ایران و اتحادیه اروپا، تحول در فرایند همکاری متقابل

سیدمحمدعلی حسینی / مشاور وزیر امور خارجه

یک سال پیش ، دکتر ظریف در نطق خود در مجلس شورای اسلامی و به هنگام رای اعتماد برای تصدی پست وزارت امورخارجه خطاب به نمایندگان تاکید کرد: با ایجاد فرصت وکاهش تهدید، دایره دوستان را درمنطقه وجهان گسترش می دهیم و با باور به توان خود آمادگی داریم که دیگر کنشگران صحنه سیاست خارجی را به روابط عادلانه و مبتنی برهمکاری متقابل با ایران وادار کنیم.

امروز می توان اذعان کرد که روابط ایران واتحادیه اروپا در یک سال گذشته دستخوش تحولاتی سریع و روبه جلو بوده است ؛ تحولاتی که در گام اول، مهم و لازم است اما در گام های بعدی باید با اقدامات عملی دیگری قرین و همراه شود تا نقطه عطفی در تاریخ مناسبات فیمابین به‌شمار آید.

پس از موج سفر وزرای امورخارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا به جمهوری اسلامی ایران دربهمن و اسفندماه گذشته، دورجدیدی از رفت و آمدهای مقام های جمهوری اسلامی ایران و کشورهای اروپایی آغازشده است.

در روزهای گذشته ، وزیر امورخارجه کشورمان به سه کشور اروپایی بلژیک ، لوکزامبورگ و ایتالیا سفرکرد. قبل از آن ، وزیرخارجه فنلاند در ایران بود. در روزها وهفته های آینده هم شاهد سفر برخی از وزرای خارجه اروپایی به کشورمان خواهیم بود .

در یک سال گذشته جمهوری اسلامی ایران تلاش کرده درمذاکرات هسته ای و همچنین در حوزه مناسبات با اتحادیه اروپا برلزوم ایجاد اعتماد متقابل ، همزمان با پیگیری مستمر حقوق حقه ملت ایران تاکید کند.

واقعیت غیرقابل انکار آن است که جمهوری اسلامی ایران درطول بیش از سه دهه، باتکیه برسه اصل اساسی عزت، حکمت و مصلحت ، ویژگی هایی بنیادین از مدل تعاملات خارجی خود را در معرض دید و ارزیابی بازیگران صحنه منطقه وجهان قرار داده است که در زمره راهبردی‌ترین شاخص‌ها برای انتخاب شریک استراتژیک از سوی کنشگران مهم در منطقه وجهان به شمار می آید.

پایبندی به تعهدات (حتی قول سیاسی)، ثبات قدم و اجتناب از برخوردهای دوگانه، پشتیبانی و حمایت از دوستان منطقه ای و جهانی و به کارگیری تمامی امکانات برای اجرای توافقات با طرف های مختلف از جمله این ویژگی هاست که به دفعات در حوزه های سیاسی، اقتصادی و دیگر عرصه ها مورد توجه همگان قرارگرفته است.

چنانچه این شاخص های اصولی در چارچوب رویکرد وتعامل سازنده در دولت یازدهم مورد ارزیابی قرار گیرد، فرصت‌های فراوانی را برای بازیگران منطقه ای و جهانی و از جمله اروپایی برای همکاری و تعامل با جمهوری اسلامی ایران فراهم می سازد.

این سیاست جمهوری اسلامی در کنار سایرویژگی های برجسته ایران اسلامی شامل مردمسالاری دینی، انسجام و وحدت ملی ، حضور گسترده مردم در تصمیم گیری های سیاسی که آخرین نمونه آن خلق حماسه سیاسی در خردادماه 1392 و مشارکت وسیع مردم در یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری بود وهمچنین وجود نیروی انسانی و جوان متخصص، وسعت سرزمین،منابع غنی انرژی،ذخایرفراوان معدنی، راه های مواصلاتی امن و ارزان و... موجب شده تا تصمیم سازان و تصمیم گیران سیاسی خارجی نتوانند بیش از این واقعیت های مشعشع و نمایان جمهوری اسلامی را نادیده بگیرند.

جمهوری اسلامی ایران برای اتحادیه اروپا دارای مزیت های مختلف دیگری هم هست:

1- بازار بیش از 70 میلیون نفری

2- چسبندگی جغرافیایی ایران به حوزه های استراتژیک خلیج فارس ، غرب آسیا، قفقاز و آسیای مرکزی

3- لنگرگاه ثبات سیاسی و امنیتی (جزیره ثبات) در منطقه‌ای بحران زده که از گسترش روزافزون تروریسم و افراط گرایی به عنوان تهدیدی برای کل جهان رنج می برد

4-نفوذ سیاسی و معنوی ایران در کشورهای اسلامی و به‌ویژه کشورهای همسایه

5- ظرفیت بالای تاثیرگذاری ایران در معادلات منطقه ای

6- توانمندی ایران در مدیریت مسائل منطقه ای ازجمله مبارزه بامواد مخدر و مبارزه با تروریسم، افراطی گری و خشونت

7- ظرفیت ایران به عنوان یک کشوراصلی تولیدکننده انرژی در تنوع بخشی به منابع موردنیاز در اتحادیه اروپا

شاید توجه به مجموعه نکات پیش گفته است که کشورهای اروپایی را مجاب کرده تا تلاش جدیدی را برای اعاده مناسبات با ایران در حوزه های مختلف آغاز کنند که نشانه بارز آن ارتقای سطح تبادل هیات های رسمی میان طرفین در سطح روسای دستگاه دیپلماسی بوده است.

نکته مهم و کلیدی این که لازمه دستیابی به هر گونه موفقیتی در این چارچوب برای اروپا آن است که اولا آسیب شناسی دقیق و واقع بینانه ای از سیاست های نادرست گذشته خود درقبال تهران به عمل آورد و ثانیا جسارت لازم را برای تحرکی فراتر از قالب های تعیین شده در چارچوب سیاست‌های یکجانبه گرایانه آمریکا داشته باشد.

دراین صورت است که ظرفیت های بالقوه برای توسعه روابط ، بالفعل درخواهد آمد و فرصت هایی پدیدار می شود که طرفین در پرتو آن شاهد تحولاتی ازجمله:

1-تحرک بیشتری برای روانتر شدن مناسبات در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی ، تجاری وغیره ،به منظورتامین منافع مشترک

2-افزایش همکاری ها برای تثبیت امنیت و ثبات کشورهای بحران زده منطقه از جمله سوریه و عراق

3-تقویت همکاری های مشترک برای مقابله با تروریزم و افراط گرایی که خطر آن برای نقاط مختلف جهان ازجمله اروپا به سرعت در حال گسترش است.

4-تلاش برای ارتقای وضع نامناسب و ناهنجار حقوق بشر درجهان از طریق گفتگوهای صریح، منطقی و هدفمند خواهند بود.