مسجد، کانون بندگی و محور زندگی/محمد امین امامی

1) گر چه دشمنان و منادیان سکولاریسم درصدد تفکیک دین از سیاست هستند اما در شریعت مقدس اسلام دین به سان منشوری است که هربعدی در بعد دیگر تابش می­کند. بنابراین ابعاد دین از یکدیگر قابل تفکیک نیستند و همه این ابعاد و به ویژه عبادت و سیاست به موازات یکدیگر در راستای اعتلای «کلمه الله» تعریف و تجلی می­یابند. سعی و تلاش در جهت مثله کردن دین و تفکیک دو عنصر «عبادت» و «سیاست»، سرآغاز انحرافی بزرگ در عالم انسانیت شد. تاریخ بشر به ویژه از دوران رنسانس به بعد به خوبی گویای این حقیقت است.

2) هر چند که حوزه­های نفوذ دین بسیار وسیع است و در سیاست خلاصه نمی­شود اما نکته قابل توجه این است که «سیاست دینی» در طول تاریخ موجب بقای دین و حفظ حریم آن گشته است. سیری در تاریخ اسلام حکایت از آن دارد که سکوت حضرت امیر علیه السلام، صلح(نرمش قهرمانانه) امام حسن علیه السلام، قیام خونین سیدالشهداء علیه السلام و حوادثی از این دست، از این منظر بوده است.

3) از آنجا که دین از سیاست منفک نیست، بر این اساس مناسک دینی و فعالیت­های سیاسی آن، از «کانون مسجد» هدایت می­شده است. این سخن نه تنها در بیان علمای اسلام به تایید رسیده که در نگاشته­های مستشرقین و خاورشناسان غربی نیز به چشم می­خورد. آن جا که سر توماس آرنولد می­نویسد: «مسجد فقط محل عبادت نبود بلکه مرکز زندگی سیاسی و اجتماعی نیز بود. پیغمبر فرستادگان را در مسجد می­پذیرفت و در آن جا به کارها رسیدگی می­کرد و برای مسلمانان درباره سیاست و دین سخن می­گفت: ... وقتی خلیفه انتخاب می­شد نخستین خطابه خود را که به منزله برنامه سیاسی او بود از منبر می­خواند. بنابراین منبر در اسلام مانند تریبونی بود که در حکومت مشروطه، برنامه سیاسی دولت از پشت آن شرح داده می­شد.»(تاریخ سیاسی اسلام: 45)

مطالعه کتب تاریخ اسلام، تاریخ عرب، تاریخ تمدن­ و نظایر آنها، آدمی را از نقش به سزای مسجد در جامعه به عنوان مرکز فعالیت­های مردمی در حوزه­های گوناگون، قرارگاه فرماندهی جنگ، پایگاه شورای حل اختلاف و رسدگی به شکایات، رسانه­ای برای تنویر افکار عمومی، ... آگاه می­نماید.

4) جایگاه مسجد تا چندین دهه قبل نیز همین­گونه بود. امام بصیر و حکیم ملت نیز از همین پتانسیل قوی برای ایجاد انقلاب فکری در مردم استفاده نمود و مردم خفته و غافل زمان را بیدار کرد و «مسجد» را خاستگاه مبارزه با رژیم طاغوت قرار داد و انقلاب اسلامی را رقم زد و به این ترتیب بطلان نظریه سکولاریسم را اثبات کرد.

5) دشمن با رصد این مولفه مهم، سیاست­هایی را در راستای کاهش تاثیرگذاری مسجد و محدود کردن فعالیت­های آن به تصویب رساند و با استفاده از عناصر داخلی، غفلت مسئولان، تبلیغات سوء و ... به ویژه در این دو، سه دهه اخیر، مسجد را به یک «مکان صرفا عبادی»تبدیل نمود. آنان در راستای پروژه سکولارکردن جامعه(دین­زدایی)، دایره وسعت رسالت مسجد را تنگ کردند و از مسئولیتش به شدت کاستند. فعالیت­های فرهنگی و آموزشی را به فرهنگسراها، خانه­های فرهنگ و مجتمع­های فرهنگی واگذار کردند و از اینجا بود که آموزش هر چیز، مشروع و قانونی شد و از این رهگذر، به واسطه برگزاری هرگونه کلاس و دوره تحت هر عنوانی(دوره­های موفقیت و کلاس­های خنده درمانی) انحرافات دینی و عقیدتی ایجاد شد و شبهات زیادی در اذهان عمومی جامعه رواج پیدا کرد؛ مراسمات مذهبی و عزاداری از مساجد به حسینیه­ها و تکایا منتقل گردید. این رویه از سویی به چند دستگی و از هم­گسستگی منجر شد و از سوی دیگر چون این اماکن از قداست مسجد برخوردار نبودند بنابراین خونریزی در عزا جایز شمرده شد، برهنه­شدن بلامانع اعلام شد، ... و بالاخره شعائر دینی دست­خوش تحریفات و بدعت­ها قرار گرفت. خلاصه اینکه مسجد در یک بازه زمانی نسبتا طولانی از محوریت بسیاری از امور خارج شد و اتفاقا بسیاری از آسیب­های فرهنگی و اجتماعی امروز جامعه حاصل همین فکر غلط و سیاست اشتباه بوده است.

راهکار: به نظر نگارنده یکی از بهترین، مهم­ترین و موثرترین راه­ها برای تحقق جامعه دینی و ترویج سبک زندگی اسلامی، خروج مسجد از غربت و انزوا و بازگرداندن مسجد به جایگاه اصلی و هویت واقعی آن است. مسجد کلیسا نیست که ایام خاصی باز شود و مناسک خاص محدودی در آن انجام گیرد؛ بلکه مسجد، مرکز اسلام و محل تجلی وحدت امت اسلامی است؛ مسجد، مرکز تبلیغات و رسانه جهان اسلام است؛ مسجد، مرکز بسیج عمومی برای اعزام کمک­ها و نیروهای رزمی و امدادی است؛ مسجد، مرکز تعلیم و تربیت است؛ مسجد، محل رفع اختلافات و اصلاح روابط است؛ ... تردد مردم در مسجد به بهانه­های مختلف، به صورت خوداگاه و ناخوداگاه سبب آشنایی آنها با احکام و آموزه­های دینی خواهد شد. بسیاری از معضلات و مشکلاتی که جامعه با آن دست به گریبان است و برای آن هزینه­های مادی و معنوی گزافی صرف می­کند، در مسجد قابل رفع و رجوع است. بنابراین باید بیش از گذشته به مسجد بها داد و نقش آن را در پیشگاه مردم برجسته کرد.