انقلاب زمينه ساز

پايگاه بصيرت؛ گروه سياسي / انقلاب اسلامي ايران به عنوان بزرگترين رويداد مذهبي قرن اخير، هم نظام سياسي موجود را تغيير داد و هم تحولات فرهنگي و اجتماعي وسيعي را شکل داد. از اين جهت، اين انقلاب يک انقلاب بزرگ، بنيادين و يا اجتماعي است. پيروزي اين انقلاب در شرايط آن زمان جهان، بسياري از صاحبنظران را به تفکر واداشت تا به تبيين اين انقلاب بپردازند. در اين ميان، آنچه مورد توجه بسياري از اين متفکران قرار گرفته است، جنبه مذهبي اين انقلاب بوده است. به عبارت ديگر، بسياري از اين متفکران با توجه به شکل انقلاب و سرعت اجراي آن، تحول آفريني اين انقلاب را مرهون سنت اعتراضي مذهبي مردم دانسته‌اند. در اين راستا، ميشل جانسون مي گويد: «مي‌توان به طور حتم گفت كه انقلاب ايران نخستين پيروزي مسلمين بر غرب، از قرن 16 م به اين طرف محسوب مي‌شود و نكته اين جاست كه اسلام عامل هدايت كننده اين انقلاب بوده و هيچ يك از اسم‌هاي غربي در آن نقشي نداشتند.» پروفسور ويليام بيمان نيز معترف است كه امام (ره) "با عقايد مذهبي كه غرب آن‌ها را كهنه و قرون وسطايي مي‌دانست جهان را تكان داد."

حامد الگار انديشمند مسلمان آمريكايي نيز معتقد است: «ريشه انقلاب به موضوع امامت در ديدگاه شيعه و مسأله غيت امام عصر ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ و پيامد‌هاي سياسي آن عقيده، ارتباط دارد كه تجلي عيني اعتقاد به نيابت است.» در همين راستا ميشل فوكو دربارة انقلاب اسلامي و مكتب تشيع و رهبري آن مي‌گويد: «تشيع با تكيه بر موضع مقاومت و انتقادي سابقه‌دار خود در برابر قدرت‌هاي سياسي حاكم و نفوذ عميق در دل انسان‌ها توانست نقش آفريني نموده و مردم را عليه رژيمي كه از مجهزترين ارتش‌ها را دارد و مورد حمايت آمريكا و ديگران برخوردار بوده را به خيابان بياورد.»

در تأييد و تصديق اين تحليل هاي انديشمندان علوم اجتماعي بايستي گفت که در واقع، انقلاب اسلامي را بايستي در ادامه جنبش ها و حرکت هاي اعتراضي تاريخ معاصر ايران از جمله نهضت تنباکو، نهضت مشروطه، نهضت ملي شدن صنعت نفت و همچنين قيام15 خرداد 1342 دانست. حال سوال اساسي اينجاست که چرا نهضت هاي اعتراضي پيشين اينگونه تحول زا نبودند؟ در پاسخ به اين سوال بايستي گفت که آنچه زمينه ساز پيروزي انقلاب اسلامي شد و اين انقلاب در مقايسه با نهضت هاي مشابه توانست تحولات وسيع تر و عميق تري را شکل دهد به تفسير جديدي بر مي‌گردد که امام (ره) از عقايد شيعه ارائه دادند. به عبارت دقيق تر، باز تفسير عقايد شيعي و ارئه تفسيري دقيق و راهگشا از اين عقايد بود که زمينه ساز اصلي انقلاب شد. به گونه اي که امام (ره)، رأي به حرمت تقيه دادند و انتظار را در معناي مثبت آن تفسير کردند. به اين معنا که وظيفه منتظران در عصر غيبت نه اين است که صرفا نظاره گر اوضاع باشند و تحرکي نداشته باشند، بلکه وظيفه منتظران اين است که با تلاش در راه ايجاد حکومت اسلامي در عصر غيبت، در شکل دهي به جامعه منتظر و ترويج معارف مهدويت در جامعه اسلامي بکوشند و اينگونه براي زمينه سازي ظهور حضرت اقدام کنند. از سوي ديگر، باور شيعه به گذشته سرخ و قيام شجاعانه حضرت اباعبدالله الحسين عليه السلام در مقابل حکومت جور زمانه اين ذهنيت را در شيعيان به وجود آورده که نبايستي حکومت جور را تحمل کرد و در هر عصري بايد براي پياده سازي احکام الهي مبارزه کرد و علم مبارزه برافراشت. اهميت اين واقعه در نزد شيعه به حدي بالاست که امام(ره) همواره بر آن تأکيد داشتند و نهضت خود را ادامه نهضت ابا عبدالله الحسين مي دانستند و به ترويج و تقويت اين باور در نزد مردم تلاش مي کردند. حتي نخستين حرکت اعتراضي امام(ره) که به طور وسيع و علني صورت گرفت، در روز عاشورا و با استفاده از تريبون هيئت هاي مذهبي بود که در سال 1342در قم آغاز شد.

اهميت اين دو باور در شکل گيري و تداوم انقلاب اسلامي به حدي است که فرانسيس فوکوياما، انديشمند آمريکايي، آنگاه که در مورد انقلاب اسلامی سخن مي گويد اذعان می دارد که شيعه در آسماني پرواز مي کند که تيرهاي ما بدان نمي رسد، زيرا دو بال سرخ و سبز دارد. بال سرخ آن باور به عاشورا و بال سبز آن باور به مهدويت و ظهور امام زمان (عج) است...

خلاصه اينکه انقلاب اسلامي، خود را در تداوم نهضت عاشورا و زمينه ساز ظهور آقا امام زمان (عج) مي‌داند و اين دو باور، دو پايه اصلي هويت اين انقلاب را تشکيل مي‌دهند و چنانچه قرار باشد در خصوص کارآمدي اين نظام قضاوت شود، ميزان ترويج و تقويت اين دو باور و زمينه‌سازي براي ظهور امام غايب مولفه اصلي در اين زمينه محسوب مي‌شود. از اين رو، همچون گذشته بايستي به ترويج اين باور پرداخته شود تا انشاء الله مقدمه و زمينه‌اي باشد براي تشکيل جامعه منتظر و ظهور آقا.