابر شد که تا کنون نیز همچنان ادامه دارد.تاریخ تاثیر گذاری ایران در کویت به انقلاب جمهوری اسلامی در سال 1979 باز می گردد. زمانی که جریان های اسلامی در کویت متولد شدند و ایران نیز به حمایت از آنها برخاست. این جریان ها توانستند در جامعه کویت جایگاه در خور توجهی به دست آورند و سپس با شرکت در انتخابات و پیروزی در آنها وارد پارلمان شوند. عمده این تشکل ها را شیعیان و اخوان المسلمین تشکیل می دادند. در برابر آنها سلفی ها هستند که مورد حمایت عربستانند و در وهله های مختلف تاریخی، بسته به کم و کیف تنش میان ایران و عربستان و کویت و عربستان از در مخالفت با جریان های متمایل به ایران بر می آیند.
از سویی تمایل هیات حاکمه به جریان های اسلام گرای معتدل در برابر افراطیونی مثل سلفی ها ناخودآگاه باعث شده تا رابطه اخوان المسلمین و شیعیان با دربار بهتر از دیگر جریان ها باشد. به این عامل باید لابی ایرانی ها در دربار که عمده مشاوران نزدیک به آنها را تشکیل می دهند نیز افزود.از سویی ادعاهای قدیمی که کویت نسبت به اراضی خود در عربستان دارد و معتقد است که در قراردادهای قدیم بریتانیا با دولت عثمانی بخش هایی از سرزمین کویت با بی عدالتی به عربستان داده شده نیز باعث شده تا اختلاف های تاریخی میان دو طرف وجود داشته باشد. البته این اختلاف ها هیچگاه علنی نبوده و بیشتر در خفا و در دربار میان درباری ها جریان داشته است. کما اینکه از زمان استقلال کویت تا کنون یک بار هم کویتی ها سر این موضوع ادعایی مطرح نکرده اند.