رسانه؛ عامل و هدف عملیات روانی

لزوم شناخت مؤلفه‌های جنگ نرم
معاون امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه شناخت و آگاهی اصحاب رسانه‌های داخلی از مؤلفه‌های جنگ نرم یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است، ادامه داد: این امر موجب کاهش خطاهای ناخواسته در انتشار اخبار هم‌سو با منافع رسانه‌های دشمن و رعایت منافع داخلی خواهد شد.
ملکیان رسانه‌ها را از ابزار اصلی جنگ نرم دشمنان برشمرد و افزود: واژه «زرادخانه رسانه‌ای» که توسط ریاست محترم جمهوری اسلامی مطرح شده، واژه‌ای دقیق است که باید توسط نخبگان رسانه و اساتید دانشگاه مورد دقت، بررسی و تحلیل قرار گیرد. وی ابراز امیدواری کرد برگزاری همایش عملیات روانی و رسانه‌ مقدمه‌ای برای خود نظارتی بیشتر مدیران مسئول خبرگزاری‌ها، نشریات، رسانه‌های دیجیتال و رسانه‌های دیداری و شنیداری در مواجهه با اخبار رسانه‌های بیگانه و همچنین افشاگری عملکرد جهت‌دار آنها باشد.
رسانه‌ها عامل و هدف عملیات روانی
مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی با تاکید بر اینکه آزادی رسانه بی‌حد و حصر نبوده و تمام رسانه‌ها در دنیا کنترل می‌شوند، گفت: رسانه هم عامل عملیات روانی و هم هدف آن است.
محمدجعفر بهداد افزود: رسانه‌های تحت کنترل یا کنترل رسانه‌ها موضوعی است که به نوعی در تمام کشورها مشاهده می‌شود.
وی با اشاره به آزادی رسانه‌ها در جمهوری اسلامی ایران افزود: قانون اساسی و قانون مطبوعات نحوه فعالیت و خط قرمزها‌ی رسانه‌ها را ترسیم کرده است و هر رسانه‌ای که به قوانین و مقررات احترام نگذارد،‌ خودخواسته یا خودناخواسته به پیشرفت برنامه‌های مخرب رسانه‌ای دشمنان کمک کرده است.
مدیرعامل خبرگزاری جمهوری اسلامی رسانه‌ها را ابراز بسیار مهمی دانست که هم عامل عملیات روانی و هم هدف عملیات روانی هستند. وی تاکید کرد: مهم است در درون حاکمیت، مسئولان، صاحب‌منصبان و مدیران بدانند که رسانه‌ها نه فقط مقوم نظام، بلکه عامل بقای آن هستند و در خارج از حاکمیت برای مقابله با عملیات روانی دارای سیاست و استراتژی مشخصی باشیم.
بهداد با اشاره به ضرورت‌های برگزاری همایش عملیات روانی و رسانه گفت: اینکه پس از 30 سال هجمه و حمله سخت و نرم دشمن به این موضوع می‌پردازیم جای تعجب که ندارد هیچ، بلکه باید گفت با تاخیر بسیار عمل شده است.
ترویج ایران‌هراسی؛ هدف رسانه‌ای آمریکا و غرب
دبیرکل اتحادیه رادیو و تلویزیون‌های اسلامی گفت: دکترین مهار، نافرمانی مدنی و نبرد رسانه‌ای، استراتژی آمریکا و غرب برای براندازی نرم در ایران است.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی کریمیان افزود: در موضوع نبرد رسانه‌ای راه‌اندازی بیش از 50 شبکه تلویزیونی و ماهواره‌ای فارسی‌زبان شاهد و ادعادی خوبی برای اثبات و سندیت آن است.
وی راه‌اندازی شبکه‌های متعدد عربی و انگلیسی‌زبان در کشورهای مختلف و تولید و پخش برنامه‌های ضد جمهوری اسلامی ایران را نیز در راستای نبرد رسانه‌ای کشورهای معاند با جمهوری اسلامی برای براندازی نرم ارزیابی کرد و ادامه داد: ترویج ایران‌هراسی و اخیراً هم شیعه‌هراسی از مهم‌ترین اهداف این شبکه‌ها است.
وی تأکید کرد: این قبیل رسانه‌ها فضایی را در دنیا بوجود می‌آورند که قدسیت نظام اسلامی و مسئولان آن را زیر سؤال برده و ایران را یک کشور خطرناک و عقب مانده معرفی نمایند. دبیرکل اتحادیه رادیو و تلویزیون‌های اسلامی افزود: تصورم بر این است که طراحی آمریکایی‌ها در بحث نبرد رسانه‌ای یک طراحی دقیق بوده است. طراحی حساب‌شده‌ای که نتیجه‌گیری زیادی از آن داشته‌اند. البته معنایش، آن نیست که کاملاً موفق بوده‌اند؛ لیکن برای آنها نتیجه قابل توجهی در پی داشته است و متأسفانه در این راستا از طرف نظام اسلامی سرمایه‌گذاری قابل قبولی نشده است.
کریمیان در بخش دیگری از اظهارات خود تأکید کرد:‌ معتقدم در موضوعاتی نظیر عملیات روانی و رسانه‌، دفاع مفهومی ندارد. در بحث رسانه‌ای اگر عملیات کردید، اگر تهاجم کردید، موفق هستید. اگر اولین تولیدکننده و ارائه‌کننده خبر بودید، آنوقت موفق هستید. چیزی که در ذهن مردم در مرحله اول نقش می‌بندد، به راحتی نمی‌توان از بین برد.
وی با برشمردن برخی از اقدامات انجام شده توسط اتحادیه رادیو و تلویزیون‌های اسلامی در این حوزه گفت: اتحادیه رادیو و تلویزیون‌های اسلامی 160 عضو از 25 کشور دارد و زمینه‌‌ای برای شکل‌گیری بلوک رسانه‌ای اسلامی می‌باشد. کریمیان اظهار امیدواری کرد برگزاری همایش عملیات روانی و رسانه‌ای مقدمه‌ای برای ایجاد مرکز و سامانه‌ای قدرتمند در امر اطلاع‌رسانی در کشور باشد.
جهت‌گیری رسانه‌های بین‌المللی همراستاست
دکتر ابراهیم متقی، دانشیار دانشگاه تهران گفت: آنچه که امروز بعنوان قدرت نرم مطرح می‌شود و نظام بین‌الملل در چارچوب محیط‌های هدف دنبال می‌کند، موضوع کنترل ذهن است.
عضو کمیته علمی همایش عملیات روانی و رسانه در توضیح بیشتر پیرامون این مطلب گفت: ذهنی که باید نسبت به مطلوبیت و اقتدار ساختار بین‌الملل تردید کند، در این وضعیت آنقدر توسط رسانه‌های بین‌المللی شارژ می‌شود و آنقدر اطلاعات و ادبیات و بحث‌های جدید دریافت می‌کند که فرصت تفکر و دقت در مسایل از آن گرفته می‌شود.
وی با تأکید بر نقش رسانه‌ها در چنین وضعیتی افزود: در کشورهایی نظیر جمهوری اسلامی ایران که مورد تهاجم دشمنان از طریق جنگ نرم قرار دارند، رسانه‌ها، تکنیک‌های رسانه‌ای و پیامی که مربوط به رسانه است باید به گونه‌ای باشد که ذهن لایه‌های پائین جامعه را و همچنین ذهن مجموعه‌های مختلف پیرامون در نظام بین‌المللی را کنترل و اغناء کند؛ یعنی باید فضایی ایجاد شود که براساس تولید خبر، اهمیت خبر و پیامی که در ارتباط با خبر وجود دارد، متقاعدسازی شکل بگیرد، این متقاعدسازی یک پروسه است.
دکتر متقی با اظهار تأسف از اینکه رسانه‌ها در پاسخ به حملات نرم رسانه‌های خارجی از تئوری‌های آنها استفاده می‌کنند، گفت: این یک پارادوکس در مبارزه با غرب است که وقتی می‌خواهیم نقدشان کنیم از همان تئوری‌ها استفاده می‌کنیم و خود این مسأله می‌تواند قدرت جهان غرب را بازتولید کند.
وی جهت‌گیری رسانه‌های بین‌المللی را مکمل دانست و یادآور شد: این در صورتی است که نوع ادبیات آنها کاملاً متفاوت است. یعنی اینکه اگر FOXNEWS، VOA یا B.B.C مباحث متنوعی را طرح می‌کنند، همه اینها در راستای یک هدف و در راستای اهداف هم تکمیلی ایفای نقش می‌کنند.
وی اظهار امیدواری کرد که برگزاری همایش عملیات روانی و رسانه فرصتی برای آسیب‌شناسی رسانه‌های داخلی در این زمینه فراهم کند.
شبکه‌سازی رسانه‌ای؛ اقدامی ضروری
رئیس مرکز مطالعات، تحقیقات و آموزش وزارت کشور و عضو کمیته علمی همایش عملیات روانی و رسانه گفت: القای بی‌کفایتی مسئولان کشور، القای تمامیت‌خواهی حکومت،‌ القای نارسایی قانون اساسی و القای جنگ قدرت بین مسئولان کشور از جمله رویکردهای رادیوهای صدای آمریکا، رادیو فردا و بی‌بی‌سی فارسی است.
وی تأکید کرد گفته‌هایش بر اساس یافته‌های پژوهشی است که اخیراً توسط کارشناسان انجام شده است.
دکتر روح‌الله احمدزاده کرمانی همچنین مردمی نبودن حکومت، القای ناکارآمدی نظام اسلامی، پنهان‌کاری مسئولان کشور و تضعیف نهادهای انتصابی، نظامی و امنیتی را از دیگر رویکردهای رسانه‌های بیگانه دانست.
مشاور وزیر کشور، حادثه 11 سپتامبر را اوج تبلور تئوری «مقابله با تروریسم زمینه‌ای است برای تروریسم رسانه‌ای کشورهای آزاده دنیا» دانست و ادامه دارد:‌ رویکردهای قدرت‌محور و امنیت‌محور از اصلی‌ترین مؤلفه‌های تهدیدات نرم است.
رئیس مرکز مطالعات، تحقیقات و آموزش وزارت کشور افزود: در رویکرد قدرت‌محور کنترل آگاهی‌های عمومی مردم یا بعبارتی مدیریت آفندی ادراکات اجتماعی مدنظر بوده و در عین حال مقابله با توانائی‌های سایر دولت‌ها در زمینه کنترل آگاهی‌های مردم یعنی مدیریت پدافندی ادراک دنبال می‌شود.
مدیریت ادراک در علم روانشناسی اجتماعی مقدمه‌ای است برای تغییر رفتار، یعنی به عبارتی رویکرد قدرت‌محور در حوزه عملیات روانی برای مدیریت ادراک و نهایتاً تغییر در مدل‌های رفتاری جامعه هدف فرصت‌سازی می‌کند.
عضو کمیته علمی همایش عملیات روانی و رسانه با اظهار این مطلب که در رویکرد امنیت‌محور اساساً به مقوله عملیات روانی و رسانه از منظر تهدید نگریسته می‌شود، ادامه داد: زمانی که مرجع امنیت، آماج تهدید قرار بگیرد، ما در واقع احساس می‌کنیم بحران مشروعیت و ناکارآمدی در سیستم سیاسی جامعه آماج در حال شکل‌گیری است.
وی نتیجه تحقق این دو رویکرد را کاهش سرمایه‌ای اجتماعی، اعتمادسوزی، بی‌اعتبارسازی مرجع امنیت از طریق زیر سؤال بردن مبانی مرجع امنیتی در نظام سیاسی، کاهش وفاداری جامعه آماج نسبت به مرجعیت امنیتی و سیاسی، افزایش ناامیدی و یأس فراگیر اجتماعی و آسیب‌پذیری فرهنگ عمومی نسبت به تغییرات پیرامونی و خارجی ذکر کرد و افزود: اصحاب رسانه باید تغییر رویکردهایی را در خصوص آرایش رسانه‌ای در فضای سیاسی جدید و به خصوص عطف به متغیرهای جدید بعد از انتخابات داشته باشند.
دکتر احمدزاده شبکه‌سازی رسانه‌ای، حاکمیت پارادایم امنیت ملی رسانه‌محور، توسعه گفتمان تهاجمی و آفندی در عرصه رسانه‌ای به جای گفتمان تدافعی و پدافندی و تقسیم کار رسانه‌ای را از ضروری‌ترین اقدامات لازم‌الاجرا برای مقابله با عملیات روانی رسانه‌ها بر علیه کشورمان دانست.
انفعال رسانه‌های داخلی
مشاور رییس‌جمهور گفت: برخی از رسانه‌های داخلی خواسته یا ناخواسته به کمک عملیات روانی رسانه‌های بیگانه شتافته‌اند.
دکتر علی زارعی نجفدری افزود: امیدواریم این قبیل رسانه‌ها متوجه خسارت‌‌هایی که از ناحیه اطلاع‌رسانی‌های جهت‌دار و مغرضانه آنها به مردم و کشور وارد می‌شود شده و عقلای آنها در نوع سیاستگذاری و اقدامات خود تجدیدنظر کنند.
وی با اظهار اینکه امروز صاحبنظران بصیر و نخبگان کشور هیچ تردیدی در تلاش بیگانگان برای براندازی نرم نظام ندارند، افزود:‌ رسانه‌ها از ابزار اصلی دشمنان در ایجاد تفرقه و تشکیک در مبانی دینی، فرهنگی و سیاسی مسلمانان و به ویژه ملت مسلمان ایران محسوب می‌شوند.
مشاور رییس‌جمهور با اظهار تأسف از آنچه که وی «انفعال رسانه‌ای» دانست، ادامه داد: بسیاری از رسانه‌های ما آنگونه که بایسته و شایسته است در میدان مبارزه با عملیات روانی دشمنان، از خود خلاقیت و ابتکار نشان نداده و حتی برخی از آنها خواسته یا ناخواسته به میزبانی اخبار رسانه‌های بیگانه پرداخته‌اند.
زارعی نجفدری اظهار امیدواری کرد برگزاری همایش «عملیات روانی و رسانه» فرصت مناسبی برای دستیابی به روش‌های واقع‌بینانه و کارآمد مقابله با عملیات روانی رسانه‌های استکباری و مورد حمایت لابی‌های صهیونیستی ایجاد نماید.
اتکاء به تحلیل‌های خارجی؛ آسیب رسانه‌های داخلی
رسانه، مهم‌ترین کانال ارسال پیام‌های عملیات روانی غرب تلقی می‌شود.
دکتر حجت‌الله مرادی، عضو کمیته علمی همایش «عملیات روانی و رسانه» با اعلام مطلب فوق افزود: در حوزه رسانه یک نبرد نامتقارن بین جهان غرب و شرق در حال وقوع و رخداد است که مرکز این کنش، خاورمیانه به ویژه جمهوری اسلامی است.
وی تأکید کرد: با عنایت به اینکه کشکور ما در کانون تهاجم روانی غرب قرار گرفته است، باید نسبت به شناخت پدیده‌های مدرن همت گماریم؛ چرا که فرآیند دفاع بدون شناخت کارکردهای رسانه‌های غرب امکان‌پذیر نیست.
مرادی با اشاره به اینکه این همایش در مقطعی برگزار می‌شود که بیشترین هجوم رسانه‌ای علیه نظام مقدس جمهوری اسلامی صورت می‌گیرد، افزود: ضروری است اصحاب رسانه با تکنیک‌ها و تاکتیک‌های رسانه‌های غرب برای مدیریت ادراک جامعه ایرانی آشنا شوند.
عضو کمیته علمی همایش عملیات روانی و رسانه، اتکاء بیش از حد به اخبار و تحلیل‌های رسانه‌های کشورهای غربی را مهم‌ترین آسیب رسانه‌های داخلی دانسته و یادآور شد: دومین آسیب رسانه‌های داخلی، عدم اطلاع‌رسانی بهنگام و تاخیر در ارائه اخبار و اطلاعات است. بنابراین مخاطب داخلی در حالت ابهام و پرسش به دنبال کسب خبر است تا تنش ناشی از ابهام اطلاعاتی پیش آمده را مرتفع نماید. وی ادامه داد:‌ در صورتی که این نقصان توسط رسانه‌های خودی به موقع و بجا پاسخ داده نشود، مخاطب برای گریز از این خلاء در پی کسب اطلاعات از سایر کانال‌های خبری که بسیار متنوع هستند بر می‌آید. در این حال، منابع خارجی می‌توانند عقاید و باورهای خود را به صورت غیر مستقیم به مخاطب القاء نمایند و خود را به مثابۀ یک منبع موثق معرفی کنند.
نقش مؤثر آموزش و پژوهش
ابراهیم شمشیری، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: گسترش و پیچیدگی شرایط جنگ رسانه‌ای می‌طلبد که هم دست‌اندرکاران رسانه‌ها و هم سایر مدیران، سیاستگذاران و فعالان فرهنگی و سیاسی با تصور درست از ابعاد این ماجرا حرکت کنند.
وی با اشاره به ابعاد مدیریتی، تکنیکی، هنری و فرهنگ در جنگ رسانه‌ای، بر ضرورت اقدام فعال در این عرصه‌ها پس از شناخت و درک صحیح از موضوع اشاره کرد و گفت: برنامه‌ همایش‌های این‌چنینی می‌تواند مقدمه‌ای برای برنامه‌های فعال در آینده باشد.
نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ستاد برگزاری همایش عملیات روانی و رسانه، تأکید بر نقش آموزش و پژوهش در موضوعات مرتبط با جهت‌گیری بومی و دینی را یکی از مهمترین برنامه‌ها در این راستا بیان کرد.