همگرایی ایران و ترکیه؛ تحول مهم منطقه‌ای

گروه ترجمه ـ پایگاه اینترنتی هافینگتون‌پست ۲۲ فوریه ۲۰۱۴ (۳ اسفند) در مقاله‌ای به نزدیکی روابط ایران و ترکیه پرداخت و نوشت: دیدار ماه گذشته رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه، از ایران، نماد چرخش به سوی ایران و تغییر در سیاست خاورمیانه‌ای آنکارا بود. اعلام تمایل اردوغان به ایستادن شانه‌به‌شانه در کنار ایران در مبارزه علیه تروریسم و تحول در سیاست‌های ترکیه در قبال سوریه، تمایل ترکیه و ایران به دنباله‌روی از منافع متقابل را برجسته کرد. این موضوع به لحاظ پیامدهایش برای بحران سوریه و چشم‌انداز منطقه اهمیت دارد؛ زیرا دو کشور ایران و ترکیه توانایی اثرگذاری بر حوادث آینده در سراسر خاورمیانه[غرب آسیا و شمال آفریقا] را دارند. بحران سوریه، تنشی بی‌سابقه در روابط ایران و ترکیه به وجود آورد. از آغاز تحولات جهان عرب، ترکیه معتقد بود که بشار اسد سرنوشتی مشابه زین‌العابدین بن‌علی، حسنی مبارک و معمر قذافی خواهد داشت و آنکارا خیلی زود تلاش‌ها به‌منظور میانجی‌گری میان دولت سوریه و مخالفان سوریه (عمدتاً متشکل از اخوان‌المسلمین) را رها کرد و به‌طور بی‌امان حمایت از شورشیان مسلح را آغاز کرد.

در ادامه مقاله آمده است: ترکیه سرنگونی بشار اسد را اجتناب‌ناپذیر می‌دانست و تلاش کرد خود را به نزدیک‌ترین متحد سوریه پس از اسد تبدیل کند. سوریه نزدیک‌ترین متحد ایران پس از انقلاب ایران بوده و از آن هنگام تاکنون اتحاد این دو کشور صحنه منطقه‌ای را تحت‌تأثیر قرار داده است. بنابراین، ترکیه و ایران به دو نیروی متضاد در سوریه تبدیل شدند. در سال‌های اخیر، مقامات ایرانی، ترکیه را به حمایت از جریان‌های جهادی سلفی در سوریه متهم کرده‌اند و در عین حال، مقامات ترکیه اعلام کرده‌اند که حزب کارگران کردستان (پ.‌ک.‌ک) از حمایت‌های ایران بهره‌مند است. در اجلاس ماه گذشته داووس، وزرای خارجه ایران و ترکیه در مورد ابعاد فرقه‌ای بحران سوریه بحث و تبادل نظر کردند. جدای از ششصد هزار آواره سوریه در ترکیه، این کشور با تنش‌های فرقه‌گرایانه در میان جامعه علوی خود رو‌به‌رو بوده است و مخرب‌ترین تأثیر بحران سوریه بر ترکیه، اثبات این نکته بوده است که قدرت ترکیه در خاورمیانه محدود است. پیش از بیداری عربی، الگوی ترکیه در سراسر منطقه به‌عنوان نمونه‌ای برای الحاق سیاست‌های اسلامی در چارچوبی دموکراتیک بود. نظرسنجی‌های مختلف نشان داد که اردوغان مهم‌ترین رهبر سیاسی در میان مردمان جهان عرب است؛ اما موضع‌گیری وی علیه اسد پس از آنکه مشخص شد اسد سرنگون نمی‌شود، سبب شد بسیاری در منطقه به این باور برسند که حزب عدالت و توسعه نیروی اسلام‌گرای سنی است که به‌دنبال قدرت‌یابی اخوان‌المسلمین است. با تبدیل شدن جنگ سوریه به بحرانی منطقه‌ای، راهبرد حزب عدالت و توسعه در «صفر کردن مشکلات با همسایگان» به شکست منتهی شد.

در پایان مقاله آمده است: راهبرد رو به تغییر آنکارا در قبال سوریه عمدتاً بر تهدیدات اقتصادی و امنیتی ناشی از تداوم جنگ در سوریه متمرکز بوده است. ترکیه باید با تهدید ناشی از جهادی‌های سلفی که در دو طرف مرز ترکیه-و سوریه مستقر شده‌اند و نیز بار مالی آوارگان سوری برای ترکیه مقابله کند. در این چارچوب، ترکیه به تداوم روابط همکاری‌جویانه‌تر با ایرن تمایل دارد که دو کشور در مورد تهدید القاعده در سوریه و دیگر مناطق جهان عرب، نگرانی‌های مشترک دارند و در عین حال، از تلاش‌های بین‌المللی برای گفت‌وگوهای صلح در سوریه حمایت می‌کنند. تحولات اخیر در غرب عراق نیز ممکن است نشان‌دهنده این مسئله باشد که استان انبار به مقری جدید برای شبه‌نظامیان مرتبط با القاعده تبدیل شده باشد. البته میزان همگرایی ایران و ترکیه همچنان به‌دلیل وجود سامانه دفاعی ناتو در ترکیه و دیگر مسائل منطقه‌ای، با محدودیت روبه‌روست.