سینمای مقاومت؛ سینمایی ورای هالیوودزدگی و شبه روشنفکری

سایت بصیرت، گروه فرهنگی/ سیزدهمین جشنواره بین المللی فیلم مقاومت از تاریخ 30 شهریور برگزاری شد. برگزاری این جشنواره به عنوان راهبردی‌ترین رویداد هنری-رسانه‌ای در جمهوری اسلامی، هرچند که در داخل کشور به اتمام رسید، اما حضور جهانی آن همچنان ادامه دارد و تحت عنوان هفته‌های فیلم مقاومت، در هشت کشور برگزار می‌شود.

جهان امروز، تشنه سینمایی است که تصویری متفاوت از سینمای غرب را نشان دهد. سینمایی که ضمن پاک بودن از خشونت و وقاحت، چراغ راه رستگاری، آزادگی و عدالت هم باشد. جشنواره‌های خارجی از میل روشنفکران و نخبگان غربی به سینمایی متفاوت با هالیوود سواستفاده کرده و جریانی انحرافی را ایجاد کرده‌اند. جریانی که در ایران به نام سینمای شبه روشنفکری یا سینمای جشنواره‌ای شناخته می‌شود. یعنی، سینمایی که در عین مغایرت و برخورداری از برخورداری از مولفه‌های غیرهالیوودی، اما تصویری هماهنگ با منافع غرب را به نمایش می‌گذارد؛ سینمایی سترون و ناتوان از ایجاد شور و حرارت برای روشنایی بخشی به دنیای بلا زده امروز.

اما سینمای مقاومت را باید راه سومی، ورای هالیوودزدگی و روشنفکرنمایی دانست. سینمایی که هم از خشونت و اخلاق‌ستیزی رهاست و هم برخلاف سینمای شبه روشنفکری، هدفش توده‌های ستم دیده و مردم رنج دیده جهان است، نه نخبگان و برج عاج نشینان. جشنواره فیلم مقاومت ایران، پایگاهی برای جریان‌سازی و حمایت از این نوع سینماست.

اگر بخواهیم معادلی ایرانی برای مراسم اسکار آمریکا معرفی کنیم، بدون شک، باید جشنواره فیلم مقاومت را نام ببریم. همان طور که بارها اعلام شده، جایزه اسکار با دو هدف عمده بنیان نهاده شده و برگزار می شود؛ توسعه صنعت سینمای آمریکا و بسط فرهنگ و ایدئولوژی آمریکایی. جشنواره فیلم مقاومت هم با اهداف مشابهی درحال حرکت است. یعنی این جشنواره هم از یک طرف فرهنگ و آرمان‌های ملی سرزمین ما را جلوه می‌بخشد و از طرف دیگر، تنها جشنواره‌ای است که برگزیده‌هایش با ملاک‌های هنری و فنی انتخاب می‌شوند و از این نظر، به پیشرفت و بسط صنعتی سینما در ایران کمک می‌کند. برگزیده‌های سایر جشنواره‌ها بیشتر براساس مصلحت‌ها انتخاب و معرفی می‌شوند؛ حتی جشنواره فیلم فجر. اما جشنواره مقاومت، یگانه رویداد و همایش سینمایی در ایران است که براساس دو ملاک کاملا مشخص و معین به انتخاب و سنجش آثار سینمایی می‌پردازد.

جشنواره‌ای که پیش از این با عنوان «دفاع مقدس» برگزار می‌شد، اما از دوره قبلی که دو سال پیش برگزار شد، با گسترش موضوعات و بخش‌ها، به جشنواره مقاومت تغییر نام داد. به عنوان مثال، در دوره سیزدهم این جشنواره، علاوه بر نمایش فیلم‌هایی با مضمون دفاع مقدس و جنگ تحمیلی، فیلمهایی با موضوعات دیگری چون فتنه، جریانات انحرافی، اقتصاد مقاومتی و جهاد اقتصادی، سبک زندگی ایرانی-اسلامی نیز به نمایش در آمد. در عرصه بین‌المللی نیز محورهایی چون مبارزه در برابر امپریالسیم و صهیونیسم، غزه، داعش، گروه‌های تکفیری، جهاد در منطقه و جهان و هم‌صدایی با همه صداهای مستقلی که با ما در زمینه‌های دینی – آئینی و آرمانی مشترکات دارند، مورد توجه جشنواره قرار گرفته است.

واقعیت این است که جشنواره مقاومت به قطب مرکزی تمام جریانات سینمایی ضد سلطه و ضدصهیونیسم در منظقه و جهان تبدیل شده و به تعبیر یک رسانه آمریکایی، کانون و کعبه فیلمسازان مستقل ضدآمریکایی و ضد صهیونیستی شده است. روند رشد و توسعه این حرکت و طراحی و مهندسی جغرافیایی و محتوایی، این جشنواره را خیلی زود به کانون توجه رسانه‌های همسو و غیرهمسو قرار داده است و اهتمام آن به «شهید عماد مغنیه» در دوره پیشین باعث شده تا ده‌ها رسانه غربی و صهیونیستی مانند: هاآرتص و یدیعوت و ... از مواضع و دیدگاه‌های جشنواره خشمگین شده و علیه آن قلم‌فرسایی کنند.

این جشنواره علاوه بر اینکه برگزاری‌اش در برخی از سینماهای تهران به پایان رسید، در بیش از دوهزار و 600 نقطه در 31 استان کشور و هشت کشور جهان نیز درحال برگزاری است. 259 فیلم سینمایی، ویدئویی، مستند، کوتاه و انیمیشن در 15 بخش مختلف این دوره از جشنواره به رقابت پرداختند. در بخش اصلی مسابقه 114 فیلم حضور داشت که به تفکیک در بخش سینمایی 18 فیلم، در بخش ویدئویی- سینمایی 14 فیلم، در بخش کوتاه 34 فیلم و در بخش مستند 48 فیلم به رقابت می پرداختند. در بخش مسابقه جلوه گاه نور، 80 فیلم و در مسابقه بین الملل 65 فیلم در پنج بخش، یکی از گسترده‌ترین بخش‌های مسابقه است که در بخش سینمایی بین‌الملل 14 فیلم، در بخش مستند بین الملل 18 فیلم، در بخش تکفیری‌ها 10 فیلم، در بخش بصیرت (فتنه) 6 فیلم و در بخش عماد مغنیه 17 فیلم حضور داشتند. ضمن اینکه بیش از 300 عنوان فیلم از کشورهای: انگلستان، فرانسه، آمریکا، لبنان، قطر، تونس، ایتالیا، مصر، تانزانیا، ایرلند، یونان، بنگلادش، امارات، روسیه، صربستان، روسیه، قرقیزستان، برزیل، هلند، بلژیک، اوکراین، چین، فلسطین، آفریقای جنوبی، اسپانیا، سوئد، الجزایر، افغانستان، لهستان، کانادا، سوریه، عراق، ترکیه و ... در این دوره جشنواره شرکت کردند.

 درخشش رویش‌های هنر انقلاب

اما یکی از ویژگی‌های مهم سیزدهمین دوره جشنواره فیلم مقاومت، جلوه‌گری رویش‌های سینمای انقلاب است. به طوری که بخش زیادی از شرکت‌کننده‌ها در این جشنواره را هنرمندان نسل جوان تشکیل می دهند. هنرمندانی چون «نرگس آبیار» با فیلم «شیار 143»، «باقر مفیدی‎کیا» با فیلم «لکه»، «سهیل سلیمی» با فیلم «فرشتگان قصاب»، «سیدجلال دهقانی اشکذری» با فیلم «خانه‌ای کنار ابرها»، «احسان عبدی‌پور» با فیلم «تنهای تنهای تنها»، «روح‌الله سهرابی» با «خاکستر و برف» در کنار فیلمسازهای نسل‌های قبلی همچون ابراهیم حاتمی کیا نمایش دهنده چهره ای امیدبخش و شکوفا از سینمای انقلاب بودند.

در مراسم اختتامیه سیزدهمین دوره جشنواره فیلم مقاومت فیلم‌های «چ» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا و «شیار 143» ساخته نرگس آبیار بیشترین جوایز را دریافت کردند. در این مراسم همچنین نشان ویژه جشنواره مقاومت به سیدحسن نصرالله دبیر کل حزب‌الله لبنان اهدا شد. البته فرزند ارشد نصرالله که در مراسم حضور داشت این جایزه را به نمایندگی از طرف پدرش دریافت کرد. حضور فرزند سیدحسن نصرالله با واکنش حاضران مواجه شد و آنها به احترام دبیر کل حزب‌الله لبنان ایستادند و فرزند وی را تشویق کردند. فرزند ارشد سیدحسن نصرالله هم پس از دریافت نشان مقاومت از جشنواره‌ای به همین نام گفت: همیشه عادت داریم مورد لطف مردم ایران و حکومت امام خمینی(ره) و امام خامنه‌ای قرار بگیریم. خوشحالم این جایزه را از ملت شهید‌پرور ایران دریافت می‌کنم.

دختر شهید عمد مغنیه نیز از دیگر مهمانان ویژه مراسم اختتامیه جشنواره فیلم مقاومت بود. او جایزه ویژه بخشی با نام پدرش را به علی غفاری کارگردان فیلم «ابوزینب» تقدیم کرد. «ابوزینب» جدیدترین فیلم ضدصهیونیستی سینمای ایران است که در سیزدهمین دوره جشنواره فیلم مقاومت رونمایی شد. این فیلم راوی بخشی از زندگی و مبارزات یکی از اسطوره‌های مقاومت اسلامی لبنان است. این فیلم که داستانی درباره دوران اشغال جنوب لبنان در بین سال های 1985 تا 2000 میلادی را نمایش می‌دهد به کارگردانی علی غفاری و با حضور ستاره‌های سینمای لبنان همچون کارمل لپوس، باسم مغنیه، عمار شلق و یوسف حداد ساخته شده است.

مرتضی شعبانی تهیه کننده فیلم «ابوزینب»، در نشست خبری این فیلم در جشنواره مقاومت گفت: «ساخت «ابوزینب» پیشنهاد صریح سیدحسن نصرالله بود و در این فیلم می خواستیم وجه متمایز عملیات استشهادی را با عملیات انتحاری نشان دهیم».

علی غفاری کارگردان «ابوزینب» هم گفت: «ساخت این فیلم برای ما بسیار سخت و طاقت فرسا اما شیرین بود. چراکه روحیه ضدصهیونیستی مردم لبنان به ما انرژی می‌داد و روحیه مقاومتی مردم آن کشور سختی های کار را بسیار برای ما آسان می کرد».

فیلم «ابوزینب» دراصل برای مخاطب عرب زبان ساخته شده است. به همین دلیل هم بلافاصله پس از نمایش در جشنواره مقاومت، روی پرده سینماهای منطقه خواهد رفت. پخش فیلم هم برعهده شرکتی لبنانی به نام «الارض» است. تاکنون نیز کشورهای مصر، لبنان، ترکیه، مراکش و اردن به عنوان میزبان های اولیه «ابوزینب» انتخاب شده‌اند.

محمد خزاعی دبیر سیزدهمین جشنواره فیلم مقاومت هم در مراسم اختتامیه این جشنواره گفت: تا وقتی هنرمندان، دردآشنا و فرزند زمان خویش هستند، خاموشی شمع محفل سینمای دفاع مقدس و مقاومت نه تنها محقق نخواهد شد، بلکه هرروز بر شکوه و عظمت آن افزوده خواهد شد. وی افزود: جشنواره سیزدهم در شرایطی برگزار شد که حوادث بین‌المللی اخیر و تنش‌های منطقه‌ای ناشی از تجاوزات وحشیانه رژیم صهیونیستی، گروه‌های منحرف تکفیری و فرصت‌طلبی آمریکا در ادعای مبارزه با تروریسم بار دیگر بر ضرورت انسجام و تلاش هنرمندان متعهد سینما در ساخت آثاری در حوزه مقاومت و طبعا برگزاری جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت، مهر تأیید زد.

هنرمندان خارجی چه گفتند؟

یکی از جذابیتهای قابل توجه این دوره از جشنواره فیلم مقاومت، حضور پررنگ آثار و هنرمندان خارجی بود. یکی از فیلمهای بخش بین‌الملل سیزدهمین جشنواره فیلم مقاومت، مستند «پنج دوربین شکسته» به کارگردان عماد برنات بود. با اینکه برنات به این جشنواره دعوت شده بود اما به دلیل ممانعت رژیم اشغالگر قدس نتوانست خودش را به تهران برساند.

آشنایی با نظرات برخی از هنرمندان خارجی حاضر در سیزدهمین جشنواره فیلم مقاومت هم خالی از لطف نیست.

«اکرم عدوانی» فیلمساز تونسی درباره این جشنواره اظهار داشت: «کار هنر مقاومت تکیه بر ارزشهای اصیل یک ملت می کند و کار سینمای معاصر هم تکیه بر ارزشهای اصیل است. کشورهای غربی می‌خواهند که ما، جنگ و صلح را از چشمان آنها نگاه کنیم؛ اما ارزش‌گذاری و طبقه بندی های آنها مورد توجه حامیان مقاومت نیست». وی تصریح کرد: «امروز ما نیازمند به ایجاد ساختار مقاومت هستیم و این مهم تر از تجهیز سلاح است».

«ماریا پومیر» فیلمساز فرانسوی هم که با فیلمی علیه رژیم صهیونیستی در این جشنواره حضور دارد در پاسخ به این پرسش که زمانی که جوانتر بودید تفکراتتان در رابطه با رژیم جعلی صهیونیستی چگونه بود، گفت: «مسئله فلسطین در اروپا در دهه 70 به عنوان مسئله روز شناخته می‌شد و در دهه 80 نیز سوالاتی مربوط به هلوکاست شروع شد و تفکراتی مربوط به صهیونیست در انجا غالب شده بود من نیز از همان زمان شروع به تحقیق در این زمینه کردم».

«رافائل لارا» کارگردان مکزیکی حاضر در جشنواره مقاومت نیز در این نشست عنوان کرد: «با ترفندهای دولتهای آمریکا و اسرائیل امروز همه سیاست‌مداران مکزیکی فاسد شده‌اند و غم‌انگیزتر اینکه قانونهای نفتی که از مهم‌ترین منابع درآمد کشور مکزیک است را آمریکاییان تغییر داده‌اند و به صورت شرکتهای خصوصی درآمده است که در نهایت، سود حاصل از آن به جیب آمریکایی‌ها می رود».

وی همچنین درباره لزوم حمایت از فلسطین گفت: موضوع فلسطین بسیار پیچیده است و آن یک دغدغه انسانی است، اما آنچه من به آن اهمیت می‌دهم، موضوع انسانی ماجرا است، چون این خیلی غمگینانه است که یک طرف با سنگ بجنگد و طرف دیگر با بمب و سلاح.

«نجدت انزور» کارگردان سوریه‌ای فیلم جنجالی «پادشاه شن‌ها» هم در گفت وگویی با جشنواره مقاومت با تأکید بر اینکه همواره از جبهه مقاومت حمایت خواهد کرد، گفت: «کار بعدی من فیلمی سینمایی درباره داعش است که در نتیجه این دیدگاه تکفیری ایجاد شده است که این فیلم، به نقش مشکوک عربستان در دستکاری ژن‌های منطقه برای خلق موجوداتی که گوشت و جگر و قلب‌های انسان را می‌خورند، خواهد پرداخت».

«دیانا کمال‌الدین» نماینده کارگردان فیلم «پادشاه شن‌ها» نیز  در پاسخ به این پرسش که چرا رسانه‌ها، تلاشی در رابطه با ایجاد وحدت بین فرقه‌های اسلامی انجام نمی دهند، گفت: همه تلاشها باید در این راستا صورت بگیرد و عدم تلاش در این حوزه، خیانت به ملتهایمان است. فیلم پادشاه شن‌ها تفاوت بین اسلام راستین و تکفیری‌ها را نشان می دهد و نمایش می دهد که چه کسانی پشت سر داعش قرار گرفته اند.

«ماریا پومیر» فیلمساز فرانسوی هم در رابطه با بی‌توجهی‌ها با ساخت فیلم‌هایی در رابطه با فلسطین عنوان کرد: «از نظر من فلسطین سرزمین مقدسی است و از نظر جغرافیایی و سیاسی نیز اهمیت بالایی دارد اما لابی‌های اسرائیل خیلی قوی است و حتی شده هنرمندان یهود فیلمی در رابطه با فلسطین ساخته‌اند اما انها با لابی‌های قوی خود جلوی آن را گرفته اند».

حضور بین المللی سینمای مقاومت

جشنواره مقاومت، علاوه بر ایران در هشت کشور دیگر جهان هم برگزار می‌شود. این جشنواره در قالب هفته‌های فیلم و با عنوان «چشم‌انداز سینمای مقاومت» با موضوع فیلم‌های ضد صهیونیستی و آمریکایی و دفاع از حقوق بشر و فیلم‌های دفاع مقدس ایران در کشورهای منطقه و جهان برگزار می گردد.

این بخش با هدف فرصت‌سازی برای معرفی و شناسایی سینمای دفاع مقدس و مقاومت و انتقال پیام انقلاب اسلامی در سایر نقاط دنیا طراحی شده است که طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده،هشت کشور در صف برگزاری جشنواره مقاومت قرار دارند. این کشورها عبارتند از: سوریه، هند، روسیه، گرجستان، قزاقستان، ترکیه، فلسطین(غزه) و لبنان.

غزه، نخستین میزبان خارجی این جشنواره است که روزهای چهارشنبه و پنجشنبه دو هفته قبل (دوم و سوم مهر) برگزار شد. در اولین روز برگزاری جشنواره مقاومت در غزه، پس از نمایش فیلم «33 روز» به کارگردانی جمال شورجه،300 نفر از نخبگان، هنرمندان، کارگردانان و تهیه‌کنندگان فرهنگی در کنار مجروحین جنگ اخیر غزه، رئیس تبلیغات جنگ غزه، و سعدالکریم از کارگردانان مطرح فلسطین برای حاضران سخنرانی کرد. روز دوم جشنواره مقاومت در غزه نیز به دانشجو‌ها اختصاص داشت.

به جز این کشورها، اما ده‌ها اندیشمند و هنرمند از سرتاسر جهان نیز در کنفرانس افق نو تازه ترین یافته‌های علمی خود درباره فعالیت رسانه های بین المللی را در تهران ارائه دادند.

نادر طالب‌زاده، دبیر کنفرانس «افق نو» در مراسم افتتاحیه این کنفرانس گفت: این کنفرانس به منظور بیداری ملت‌های ما شکل گرفته است و برای افرادی است که خود را وقف حقیقت کرده اند، یک دشمن مشترک ما را در کنار هم جمع کرده است که می خواهد ارزش های خود را به دیگر افراد و کشورهای دیگر تلقین کند.

وی خطاب به شخصیتهای حاضر در این کنفرانس بیان کرد: ما شما را دعوت کرده‌ایم چرا که می‌دانیم شما به این ارزش‌های ما واقفید و می دانیم وجدان جمعی شما چه است، بنابراین همه ما وظیفه داریم به نام ارزش‌ها دشمن را از بین ببریم.

‌لزوم برگزاری سالانه جشنواره مقاومت

جشنواره فیلم مقاومت اکنون به صورت دوسالانه برگزار می شود. اما با توجه به اینکه این جشنواره تنها همایش راهبردی و بین‌المللی نظام جمهوری اسلامی در عرصه فرهنگ، هنر و رسانه محسوب می‌شود، لزوم برگزاری آن به صورت سالانه نیز محسوس است. البته تلاش دبیرخانه جشنواره مقاومت هم این است که به طرف برگزاری سالانه پیش برود. اما جا دارد که سایر نهادها و به خصوص دولت نیز با افزایش حمایت های مادی و معنوی خود، به تقویت جایگاه جشنواره مقاومت کم کند.