نفوذ عربستان و ایران در عراق و سوریه

پایگاه بصیرت گروه ترجمه- پایگاه اینترنتی المونیتور 18 سپتامبر 2013 (27 شهریورماه) در مقاله‌ای به راهبردهای عربستان برای نفوذ در عراق پرداخت و نوشت: تشخیص ویژگی‌های دقیق سیاست‌های عربستان سعودی در عراق دشوار است که دلیل آن، ماهیت محافظه‌کارانه و پنهانی این سیاست‌هاست. بر همگان واضح است که عربستان سعودی رویکرد بسیار دوستانه‌ای در قبال دولت عراق که تحت حاکمیت گروه‌های شیعی است، ندارد. مطابق اسناد افشایی ویکی‌لیکس از دیپلمات‌هایی که با شاه عربستان دیدار کردند، شاه عربستان به مالکی اطمینان ندارد و وی را عامل ایران می‌داند. با وجود این مسئله، چند ماه پیش، مالکی در مورد ایجاد محور اعتدال‌گرایی متشکل از عراق، عربستان و اردن خبر داد تا با آنچه که وی محور افراط‌گرایی می‌داند و حامی اخوان‌المسلمین و برخی سازمان‌های تندرو است (منظور ترکیه و قطر)، مقابله شود.

در ادامه مقاله آمده است: این دیدگاه‌های دولت عراق گمانه‌زنی‌ها در مورد شکستن سردی روابط دو کشور را افزایش داده است. برخی حتی در مورد عادی‌سازی بالقوه روابط سخن گفته‌اند. با وجود این، تحولات و بحران سوریه و موضع‌گیری متضاد دو کشور در مورد آن نشان می‌دهد که چنین نزدیکی و آشتی همچنان دست‌نیافتی است. رسانه‌های عربستان سعودی به ویژه آن‌هایی که به خاندان سلطنتی نزدیک هستند (مانند روزنامه الشرق الاوسط که مالک آن ولیعهد عربستان است)، به‌شدت به دولت مالکی به خصوص در مقالاتی که روزنامه‌نگاران متنفذ سعودی می‌نگارند، انتقاد می‌کنند. به‌علاوه، محافل سعودی معتقدند کشمکش کنونی در سوریه ادامه کشمکش ایران و عربستان است که پس از سرنگونی رژیم صدام در سال 2003 تشدید شده است. به‌نظر می‌رسد که برای عربستان خارج ساختن سوریه از حوزه نفوذ ایران به‌منظور مقابله با تأثیرات نفوذ چشمگیر ایران در عراق ضروری است. دغدغه عربستان در جنگ با رژیم بشار اسد در سوریه و مخالفت با اخوان‌المسلمین در مصر و سایر مناطق، احتمالاً توجه فزاینده ریاض به امور عراق را توجیه می‌کند. نقش عربستان سعودی در عراق در دو مقطع اخیر مطرح شده است. نخست، اتهاماتی وجود دارد که هواپیمای جاسوسی عربستان، حریم هوایی عراق را نقض کرده و مأموریت شناسایی در مناطق جنوبی این کشور صورت داده است. همچنین تلاش می‌شود این حاثه به وجود زندانی در این منطقه ربط داده شود که اتباع سعودی وابسته به القاعده در آن نگهداری می‌شوند. دوم، گزارش‌هایی منتشر شده که عربستان دعوت‌نامه‌هایی به رهبران قبایل عراقی فرستاده تا به حج بروند و با شاه عربستان دیدار کنند؛ این اقدام از نظر سیاستمداران شیعه عراق مداخله غیرقابل پذیرش در امور داخلی عراق تلقی شد. برخی رهبران قبایل، وجود چنین دعوت‌نامه‌هایی را تأیید کردند؛ هرچند آن‌ها با پاسخ مناسب به آن‌ها مخالفت کردند.

در پایان مقاله آمده است: در صورت صحت، این گزارش‌ها نشان می‌دهد که بار دیگر عربستان همچنان از به رسمیت شناختن وضعیت کنونی عراق دور است. دعوت‌نامه‌های ارسالی به شیوخ قبایل، نشان‌دهنده مداخله حساب شده به‌منظور بهره‌برداری از هویت عربی آن‌هاست. عربستان سعودی همواره به تحریک و بهره‌برداری از سیاست‌های هویتی در منطقه مشهور بوده است. به‌موازات آنکه عربستان تلاش می‌کند از فشارهای فرقه‌ای در سوریه به‌منظور جداسازی اکثریت سنی از رژیم اسد استفاده کند، پروژه این کشور در عراق بر بسیج ملیِ‌‌گرایی عربی علیه «نفوذ فارس» در عراق تأکید دارد. در سوریه، ریاض جامعه سنی را علیه ایده‌های ملی‌گرایی عربی رژیم سوریه بسیج می‌کند، در حالی که در عراق نوعی وحدت ملی عربی را علیه اسلام سیاسی شیعی طرفدار ایران تحریک و بسیج می‌کند. ایران نیز از نارضایتی‌های شیعیان در بحرین و مناطق شرقی عربستان به‌منظور گسترش نفوذ خود در خلیج فارس استفاده می کند. در مقابل، عربستان نیز معتقد است احیای احساسات ملی‌گرایی عربی در جنوب عراق ممکن است نه‌تنها به کاهش نفوذ ایران در آنجا بینجامد،‌ بلکه می‌تواند به اقلیت عربی در منطقه اهواز دسترسی پیدا کند که در آنجا احساس خشم عمیق از رژیم ایران وجود دارد. بسیار زودهنگام است که در مورد اهداف عربستان قضاوت شود. تنها مسئله مشخص اینکه کشمکش ایران و عربستان برای نفوذ در منطقه ادامه دارد و هر روز ابعاد آن پیچیده‌تر می‌شود.