- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
علی رحیم‌پور دانشجوی دکترای اقتصاد
در بهره‌‌‌‌‌‌‌برداری از منابع طبیعی و استفاده از درآمدهای ملی در سطح استان‌‌‌‌‌‌‌ها و توزیع فعالیت اقتصادی میان استان‌‌‌‌‌‌‌ها و مناطق مختلف کشور، باید تبعیض در کار نباشد، به طوری که هر منطقه فراخور نیاز و استعداد رشد خود، سرمایه و امکانات لازم در دسترس داشته باشد.
1ـ سرزمین و آب و هوا
کشور ایران با وسعتی بیش از 6/1 میلیون کیلومتر مربع در نیمه جنوبی منطقه معتدل شمالی بین 25 درجه و 00 دقیقه تا 39 درجه و 47 دقیقه عرض شمالی از خط استوا و 44 درجه و 02 دقیقه تا 63 درجه و 20 دقیقه طول شرقی از نصف‌‌‌‌‌‌‌النهار گرینویچ قرار دارد. میانگشین ارتفاع آن بیش از 1200 متر از سطح دریاست. پست‌‌‌‌‌‌‌ترین نقطه داخلی ایران با ارتفاع 56 متر، دریاچه لوت و بلندترین قله آن دماوند با ارتفاع 5610 متر، در میان رشته کوه البرز قرار دارد. در کناره‌‌‌‌‌‌‌های جنوبی دریای خزر، ارتفاع زمین 28 متر پایین‌‌‌‌‌‌‌تر از سطح دریای آزاد است. (سالنامه آماری کشور 1385، ص 33)
کشور ایران از شمال به جمهوری ترکمنستان، دریای خزر، جمهوری آذربایجان و ارمنستان، از مشرق به افغانستان و پاکستان از جنوب به دریای عمان و خلیج‌‌‌‌‌‌‌فارس و از مغرب به ترکیه و عراق محدود است.
کشور ایران دارای 3 نوع آب و هو است:
آب و هوای بیایانی و نیمه بیابانی:
بخش‌‌‌‌‌‌‌های زسیعی از سرزمین‌‌‌‌‌‌‌های ئاخلی و کناره‌‌‌‌‌‌‌های جنوبی ایران دارای این نوع آب و هواست. بیش از 7 ماه، دارای گرمای خشک و طولانی استو میزان بارندگی در این نواحی بین 30 تا 250 میلیمتر در سال است، ماننده استانهای یزد، سیستان و بلوچستان، قم، و خراسان جنوبیف کرمان، سمنان، خوزستان، اصفهان، بوشهر و تهران. (سالنامه آماری کشور 1385، ص 74 و بانک مرکزی، اداره آمار اقتصادیریال دایره شاخص‌‌‌‌‌‌‌های اقتصادی، گزارش سال 1386، ص 29)
آب و هوای کوهستانی
ـ سرد کوهستانی: حدود 40 هزار کیلومتر مربع از سرزمین ایران در ارتفاعات قرار دارد. میزان بارش سالانه بیش از 500 میلیمتر است، ماننده بلندی‌‌‌‌‌‌‌های زاگرس، البرز، سهند و سبلان.
ـ معتدل کوهستانی: حدود 300 هزار کیلومتر مربع از مساحت ایران است. میزان بارس سالنامه بین 250 میلیمتر تا 600 میلیمتر است، ماننده استانهای ایلام، گلستان، لرستان، کردستان، کرمانشاه، چهارمحال بختیاری.
آب و هوای خزری: ناحیه باریک و کم وسعتی است میان دریای خزر و رسته کوه البرز قرار دارد. میزان بارش سالانه بین 600 تا 2000 میلیمتر است. مجموع طول خطوط مرزی ایران 8865 کیلومتر است که بیشترین مرز با کشور عراق معادل 1609 کیلومتر و کمترین مرز با کشور ارمنستان به طول 48 کیلومتر است. در سال 1385، بالاترین متوسط دما مربوط به بندرعباس با 27 درجه سانتیگراد و پایین‌‌‌‌‌‌‌ترین شهرکرد با 6/9 درجه سانتیگراد بوده است. اهواز با 50 درجه سانتیگراد حداکثر مطلق دما و شهرکرد با 4/28 ـ درجه سانتیگراد، حداقل مطلق درجه حرارت را بین مراکز استان‌‌‌‌‌‌‌ها داشته‌‌‌‌‌‌‌اند.
در این سال شهرکرد با 137 روز یخبندان و اردبیل و همدان با 124 روز یخبندان بالاترین بوده و بندرعباس و بوشهر روز یخبندان نداشته‌‌‌‌‌‌‌اند (سالنامه آماری کشور 1385، ص54).
در سال زراعی 87 ـ 1386 شهر رشت با 1/894 میلیمتر بارندگی و یاسوج با 1/574 میلیمتر بارندگی بالاتریرین بوده و کمترین میزان بارندگی سالانه به شهر یزد با 2/25 میلیمتر و اصفهات با 5/39 میلیمتر تعلق داشته است (بانک مرکزی، اداره آمار اقتصادی، دایره شاخص‌‌‌‌‌‌‌های اقتصادی، گزارش سال 1387، ص 29)، در سال آبی 85ـ 1384، حجم آب حاصل از ریزش در حوزه‌‌‌‌‌‌‌هایآبریز اصلی کشور در حدود 352 میلیارد متر مکعب بوده که سهم دریای خزر 19 درصد، دریاچه ارومیه 5 درصد، مرز شرق 1 درصد و قره‌‌‌‌‌‌‌قوم 2 درصد بوده است.(سالنامه آماری کشور 1385، ص 54)
براساس سر شماری سال 1382، تعداد 2/4 میلیون واحد بعهره‌‌‌‌‌‌‌برداری کشاورزی در کشور شناسایی شده که به زراعت، باغداری، تولید گلخانه‌‌‌‌‌‌‌ای پرورش دام و ... اشتغال داشته‌‌‌‌‌‌‌اند. 8/99 درصد اشخاص حقیقی و 2 درصد حقوقی‌‌‌‌‌‌‌اند. (همان، ص 165) به عبارت دقیق‌‌‌‌‌‌‌تر، اکثرا خانوادها هستند که فعالند، زیرا اگر در بخش کشاورزی به نیروی کار، دسمتزد پرداخت شود، مجبورند چرخه تولید را ترک کنند، ولی چون خانوادگی‌‌‌‌‌‌‌اند و دسمتزدی در کار نیست می‌‌‌‌‌‌‌توانند به زندگی اقتصادی‌‌‌‌‌‌‌شان ادامه دهند.
4/3 میلیون از خانوارهای بهره‌‌‌‌‌‌‌بردار، ساکن و 8/0 میلیون بفر غیر ساکن‌‌‌‌‌‌‌اند (همان، ص 166). بیشترین
بهره‌‌‌‌‌‌‌برداران در بخش زراعت و باغداری فعالند و کمترین در پرورش کرم ابریشم و تولید گلخانه‌‌‌‌‌‌‌ای. (همان، ص 169).
جدول شماره 1
استان‌‌‌‌‌‌‌ها نسبت اراضی کشاوری به مساحت استان‌‌‌‌‌‌‌ها
سمنان، قم، اصفهان، خراسان جنوبی، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان (یازده استان) 1 تا 9/10 درصد
خراسنان شمالی و رضوی، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، خوزستانف ایلام، گیلان، مازندران و تهران (نه استان) 11 تا 9/20 درصد
گلستان، قزوین، مرکزی، لرستان، کرمانشاه، اذربایجان شرقی و غربی. (هفت استان) 21 تا 9/30 درصد
اردبیل، زنجان، کردستان و همدان (چهار استان) 31 تا 9/43 درصد
مأخذ: سالنامه کشور 1385،ص 173
با نگاهی به جدول شماره 1 در می‌‌‌‌‌‌‌یابیم که در حاشیه کویر ایران، حداکثر 11 درصد زمین‌‌‌‌‌‌‌ها به درد کشاورزی می‌‌‌‌‌‌‌خوزند و از سوی دیگر این استان‌‌‌‌‌‌‌ها آب کافی نیز ندارند و میزان بارندگی سالنامه در این نواحی بین 30 تا 250 میلیمتر است، بنابراین باید صنایع در این استان‌‌‌‌‌‌‌ها رونق بگیرد که مصرف بالای آب نداشته باشد. آیا این اقتصادی است که ما سنگ آهن را از نقاط دور دست همچون گل گهر و چغارت کرمان به شهرهای اصفهان و مبارکه بیاوریم تا مجبور شویم که آب زاینده رود را در سال 1388 به ذوب اهن بفروشیم و کشاورزی استان اصفهان را واداریم که کشت نکنند؟! بهتر است استانهای غربی که آب کافی دارند به این کارها گمارده شوند و صنایع سنگین و مادر در آنجا رونق بگیرند.
الف ـ برنج
جدول شماره 2
استان‌‌‌‌‌‌‌ها تولید برنج (شلتوک) سال زراعی 87 ـ 1386 (میلیون تن)
مازندران 1
گیلان 7/0
گلستان 3/0
مأخذ: بانک مرکزی، اداره آمار اقتصادی، دایره شاخص‌‌‌‌‌‌‌های اقتصادی سال 87، ص32
طبق آمار در سال زراعی 87- 1386 معادل 526 هزار هکتار سطح زیر کشت برنج داشته‌‌‌‌‌‌‌اند که نسبت به سال زراعی 86- 1385 معادل 3/14 درصد رشد منفی (کاهش)داشته است (همان، ص 32) که این امر بیانگر این واقعیت تلخ است که اولا کاربری این زمین‌‌‌‌‌‌‌ها عوض شده، مثلا ویلا یا آپارتمان سازی شده است، ثانیا کشاورزان زمین‌‌‌‌‌‌‌ها را رها کرده و راهی شهرهای کوچک و بزرگ شده‌‌‌‌‌‌‌اند.
« از ابتدای سال 1388 تا پایان فصل پاییز، 991 هزار و 73 تن برنج خارجی به ارش 819 میلیارد و 291 میلیون تومان وارد کشور شده که در مقایسه با سال گذشته (1387) رشد 102 درصدی را نشان می‌‌‌‌‌‌‌دهد. واردات برنج در حالی 102 درصد افزایش یافته که ایران با تولید دو میلیون و 200 هزار تن برنج، همجدهمین تولید کننده بزرگ برنج جهان به شمار می‌‌‌‌‌‌‌رود و میزان کسری (نیاز داخلی ) به واردات حدود 500 هزار تن است. ( روزنامه اعتماد، 8 بهمن 1388،ص5)
اگر بهای برنج ورداتی را محاسبه کنیم حدودا کیلویی 827 توان می‌‌‌‌‌‌‌شود، طبق براورد و کارشناسان مصرف سالانامه یک ایرانی 36 کیلو گرم است و عمده خرها آن را به 46 کیلو گرم ارتقا دادند! و در نتیجه عرضه از تقاضا پیشی گرفت و قیمت برنج در مراکز تولید سقوط کرد. چنان که گفته‌‌‌‌‌‌‌اند و نوشته‌‌‌‌‌‌‌اند بهای یک تن برنج مسوم وارداتی 300 دلار است که با هزینه حمل و نقل و ... 500 دلار می‌‌‌‌‌‌‌شود.
تصور کنید که عمده‌‌‌‌‌‌‌خرهای ایرانی چون سود افسانه‌‌‌‌‌‌‌اینصیب‌‌‌‌‌‌‌شان شده که حاضر شدند «فقط 5/5 میلیارد تومان پول تبلیغات تلویزیونی را بدهند.» (روزنامه اعتماد، 25 آبان 1388).
تحقیقا بهای یک کیلوگرم برنج ایرانی برای تولیدکنندگان آن 1500 تومان ایت. اکنون در تهران دوغ و دوشاب یکسان است و تفاوتی بین برنج ایرانی و خارجی از نظر قیمت وجود ندارد و مرغوب‌‌‌‌‌‌‌ترین برنج در استان گیلان هر کیلوگرم بین 1500 تا 1800 ترمان فروخته می‌‌‌‌‌‌‌شود.
ب ـ گندم
جدول شماره 3
استان تولید گندک سال زراعی 87 – 1386 (میلیون تن)
فارس 2/1
خوزستان 1/1
گلستان 7/0
مأخذ: بانک مرکزی، اداره آمار اقتصادی، دایره شاخص‌‌‌‌‌‌‌های اقتصادی سال 87، ص30
طیق امار 3/5 میلیون هکتاری در سال زراعی 87-1386 به زیر کشت گندم رفته که نسبت به سال زراعی 86-1385 معادل 3/27 درصد رشد منفی داشته است. میزان تولید گندم در سال زراعی 87-1386 معادل 8 میلیون تن است که نسبت به سال مشابه قبل معادل 9/49 درصد رشد منفی تولید نیز داشته‌‌‌‌‌‌‌ایم. (بانک مرکزی، اداره آمار اقتصادی، دایره شاخص اقتصادی، ص 30)
در همه استانهای کشور گندم کشت می‌‌‌‌‌‌‌شود. 64 درصد تولید گندم در کشور آبی و 36 درصد آن نیز دیم است. (سالنامه آماری کشور، 1385، ص 178)
ج ـ جو
جدول شماره 4
استان‌‌‌‌‌‌‌ها تولید جو سال زراعی 87-1386 (میلیون تن)
خراسان رضوی 3/0
اصفهان 2/0
مرکزی 1/0
مأخذ: بانک مرکزی، اداره آمار اقتصادی، دایره شاخص‌‌‌‌‌‌‌های اقتصادی سال 87، ص 31
در سال زراعی 87- 1386 معادل 1/1 میلیون هکتار زیر کشت جو رفت که نسبت به سال زراعی 86-1385 معادل 8/34 درصد رشد منفی داشته است و میزان تولید جو در کل کشور در سال زراعی 87- 1386 معادل 5/1 میلیون تن بوده که نسبت به سال مشابه قبل برابر 1/50 درصد رضد منفی داشته است. در تمامی استانهای کش.ر کشت جو، رواج دارد . (مأخذ: بانک مرکزی، اداره امور اقتصادی، دایره شاخص‌‌‌‌‌‌‌های اقتصادی سال 87، ص 31)
7/61 درصد تولید جو در ایران آبی و 3/38 درصد آن نیز دیم است.
بزرگترین مشکل کشور در تولید محولات استرات‍‍یک، بی‌‌‌‌‌‌‌کشش بودن عرضه در مقابل قیمت است، مثلا اگر قیمت این محصولات، در بازار داخلی 2 برابر هم شود، کشاورزان تکنولوژی‌‌‌‌‌‌‌ای ندارند که تولیدشان را افزایش دهند، از این رو به افزایش قیمت این محصولات استراتژیک چشم دوخته‌‌‌‌‌‌‌اند. با توجه به تورم ترجیح دهند و طبل کوچ را در کوی و برزن به صدا در آورند و راهی شهرهای بزرگ شوند که در بخش جمعیت واقعیت این کوچندگان را براساس آمار خواهیم دید.
امروز تمامی کشورهای فوق صنعتی و در حال توسعه همچون امریکا، ژاپن و هند و چین اصرار دارند که در تولید محصولات استراتژیک خودکفایی و صادراتی شوند، زیرا مواد غذایی قوی‌‌‌‌‌‌‌ترین اسلحه ایدوئولوژیک برای کشورهای سلطه‌‌‌‌‌‌‌گر است. « در صورتی که بر اثر فشا شدید آمریکا بر کشور ژاتپن و علیرغم کیفیت بسیار پایین، برنج ژاپنی نسبت به برنج آمریکایی، مردم ژاپن از مصرف برنج آمریکایی سرباز زدند و ترجیح دادند آن را به کشورهای فقیر و گرسنه آفریقا هدیه کنند!» (کالبدشناسی یک برنامه، دکتر فرشاد مومنی، ص 135)
جدول شماره 5
واردات (میلیارد دلار) سال
2/14 1376
3/14 1377
7/12 1378
3/14 1379
6/17 1380
3/22 1381
6/26 1382
4/35 1383
2/39 1384
7/41 1385
4/48 1386
* 0/56 1387
** 2/55 1388
* مأخذ: بانک مرکز، اداره آمار اقتصادی، دایره ورادات و صادرات (سالهای 87-1376)
** روزنامه ارمان، 19 فروردین 89، شماره 1304، ص 10
* بسیاری از تولیدکنندگان داخلی، بسیاری از کاهای خود را در کشور پاکستان، امارات و چین تولید و بعد وارد کشور می‌‌‌‌‌‌‌کنند، این امر فاجعه آمیز است چون در داخل ارزش افزوده‌‌‌‌‌‌‌ای ایجاد نخواهد کرد.»
(شبکه 2 سیما اخبار 3، 30، 2 اسفند 1388)
3ـ جمعیت
براساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در آبان ماه 1385، جمعیت کشور 4/70 میلیون نفر کخ 9/50 مرد و 1/49 درصد زن متوسط رشد سالانه نسبت به سال 1375 معادل 6/1 درصد بوده است. 71 درصد در نقاط شهری و 39 درصد روستایی ساکن‌‌‌‌‌‌‌اند.
با توجه به جدول شماره 6 به این دریافت می‌‌‌‌‌‌‌رسیم که جمعیت در کشور، توزیع بسیار پراکنده‌‌‌‌‌‌‌ای دارد. به دلیل اینکه 52 درصد کارخانجات در تهران قرار دارد با 2/1 درصد مساحت نسبت به کل کشور معادل 19 درصد یعنی 4/13 میلیون نفر را داراست، از این رو 100 متر مربع زمین در این استان، 225 متر مربع بنا را تحمل خواهد کرد. تراکم نسبی جمعیت در ایتان تهران معادل 713 نفر در کیلومتر
جدول شماره 6
استان میزان مساحت (درصد) (1) جمعیت (درصد)(2) میزان تراکم ساختمانی (درصد) (3) جمعیت (میلیون نفر) (4)
گیلان، اذربایجان شرقی، قزوین، کردستان، کرمانشاه،همدان، مرکزی، قم، اصفهان، سمنان و خراسان رضوی (یازده استان) 5/31 9/35 120
تا 160 3/25
تهران «یک استان» 2/1 0/19 225 4/13
اردبیل، آذربایجان غربی، زنجان، مازندران، گلستان، خراسان شمالی، یزد، چهارمحال بختیاری و خوزستان «نه استان» 1/22 6/23 101
تا
110 6/16
خراسان جنوبی، کرمان، فارس، بوشهر، کهلیلویه و بویراحمد، هرمزگان، لرستان، ایلام و سیستان و بلوچستان (نه استان) 3/45 4/21 140
تا
100 1/51
مأخذ (1): سالنامه آماری، سال 1385، ص57
(2) : محاسبات از نکارنده است.
(3) : سالنامه آماری، سال 1385، ص 352
(4) همان، ص 105
مربع است، یعنی در هر کیلوکتر مربع معادل 713 نفر زیست می‌‌‌‌‌‌‌کنند و حال انکه در استان‌‌‌‌‌‌‌هایی مانند خراسان و یزد و ... کمتر از 20 نفر است (سالنامه آماری کشور، ساتل 1385، ص 94)
منطق اقتصادی حکم می‌‌‌‌‌‌‌کند که قیمت یک متر مربع زمین تکمیل شده در سال 1387 در استان تهران 8/1 میلیون تومان و در یزد 161 هزار تومان باشد. (بانک مرکزی، اداره آمار اقتصادی، دایره آمار ساختمانی استان، سال 1387(
با توجه به جدول شماره 7 تعداد 12 شهر معادل 2/20 میلیون نفر جمعیت دارند، به عبارت دقیق‌‌‌‌‌‌‌تر از جمعیت 3/48 میلیون نفری جامعه شهری، 8/41 درصد در 12 شهر و 2/59 درصد دیگر در 1004 شهر دیگر.
طبق سرشماری سال 1385 در ایران 1016 شهر وجود دارد (همان، ص 110) بدیهی است که تقاضا برای امکانات شهری مانند آب، برق، تلفن، مسکن، شغل فزاینده خواهد شد.
جدول شماره 8
تعداد آبادی جمعیت روستایی کشور در آبان ماه 1375 (میلیون نفر) تعداد آبادی جمعیت روستایی کشور در آباد ماه 1385 (میلیون نفر)
122/68 0/23 125/63 1/22
مأخذ: سالنامه آماری کشور، سال 1385، ص 110
با توجه به جدول شماره 8 در طول 10 سال 85ـ 1375) پنج هزار آبادی خالی از سکنه شده و جالب انکه در این سال جمعیت روستایی، یک میلیون نیز کاهش یافته و این نمایانگر کوچ افسار گسیخته مردنم به نقاط شهری است.
جدول شماره 7
شهر جمعیت (میلیون نفر)
ارومیه 6/0
اصفهان 6/1
اهواز 0/1
تبریز 4/1
تهران 1/7
رشت 6/0
شیراز 2/1
قم 0/1
کرج 4/1
کرمان 5/0
کرمانشاه 8/0
مشهد 4/2
جمع 2/20
مأخذ: سالنامه آماری کشور، سال 1385، صفحات 107 و 108
جدول شماره 9
نقاط روستایی تعداد خانوار (میلیوم نفر) جمعیت (میلیون نفر) جمعیت هر خانوار (نفر)
ابان ماه 1365 1/4 3/22 4/5
آبان ماه 1375 4/4 23 2/5
آبان ماه 1385 1/5 1/22 3/4
مأخذ: سالنامه آماری کشور، سال 1385، ص 102
با توجه به جدول شماره 9، در این 20 سال، اولا یک میلیون واحد خانوار افزوده شده است، ثانیا یک میلیون نفر از جمعیت در خلال 10 سال اخیر کم شده است که برخاسته از 2 واقعیت است:
الف ـ کاهش نرخ رشد جمعیت کشور ب ـ کوچ فزاینده به شهرهای بزرگ
جدول شماره 10
نقاط شهری تعداد خانوار (میلیوم نفر) جمعیت (میلیون نفر) جمعیت هر خانوار (نفر)
ابان ماه 1365 5/5 8/26 9/4
آبان ماه 1375 8 8/36 6/4
آبان ماه 1385 4/12 37/48 9/3
مأخذ: سالنامه اماری کشور، سال 1385، ص102
با توجه به جدول شماره 10 اولا، جمعیت شهری در این 20 سال، حدودا 22 میلیون نفر افزایش یافته است. ثانیا، تعدا خانوادها نیز در این 20 سال، 7 میلیون واحد بیشتر شده است که ناشی از کوچ فزاینده به شهرها و «هسته‌‌‌‌‌‌‌ای» شدن خانواده‌‌‌‌‌‌‌ها در شهرهاست.
با توجه به تمکز تولید و دلالی (به اصطلاح خدماتی) در شهرهای بزرگ ، فرار از روستاها به قرار در شهرهای بزرگ، ترجیح داده می‌‌‌‌‌‌‌شود.
4ـ نیروی کار و بیکاری
«شاخص کل اشتغال کارکنان (کارگران + کارمندان) در سال 1384 ( 100= 1383) به عدد 6/97 رسید که نسبت به سال قبل معادل 4/2 درصد کاهش یافته است. « از میان 22 گروه صنعتی، شاخص استغال 12 گروه صنعتی بین 4/2 تا 1/51 درصد کاهش داشته است، یک گروه فاقد تغییر بوده و 9 گروه بین 2/0 تا 9/12 درصد نسبت به سال قبل افزایش داشته است. متوسط کل تعداد کارکنان کارگاه‌‌‌‌‌‌‌های بزرگ صنعتی کشور در سال 1384 حدود 669 هزار نفر بوده که استان تهران با 1/30 درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص داده و استانهای اصفهان، خراسان رضوی، مرکزی و قزوین به ترتیب با 7/10، 3/6، 2/6، 6/5 درصد در رده‌‌‌‌‌‌‌های بعدی قرار گرفته‌‌‌‌‌‌‌اند این استان‌‌‌‌‌‌‌ها در مجموع با پوشش 4/66 درصد از کل اشتغال را دارا هستند.» (بانک مرکزی، اداره آمار اقتصادی، دایرده آمار صنهتی، سال 1384، ص19)
در سال 1384 معادل 16018 کارگاه صنعتی دارای ده نفر کارگر و در مجموع با 1/1 میلیون نفر کارگر وجود داشته که نسبت به سال قبل، تعداد کارگاه‌‌‌‌‌‌‌های صنعتی 6/1 درصد و تعداد کارکنان نیز 4/1 درصد کاهش یافته است (سالنامه آماری کشور، سال 1385، ص 281)، یعنی در سالیان اخیر، بیکاری تشدید شده است.
«نرخ بیکاری مردان 10 درصد و زنان 9/15 درصد، نرخ بیکاری در نقاط شهری 4/13 درصد و در نقاط روستایی 1/7 درصد است. معادل 7/20 درصد دانش آموختگان دانشگاهی بیکارند. نرخ بیکاری در سنین 15 تا 24 معادل 3/23 درصد است . (همان، ص 129)
(بانک مرکزی، اداره بررسی‌‌‌‌‌‌‌ها و سیاست‌‌‌‌‌‌‌های اقتصادی، ص1)
اگر چه متوسط بیکاری 1/11 است، ولی در بین دانش آموختگان و جوانان 15 تا 24 سال، نگران‌‌‌‌‌‌‌کننده است و شاید میزان افزایش طلاق و سرقت در شهرهای بزرگ برخاسته از این واقعیت باشد.
جدول شماره 11
سال طلاق در شهرها(درصد) طلاق در روستاها (درصد)
1370 7/10 4/4
1375 2/9 2/4
1385 2/14 9/6
مأخذ: سالنامه آماری کشور، 1385،ص 120
درسال 1385 حدود 190 هزار مورد سرقت توسط نیروی انتظامی ثبت شده که نسبت به سال قبل 4/2 درصد افزایش نشان می‌‌‌‌‌‌‌دهد .(همان، ص 488)
5 ـ امکانات رفاهی در استان‌‌‌‌‌‌‌ها
الف ـ رابطه جمعیت با تولید ناخالص داخلی و ارزش افزوده
جدول شماره 12
استان ارزش افزوده (میلیارد تومان) سهم استان در تولید ناخالص (درصد) سهم استان در جمعیت کل کشور (درصد)
تهران 1/38296 9/24 7/18
خوزستان 2/22385 5/14 1/6
اصفهان 9865 4/6 5/6
خراسان رضوی 3/7599 9/4 9/7
سمنان 3/1282 8/0 8/0
ایلام 6/1123 7/0 8/0
خراسان شمالی 5/942 6/0 2/1
چهارمحال‌‌‌‌‌‌‌و بختیاری 909 6/0 2/1
خراسان جنوبی 664 4/0 9/0
مأخذ: سالنامه آماری کشور، سال 1385، ص 748
با توجه به جدول شماره 12 درمی‌‌‌‌‌‌‌یابیم که استانهای برخوردار و محروم چه شکاف ژرفی را دارا هستند، برای نمونه تهران 25 درصد سهم در تولید ناخلص داخلی دار است، ولی 7/18 درصد جمعیت را در خود دارد و بدیهی است که با این اوصاف، یکی از کانون‌‌‌‌‌‌‌های کوچندگان باشد و خراسان جنوبی، محروم‌‌‌‌‌‌‌ترین استان است که سهم ناچیزی در تولید ناخالص داخلی (4/0 درصد) ولی 9/0 درصد جمعیت را باید تامین کند!
جدول فوق فقط 9 استان را پوشش می‌‌‌‌‌‌‌دهد که 4 استان بالای جدول برخوردار و 5 استان بعدی محرم‌‌‌‌‌‌‌اند و بقیه استان‌‌‌‌‌‌‌ها نیز حد فاصل این دو دسته‌‌‌‌‌‌‌اند.
ب ـ امکانات استان‌‌‌‌‌‌‌ها
با نگاهی به جدول فوق در می‌‌‌‌‌‌‌یابیم که تفاوت شدید در توسعه یافتگی استان‌‌‌‌‌‌‌ها وجود دارد، از این رو بعضی از استان‌‌‌‌‌‌‌ها کوچندگان را به سوی خود می‌‌‌‌‌‌‌کشانند.
جدول شماره 13
استان درصد شهرهای گازرسانی شده تعداد خطوط تلفن ثابت به ازای هر 100 نفر تعداد تخت به ازای هر صد هزار نفر
تهران، سمنان 80 تا 100 36 تا 43 215 تا 245
کرمان، خراسان جنوبی، هرمزگان و سیستان و بلوچستان 0 تا 40 15 تا 25 88 تا 125
مأخذ: سالنامه آماری کشور، سال 1385، صص 271، 455 و 620
ج ـ مدد جویان کمیته امداد
سال تعداد مددجویان کمیته امداد (میلیون نفر) مبلغ (میلیارد تومان)
1375 2/3 5/54
1385 1/7 0/979
مأخذ: سالنامه آماری کشور 1385، ص 526
در 10 سال اخیر، کمک گیرندگان از کمیته امداد 122 درصد رشد داشته است که نمایانگر افزایش فقر در جامعه است. این افراد به طور میانگین ماهی 12 هزار تومان می‌‌‌‌‌‌‌گیرند و اگر تورم در ایران شدت یابد، مددجویان کمیته امداد فزاینده خواهند شد.
نتیجه:
مساحت ایران رتبه چهاردهم را در جهان داراست. شاخص توسعه انسانی آن رتبه 96 و امید زندگی در ایران 71 سال است. ایران دومین تولید کننده و صادر کننده نفت در اوپک است و با عرضه بیش از 94 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به بازار، بیشترین مقدار عرضه را در اوپک دارد. درآمد سرانه یک ایرانی 2401 دلار است، ولی نروژ تولید کننده نفت در اروژا درآمد سرانه‌‌‌‌‌‌‌ای معادل 54383 دلار در سال دارد. (سالنامه آماری کشور، سال 1385، ص 48)
