اتحاديه قاره سبز در حال فروپاشي

گنه كرد در بلخ آهنگري به شوشتر زدند گردن مسگري! اين ضرب‌المثل شايد در نگاه خرد و مصاديق فردي هر شخصي را به تعجب وادارد اما در اقتصاد جهاني اين روزها بسيار شاهد آن هستيم و تعجبي هم در كار نيست. مشكل مسكن آمريكايي‌ها و به دنبال آن ناتواني در پرداخت بدهي‌هايش به اروپا مي‌رود تا با انتقال به متحد هميشگي‌اش اروپا به فروپاشي اتحاديه اروپا منجر شود؛ پيش‌بيني‌اي كه شايد تا يك سال پيش كمتر كسي به اين موضوع فكر مي‌كرد.

همان بلايي كه جنوب خليج‌فارس را به شكل ساختمان‌هاي بي‌سكنه و ماشين‌هاي يله شده در پاركينگ فرودگاه‌ها تبديل كرد اكنون يقه اروپايي‌ها را گرفته و به جان هم انداخته. انگليس اين روزها به خارج شدن از اتحاديه اروپا بيشتر از پيش مي‌انديشد، در يونان علاوه بر اعتصابات (با پايه اقتصادي) زمزمه همه‌پرسي خروج از اتحاديه اروپا مطرح است، ايتاليا به عنوان يكي از قدرتمندترين اقتصادهاي اروپا (سومين اقتصاد بزرگ اتحاديه اروپا) با كاهش رتبه اعتباري مواجه شده، پرتغال، اسپانيا و ايرلند و... همه تحت تأثير بحران اقتصادي كابوس‌هاي خود را مرور مي‌كنند و اميدوارند كه اين كابوس بيشتر از اين تعبير نشود.

هر چند كه ايتاليا در هفته‌هاي اخير رياضت‌هاي اقتصادي‌اش را زياد كرده بود اما استاندارد اندپور مدعي شده اين اقدامات بهنگام نبوده و كافي نيست براي همين رتبه اعتباري‌اش را يك درجه تقليل داده است. هر چند كه سيلويو برلوسكني مانند اتهام‌هاي اخلاقي‌اش آن را قبول ندارد و اتفاقاً كارشناسان اقتصادي شخص برلوسكوني را به عنوان مانع سياسي و اصلي اثرگذاري برنامه‌هاي ايتاليا براي رهايي از بحران مي‌دانند.

ريسك بالاي نظام اقتصادي حاكم بر غرب همراه با اطمينان بيش از حد به مكانيزم نظارتي اكنون با بحران جدي‌اي روبه‌رو شده كه يونان، پرتغال، انگليس و ايتاليا را با مشكلات جدي مواجه كرده و شمارش معكوس شروع شده. اكنون بحران اقتصادي مي‌رود تا نخستين تكانه توسط يونان را به دومينوي اتحاديه اروپا وارد كند. هر چند كه تاكنون نيز خسارات جبران‌ناپذيري بر پيكره اين اقتصاد وارد شده و ارزش پول حوزه اروپا در مقابل دلار كاهش يافته. شايد از همين رو بوده تا كريستين لاگارد، رئيس صندوق بين‌المللي پول درباره دور تازه‌اي از مشكلات اقتصادي هشدار داده است.

خانم لاگارد با استفاده از شيوه هوميوتراپي (طبي كه معتقد است درمان هر بيماري از طريق منشأ به وجود آمدن آن ميسر است) در اظهاراتي در آمريكا گفته است كه براي مقابله با اين مشكل به «اقدامات جسورانه‌اي» نياز است.

وي گفت كه نبود اطمينان در اقتصادهاي پيشرفته جهان و بانك‌هاي اروپايي و آمريكايي وجود دارد. رئيس صندوق بين‌المللي پول تأكيد كرد كه بدون اتخاذ تصميمات دسته جمعي و جسورانه اين خطر حقيقي وجود دارد كه وضعيت اقتصادهاي مهم جهاني بار ديگر به جاي پيشرفت و بهبودي، به عقب برگردد. همزمان پنج بانك مركزي اعلام كرده‌اند كه اقداماتي متمركز و همسان را با هدف كمك به بهبود نظام مالي اتخاذ خواهند كرد.

با اين حال، كارشناسان اقتصادي اروپا همچنان در كنار اين حركات نمادين اميدوارند كه با قرص نگه داشتن كلاه و مشتشان يعني رياضت‌هاي اقتصادي، اين بحران را پشت سر خواهند گذاشت.

شايد از همين روست كه براي نجات يونان بحران زده عجله‌اي ندارد. اما اين برخورد و رويه اتخاذ شده اين سؤال را ايجاد كرده كه آيا براي بقاي اتحاديه اروپا، يونان قرباني خواهد شد؟

تحميل بحران آمريكايي

دكتر احمد خرم، اقتصاددان و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با «جوان» به دلايل بروز         بحران در اقتصاد ايتاليا اشاره كرده و مي‌گويد: بحراني كه در سال‌هاي 2007 و 2008 در اقتصاد آمريكا ايجاد و موجب شكل‌گيري حباب در بازار مسكن اين كشور شد، به برخي كشورهاي اتحاديه اروپا به ويژه يونان، اسپانيا، ايرلند و ايتاليا سرايت كرد.

وي همچنين مي‌افزايد: در زمان ايجاد يورو و يكي شدن واحد پولي اروپا قرار شد كسري بودجه سالانه دولت‌هاي اروپايي بيشتر از 3 درصد توليد ناخالص داخلي اين كشورها نشود و علاوه بر اين مقرر شده بود كه پس از تولد يورو در اتحاديه اروپا، مجموعه بدهي دولت‌ها (بدهي انباشته) از 60 درصد توليد ناخالص داخلي‌شان بيشتر نشود، اما اين كشورها به اين قوانين بي‌توجهي كردند و در نهايت دچار بحران اقتصادي شدند كه اولين قرباني سرپيچي از قوانين وضع شده، كشور يونان و احتمالاً آخرين آن ايتاليا بود.

اين استاد دانشگاه در مقايسه اقتصاد يونان و ايتاليا تصريح مي‌كند: كشورهاي اروپاي جنوبي كه شامل يونان، پرتغال، اسپانيا و... مي‌شود، اقتصاد ضعيف‌تري دارند اما كشورهاي اروپاي شمالي مانند آلمان، فرانسه، انگليس و ايتاليا از اقتصاد قوي‌تري برخوردارند.

به اعتقاد خرم، ايتاليا سومين حجم اقتصادي اروپا را بعد از آلمان و فرانسه دارد و اگر نخست‌وزير اين كشور بتواند از اتهاماتي كه به وي نسبت داده شده، خلاص شود مي‌تواند در فضاي آرامي، با اجراي رياضت اقتصادي به توازن بودجه‌اي برسد، اما يونان به دليل مشكلات فراواني كه دارد، زمان بيشتري براي رهايي از بحران نياز دارد.

رياضت‌هاي اقتصادي انگليس را نجات داد

دكتر خرم در خصوص وضعيت فعلي انگليس مي‌گويد: قبل از روي كار آمدن ديويد كامرون نخست‌وزير فعلي انگليس وضعيت اقتصادي اين كشور هم شبيه ايتاليا بود و با كسري بودجه بالايي روبه‌رو بود، اما وي با اتخاذ برنامه‌هاي رياضت اقتصادي مانند بالا بردن سن بازنشستگي، افزايش ماليات و... توانست از ايجاد بحران جلوگيري كند. هر چند كه اين برنامه‌ها با اعتراضات گسترده مردم روبه‌رو شد، اما در شرايط فعلي اين كشور چاره‌اي جز پياده‌سازی برنامه‌هاي رياضت اقتصادي ندارد. اين استاد دانشگاه، جنگ ارزي چين با غرب را با بروز اين بحران اقتصادي در اتحاديه اروپا مرتبط ندانسته و تأكيد مي‌كند: اقتصاد آمريكا، اروپا، چين و ژاپن به قدري در هم تنيده شده كه اگر يكي از اين كشورها به فكر توطئه بيفتد، دودش ابتدا به چشم خودش مي‌رود.

دكتر خرم به توطئه آمريكا و اروپا براي سوق دادن مشكلات اقتصادي‌شان به سمت كشورهاي توسعه يافته اعتقادي ندارد و مي‌افزايد: به رغم اختلافاتي كه ميان چين و غرب و آمريكا وجود دارد، اخيراً نخست‌وزير چين اعلام كرده كه حاضر است اوراق قرضه اروپا و آمريكا را خريداري كند، در حالي كه درجه اعتبار اقتصادي اين كشورها رو به تنزل است، اما چين ميزان خطر را درك كرده و دريافته كه اگر اين كشورها را كمك نكند، قطعاً خودش با مشكل يا در توليد يا همان بحران اقتصادي مواجه خواهد شد.

اثر بحران اروپا بر ايران

خرم در پاسخ به اين سؤال كه آيا بحران اروپا ممكن است بر اقتصاد كشورهاي منطقه از جمله ايران تأثيري داشته باشد، مي‌گويد: از آنجايي كه به دليل تحريم‌ها، مناسبات تجاري ايران با اروپا و آمريكا كاهش يافته، از اين رو برون بحران اقتصادي اروپا هيچ تأثيري بر ايران نخواهد داشت. وي تصريح كرد: با توجه به اينكه بروز بحران در چين، اروپا و آمريكا موجب كاهش تقاضاي نفت مي‌شود. از اين رو منجر به كاهش قيمت نفت مي‌شود و ممكن است از كانال توليد بر اقتصاد ايران تأثير سوئي داشته باشد.

دكتر محمد خوش‌چهره، استاد دانشگاه نيز معتقد است كه بروز بحران مالي در اتحاديه اروپا و آمريكا تأثيري بر ايران نخواهد داشت، اما ممكن است به نسبت مناسباتي كه كشورهاي منطقه با اين كشورها دارند، تحت تأثير قرار گرفته و اقتصادشان متضرر شود. وي مي‌گويد: از آنجايي كه بازارهاي مالي ايران، از جمله بورس به بازارهاي اروپا متصل نيست و سهام كشورهاي عضو اتحاديه اروپا در بورس ايران موجود نيست، از اين رو بحران اين كشورها بر ايران بي‌تأثير است، اما قطعاً برخي از كشورهاي منطقه تأثيرپذير خواهند بود.