القاعده: تروریست‌های لاف‌زن

برگردان: محمدعلی فیروزآبادی

اسامه بن‌لادن تماس تلفنی نداشت و در تمام دوران اقامت خود در ابوت‌آباد پاکستان از هرگونه تماس و ارتباطی که احتمالا سرنخی از او به دست سرویس‌های امنیتی اطلاعاتی برساند خودداری و تنها از طریق پیام‌های شفاهی خود با افراد و دیگران ارتباط برقرار می‌کرد. اما ظاهرا امروز وضعیت به‌گونه دیگری است و آن دو خبرنگار وب‌سایت خبری آمریکایی دیلی‌‌20،هفته گذشته فاش كردند که رهبری القاعده اکنون همه آن اقدامات احتیاطی رهبر پیشین خود را کنار گذاشته است زیرا از قرار معلوم علت اولیه و اصلی تعطیلی 21 نمایندگی ایالات متحده آمریکا در یمن و پاکستان و بسیاری از دیگر کشورهای منطقه در واقع وجود گزارشی درباره یک کنفرانس مجازی رهبران القاعده بوده است.

براساس شنیده‌ها تعداد 20نفر از ابرتروریست‌های دنیا در این کنفرانس مجازی شرکت داشته‌اند که از جمله می‌توان به ایمن الظواهری رهبر القاعده، نصیر الوحیشی رهبر القاعده یمن و رهبران شاخه‌های سازمان در عراق، شمال افریقا، ازبکستان، رهبر طالبان پاکستان و رهبر القاعده در صحرای سینا اشاره کرد. در ضمن الظواهری در همین نشست مجازی الوحیشی را به عنوان نفر دوم سازمان معرفی می‌کند.

آن دو خبرنگار دیلی‌‌20 البته گزارش این نشست مجازی را در اختیار سه نفر از مقام‌های امنیتی آمریکا قرار دادند و یکی از این سه نفر به نقل از خبرنگاران مورد اشاره می‌گوید: «این جلسه مجازی شبیه به ملاقات ارواح شرور و خبیث بود و موضوع آن اهداف حملات در نظر گرفته شده تروریستی و تاکید بر این مطلب بود که برای هر یک از این اهداف باید دو تا سه تیم عملیاتی در نظر گرفته شود».

انتشار خبر نشست رهبران القاعده و بحث‌های آنان درباره حملات جدید آن هم درست زمانی که بحث‌های داغی درباره رسوایی‌های آژانس امنیت ملی آمریکا در سطح جهان جریان دارد تا اندازه زیادی خلاف عرف معمول و همیشگی به نظر می‌آید و شاید بیش از همه، افرادی چون الظواهری پس از 20 سال تحت تعقیب بودن از آن سود می‌برند. به همین خاطر یکی از سخنگویان پیشین وزارت امور خارجه آمریکا از انتشار این خبر به عنوان عملی «احمقانه» یاد می‌کند که البته دولت واشنگتن نیز تا به امروز درباره آن سکوت کرده است. با این حال این گزارش حکایت از آن دارد که سازمان القاعده با وجود همه بازداشت‌ها و فشارها و با وجود تنش‌های درون سازمانی همچنان از یک رهبری متمرکز برخوردار بوده و همه کارگزاران آن از اوامر و فرمان‌های الظواهری به عنوان رهبر سازمان تبعیت کامل دارند.

اما این مساله تناقض کامل با تحولات سال‌های گذشته و گزارش سازمان ملل دارد، همان گزارشی که دو هفته قبل منتشر شد و در آن توضیحاتی درباره موقعیت فعلی سازمان القاعده و کارگزاران آن آمده است. در این گزارش می‌خوانیم: «القاعده موفق به بازسازی رهبری متلاشی شده خود در مناطق مرزی پاکستان نشده است و نشانه‌ها حکایت از آن دارد که این سازمان توانایی لازم را برای سازماندهی حملات و رهبری آن ندارد».

در این گزارش آمده است که الظواهری نمی‌تواند فرماندهان سازمان را متحد کند و از همین‌رو رهبری سازمان قصد دارد با به راه انداختن جنگ روانی در اینترنت به بزرگ نمایی کارهای خود پرداخته و فضا را به سوی رادیکال شدن سوق دهد. تهیه‌کنندگان گزارش سازمان ملل بر این باورند که حملات القاعده به صورت فردی و مستقل و نه رهبری شده و متمرکز انجام می‌گیرد برای مثال شبیه به بمب‌گذاری‌ها در جریان ماراتن بوستون که توسط دو جوان چچنی انجام گرفت. از سوی دیگر این خطر بسیار جدی وجود دارد که القاعده از مناقشات جدید از جمله از جنگ سوریه به نفع این سازمان استفاده کرده و از این طریق بار دیگر به صورت قبلی احیا شود.

البته سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی اروپایی نیز ظاهرا چنین نگرانی‌هایی دارند. از نظر این سازمان‌ها سوریه به محلی ایده آل برای تروریست‌های خارجی و جهادی بدل شده است و در 12ماه گذشته‌هزاران نفر از آنان به این کشور جنگ‌زده آمده‌اند. از آنجایی که این تروریست‌ها تنها یاوران واقعی شورشیان سوریه محسوب می‌شوند در این مدت به‌شدت قدرتمند شده و به‌نوعی در جبهه مخالفان دولت دمشق دست بالا را در میان شورشیان دارند و از قرار معلوم هیچ‌کس نمی‌خواهد از ورود این افراد به خاک سوریه جلوگیری کند.

این روزها در پروازهای داخلی ترکیه به مقصد شهر هاتای واقع در جنوب این کشور معمولا همه صندلی‌های هواپیماها در اختیار مردان ریشویی است که از عربستان سعودی، تونس و همین‌طور از جمهوری‌های قفقاز آمده‌اند، آن‌ها به راحتی وارد ترکیه شده و سپس به کمک دوستان و همفکرانشان به نزدیکی مرز سوریه می‌آیند. دروازه خروجی فرودگاه هاتای نیز این روزها پر از این مردان ریشو با چمدان‌های کوچک و سبک است و از گل رس سرخ رنگ خشک شده روی کفش‌های آنان می‌توان حدس زد که همگی از مناطق شمال سوریه خود را به این فرودگاه ترکیه رسانده‌اند.

مقام‌های ترکیه تا مدت‌ها هیچ ممانعتی از ورود این به‌اصطلاح توریست‌های جهادی به عمل نمی‌آوردند. البته چه در گذشته و چه امروز همیشه قاچاقچی‌هایی هستند که در قبال دریافت پول آنان را به هر نقطه از سوریه می‌رسانند. در ماه ژوئن امسال یکی از هواداران سابق «امیر» یعنی همان اسدالله الشیشانی رهبر جهادی‌ها در شهر آتمه گفته بود: «جالب آن‌که چند ماه پیش شمار زیادی از چچنی‌ها به راحتی و بدون هرگونه ممانعتی به فرودگاه هاتای آمده و به راحتی به کشور خود بازگشتند و این در حالی بود که همگی آنان از سوی اینترپل تحت پیگرد قرار داشتند».

ایدئولوژی مبهم القاعده برای جنگ دائمی در واقع این امتیاز تاکتیکی را برای این سازمان دارد که همزمان در جبهه‌ها و مناقشه‌های متعددی حضور داشته باشد. بعضی شاخه‌ها و کارگزاران القاعده به این صورت همچون انگلی از دشمنان مختلف خود تغذیه می‌کنند. افراد این سازمان در یمن همزمان علیه آمریکا و نیروهای دولت، در سوریه همزمان علیه دولت بشار اسد و نیروهای کرد، در مالی علیه دولت و جنگجویان طوارق و در عراق البته بیش از همه علیه دولت شیعه نوری المالکی در نبرد هستند.

امروزه آن اصل و قاعده کلی القاعده یعنی «جنگ علیه دشمنان دوردست» که همان اروپا و آمریکا بود به قاعده‌ای دیگر تغییر یافته که براساس آن نیروهای القاعده عملیات خود را در مناقشات محلی و منطقه‌ای و البته با ویژگی‌هایی متفاوت متمرکز کرده‌اند. ابومصعب زرقاوی رهبر معدوم القاعده عراق زمانی اولویت را به مناقشات درون اسلامی و برادرکشی‌ها میان شیعیان و اهل سنت عراق داده بود و قصد داشت که از این برادرکشی‌ها در جهت اهداف اصلی خود و سازمان بهره بگیرد اما در آن زمان اسامه بن‌لادن تا اندازه زیادی مانع وی شد.

اما امروزه این سازمان تروریستی در عراق بار دیگر به همان تاکتیک روی آورده است و در کمال تاسف سیاست‌های نوری المالکی در جهت کنارگذاشتن سیستماتیک نیروهای اهل تسنن از قدرت بیش از همه در جهت منافع القاعده است. امروزه گروه موسوم به «دولت اسلامی عراق و سوریه بزرگ» به بازوی قدرتمند القاعده بدل شده و به‌تدریج نقش رهبری را در میان شورشیان سوریه و جبهه نصرت ایفا می‌کند و نباید فراموش کرد که جبهه نصرت تا همین چند ماه پیش دست بالا را در میان جهادی‌های سوریه داشت. با این همه سازمان القاعده مشکلات ظاهرا لاینحلی دارد و در گزارش سازمان ملل در این مورد آمده است: «تلاش‌های ناکام الظواهری برای حل اختلاف‌های درون سازمانی حکایت از محدودیت اختیارات و نفوذ او در میان اعضای این سازمان دارد».

موقعیت ضعیف رهبری الظواهری از نظر یکی از نویسندگان روزنامه واشنگتن‌پست به نام ماکس فیشر در واقع می‌تواند پاسخی درباره علت لاف‌زنی‌های وی در آن جلسه مجازی در اختیار ما بگذارد: «الظواهری فکر می‌کند که با صحبت و اعلام تمایل خود برای عملیات‌های بزرگ می‌تواند بر جنگ قدرت درونی سازمان غلبه کند». به این ترتیب واکنش هیجانی واشنگتن به آن نشست مجازی که به صورت حملات پهپادها در یمن و اخطار به شهروندان درباره سفر به خاورمیانه جلوه‌گر شد، بیش از هر چیز دیگر موجبات رضایت و خوشحالی الظواهری را فراهم آورد زیرا اگرهمه این داستان صحت داشته باشد می‌توان گفت که رهبر القاعده به هدف اصلی خود در این مقطع دست یافته است.