دکتر آل اسحاق : نباید به اتاق بازرگانی به عنوان یک پایگاه سیاسی نگاه کنند

پایگاه بصیرت ، سرویس اقتصادی:اتاق های بازرگانی درواقع همان مشاوران دولت و مردم در امور اقتصادی هستند. اتاق‌های بازرگانی در تمام سیاست‌گذاری‌های اقتصادی رأی داشته و موثر هستند. مقام معظم رهبری نیز ایجاد جرأت و جسارت در بخش خصوصی برای حضور در میدان‌های بزرگ اقتصادی را از وظایف مهم اتاق بازرگانی دانستند و با اشاره به امکانات گسترده در کشور بر شناسایی فعالان بالقوه اقتصادی تأکید کردند.برای تبیین هرچه بیشتر فضای حاکم بر اتاق های بازرگانی، خبرنگار پایگاه بصیرت گفتگویی را با آقای دکتر یحیی آل اسحاق رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران انجام داده است که شما را به خواندن آن دعوت می کنیم.

در ابتدا در مورد فعالیت‌های اتاق بازرگانی توضیحاتی بفرمائید؟

در همه دنیا، وظایف اتاق بازرگانی این است که مجموعه بسترسازی و زمینه‌سازی در حوزه‌های مختلف برای فعالیت‌های اقتصادی را فراهم کند. در رابطه با دولت‌ها به این معنا است که دولت‌ها وظیفه‌ دارند که مجموعه اطلاعات، پیشنهادت، گزارش ها را به‌عنوان مشاور به دولت بدهند. در ایران بر اساس قانون،اتاق های بازرگانی تنها مشاور دولت نیستند بلکه مشاور سه قوه‌اند. اتاق‌های بازرگانی موظف هستند که نظرهای مشورتی خود را به سه قوه بدهند لذا یکی از وظایف اتاق‌های بازرگانی این است که مسائل مربوط به اقتصاد را در حوزه تولید، توزیع، خدمات، قانون و مشکلات به صورت گزارش‌هایی مقطعی تهیه کنند و همراه با پیشنهاد برای سه قوه بفرستند.

وظیفه ی دیگر اتاق‌ها این است که نسبت به اعضای خود، سرویس‌ها و خدماتی را در حوزه‌های مختلف داشته باشند. در حوزه‌های  پشتیبانی‌های حقوقی، اطلاعاتی، بین‌المللی و مسائل جاری آن‌ها همچون بیمه، مالیات و مسائل مختلفی که در حوزه اقتصاد است، اتاق‌ها به‌عنوان یک نهاد باید به اعضای خود سرویس‌های مختلفی ‌دهند. بنابراین اتاق‌ها یک وظیفه در مقابل دولت و حاکمیت دارند که نظر مشورتی است، یک وظیفه هم نسبت به اعضا خود دارند که پشتیبانی‌های مختلف برای اعضای خود باید داشته باشند.

فعالیت‌های اتاق بازرگانی تهران در عرضه اقتصاد و تعامل با کشورهای دیگر به چه میزان است؟

اتاق بازرگانی تهران تقریباً بزرگ‌ترین اتاق بازرگانی کشور است، درصد بالایی از فعالین اقتصادی کشور، ازلحاظ کمی و کیفی، اعضای اتاق بازرگانی تهران هستند. یکی از کارهایی که اتاق بازرگانی تهران انجام می‌دهد، ارتباط دادن فعالان اقتصادی به واحدهای همگن خود در سطح جهانی و بین‌الملی است و پذیرش هیئت‌های متفاوت از کشورهای مختلف، اعزام هیئت های ایرانی به کشورهای مختلف، مذاکره و همکاری‌ها با نهادهای مربوطه بین‌المللی از دیگر فعالیت‌های اتاق بازرگانی به شمار می‌رود.

همچنین در همکاری‌های بین دولت و کمیسیون‌های مشترک یا در جلسات مختلفی که در رابطه با دولت‌ها در داخل و خارج از کشور برگزار می شود، اتاق‌ها شرکت دارند. مجموعاً وظیفه اتاق بازرگانی تهران که تقریباً در این فضا هم موفق است ایجاد ارتباط با فعالین اقتصادی بین‌المللی برای کشور است.

نظر خودتان را در باره اهمیت و جایگاه اتاق بازرگانی بیان نمایید ؟

اتاق‌های بازرگانی با توجه به اقتضائات جدیدی که در کشور ایجادشده، بعد از مطرح‌شدن اصل 44 و فضایی که در کشور حاکم شد مبنی براین‌که دولت فقط باید وظیفه حاکمیتی داشته باشد، یعنی به دنبال سیاست‌گذاری، هدایت، نظارت و پشتیبانی باشد و امور اجرایی را تا آن جا که ممکن است به دست مردم و بخش خصوصی بسپارد، لذا اتاق‌های بازرگانی جایگاه مهمی پیداکرده و تقریباً جایگزین دولت در هدایت، نظارت، کمک و پشتیبانی نسبت به فعالیت بخش خصوصی شدند.

در واقع اتاق بازرگانی یک نهاد تأثیر گذار در حوزه اقتصاد است، مضاف بر آن‌که به ‌عنوان مشاوره برای دولت هم جایگاهی دارند به این معنا که اتاق‌های بازرگانی در شورای پول و اعتبار،  شورای عالی صادرات، صندوق توسعه ملی و تمام نهادهای اقتصادی کشور عضو رسمی هستند و در تمام سیاست‌گذاری‌های اقتصادی کشور نقش دارند.

اتاق‌های بازرگانی در تمام سیاست‌گذاری‌های اقتصادی رأی داشته و موثرهستند، در حوزه اقتصاد و در فضاسازی کل کشور به دلیل پتانسیل و جایگاهشان و همچنین انتظاراتی که دولت، فعالان اقتصادی و مردم از آن‌ها دارند ظرف دو دوره گذشته نقش کلیدی را در نظام تدبیر و سیاست‌گذاری اقتصاد کشور ایفا کردند.

اتاق‌های بازرگانی ازنظر تأثیر گذاری در حوزه اقتصاد داخلی، روابط بین‌الملل و در زمینه‌های قانون‌گذاری و ارتباطاتی که با مجلس دارند بسیار مهم هستند. بسیاری از قوانین اقتصادی مانند قانون فضای کسب و کار، با کمک اتاق بازرگانی وضع می‌شود. بر اساس قانون دولت در هر مناقصه و مزایده ای که می‌خواهد بگذارد باید اتاق بازرگانی حضورداشته باشد. نمی‌توان گفت که موضوعی در حوزه اقتصاد وجود دارد که اتاق بازرگانی در آن نقش ندارد، لذا یک رکن عمده نقش دار و تأثیر گذار هستند.

چه راهکاری برای بهتر برگزار شدن انتخابات اتاق های بازرگانی دارید؟

در حال حاضر کسانی که می خواهند در اتاق های بازرگانی رای بدهند خیلی زیاد نیستند و حضور در اتاق از نظر رای در انتخابات خیلی سخت نیست، اما درباره جایگاه اتاق، زمینه سازی باید به گونه ای باشد، که افراد حضور یافته در اتاق این نوع ویژگی ها را داشته باشند.

این ویژگی ها شامل: اولاً در رابطه با مسائل مربوط به انقلاب و کیان نظام، مقابل نظام نبوده و زاویه ای با نظام نداشته باشند. ثانیاً باید از نظر حرفه ای افرادی باشند که به کارهای اقتصادی مسلط باشند چون کسانی که می خواهند هدایت و مشورت بدهند باید خودشان در آن حوزه های اقتصادی صاحب نظر و مسلط باشند، نباید به اتاق بازرگانی به عنوان یک پایگاه سیاسی نگاه کنند. اتاق بازرگانی مسئول توسعه اقتصادی و حل و فصل مشکلات اقتصادی است یعنی اتاق باندی، جریانی و سیاسی نباید باشد.افراد اتاق بازرگانی باید از یک روحیه اعتدال، عقلایی و منطقی برخوردار باشند و کسانی که بتوانند کار جمعی انجام دهند، افرادی که منافع شخصی خود را بر منافع ملی و کل کشور اولویت ندهند. یعنی جایی نشسته اند که نباید در این محل فقط به خودشان فکر کنند،بلکه باید به خاطر مصالح کل کشور فکر کنند.شاخصه های یک اتاق خوب این است که بتواند  ارزیابی و تحلیلی خوبی ارائه دهد، اتاقی که  بتواند گزارش های قابل قبولی ارائه دهد و گزارش آن با حقیقت ها و واقعیت ها همراه باشد، جرات بیان مشکلات را داشته باشد و بتواند در روابط بین الملل در بازارهای جهانی با واحدهای بین المللی و منطقه ای ارتباط برقرار کند. باید اتاقی باشد که از خود کارایی و اثر گذاری مثبت به تناسب نیاز روز بدهد و در عین حال در رابطه با منافع ملی و نظام انقلاب هم همراه نظام باشد چون اتاق قسمتی از حاکمیت است. در حال حاضر اتاق در ارکان اساسی اقتصاد همچون شورای پول و اعتبار، صندوق بین الملل و توسعه ملی، شورای عالی بانک ها و صادرات حضور دارد، لذا باید افرادی باشند که ظرفیت، توانایی و صلاحیت لازم را برای حضور در چنین نهاد با اهمیتی داشته باشند.

چه برنامه ای برای اقتصاد مقاومتی در اتاق بازرگانی وجود دارد؟

اقتصاد مقاومتی نسخه ای است که اگر عملیاتی شود آن جمله ای که مقام معظم رهبری فرمودند واقعیت نگرِ آرمان گرا در حوزه اقتصاد، در این مراعات شده است.به این معنی که مجموعه این بیست و چند بند هم از نظر اقتصادی، واقعیت های اقتصادی و هم دیدگاه های آرمانی انقلابی در آن ملاحظه شده باشد. لذا اتاق هم اهداف خود را در چهار چوب اقتصاد مقاومتی عملیاتی می بیند و تمام سعی هم بر این است که این کار در حوزه دولت،فعالین اقتصادی و فضا سازی درست انجام شود. ما معتقد هستیم که اگر اقتصاد مقاومتی پیاده شود، نسخه خوب و کاربردی برای اقتصاد امروز کشورمان است.

به نظر شما برنامه هایی که دولت در باب اقتصاد مقاومتی برنامه ریزی می کند قابل عملیاتی است؟

اولین بحث این است که دولت اعلام می کند این نسخه را قبول دارد و در تمام برنامه ها، سیاست ها و جهت گیری های خود آن را لحاظ می کند. به عنوان مثال در برنامه ششم و برنامه بودجه و فرآیندهای سیاستگذاری، قرار دولت براین است که این ها را عملیاتی کنند. این که رسما اعلام کردند که می خواهند این کار را انجام دهند، قدم اول است اما اینکه در عمل چقدر این مسئله عملیاتی می شود باید دید که به عنوان مثال در بودجه چقدر برای این ها ارزش واقعی گذاشته اند، یعنی در ردیف ها و اهداف بودجه 94 یا در برنامه ششم که در حال تدوین هستند باید دید که چقدر می خواهند این ها را پیاده کنند یا سیاست هایی که وزارت خانه ها، سازمان ها، نهاد ها و بانک مرکزی اعلام می کند عملاً چقدر در جهت اقتصاد مقاومتی است، برای اجراشدن این ها باید منتظر شد و دید.

در صورتی که توافق نامه امضاء شود  برخی پیش بینی می کنند تحولی در حوزه اقتصاد به وجود آید به نظر شما این تحول در چه حوزه هایی بیشتر نمود پیدا می کند و ابتکار عمل ما در پساتحریم باید چی باشد؟

اگر این توافق انجام شود، نخست در فضای منطقه تحول باید ایجاد شود. یعنی ما در منطقه ای هستیم که مجموعه ساختارها، جهت گیری ها، برنامه ها و روابط حاکم بر منطقه به گونه ای است که اگر موافقت نامه امضا شود آن را باید تغییر کلی بدهند. در حال حاضر در منطقه مجموعه کشورهای اطراف ما به خصوص کشورهای خلیج فارس، فضای ایران هراسی را در مجموعه کشورها ایجاد کرده اند، اگر این موافقت نامه امضا شود آن فضا از دستشان می رود. همچنین کشورهای منطقه نگرانی دیگری هم دارند که اگر ایران اقتدار پیدا کند ممکن است آن ها نتوانند به اهداف خود برسند. بنابراین مجموعه منطقه ای باید به نفع جمهوری اسلامی ایران تغییر وضعیت بدهند که این یک تغییر بزرگ منطقه ای است. در حوزه ی داخل نیز در حال حاضر نظامی که در حوزه اقتصاد در رابطه با تحریم ها داریم یک سامان خاص خود را دارد، یعنی نظام مدیریتی ما به گونه ای بوده است که در سایه ی تحریم ها توانستیم  اقتصاد را با هزینه هایی اداره کنیم و با رفع این تحریم ها آن سامانه قبل باید به یک سامانه جدید تبدیل شود که برنامه ریزی خاص خود را می خواهد ، اگر برنامه ریزی انجام نشود یا برنامه غیر واقع بینانه تنظیم شود یعنی انتظارات را بیشتر ازحد جلوه بدهیم و فکر کنیم همه ی مشکلات حل شده، نسبت واردات،نوع واردات و نوع وابستگی ما عوض شود این خطری است که مانند قطعنامه 598 اگر مدیرت نشود آثارسوء زیادی دارد بنابراین حتما باید مدیریت شود که به بهترین وجه از این شرایط استفاده شود. این ها درصورتی است که گزینه توافق پیش بیاید. اگر گزینه عدم توافق پیش بیاید،هرچندکه این ها حداکثر کاری که می خواستند انجام بدهند را انجام داده اند و چه کاری مانده که ظرف این سی سال انجام نداده باشند. شاید یک مقدار درجه فشار را بیشتر کرده و کمی کار ما را سخت تر کنند ولی بعید می دانم که آن ها ندانند این کارها فایده ای ندارد.آن ها خودشان هم متوجه شدند که ابزار تحریم به این شکل بی تاثیر است و آن ها را به اهدافشان نمی رساند. اگر این وضع بخواهد ادامه پیدا کند و تحریم ها را تمدید کنند، ما هم در همین وضع هستیم و ادامه می دهیم. کف بحث این است که هریک از این گزینه ها شکل بگیرد باید نظام تدبیر جدیدی برای شرایط جدید تنظیم کرد.

اگر منظور شما کالای اساسی مثل برنج، روغن و ... است این یک برنامه ریزی بلند مدت می خواهد. جمعیت ما از 36میلیون به حدود 76میلیون رسیده است و به همین نسبت نیاز ما به کالاهای اساسی همچون آرد، گندم، روغن ، کنجاله و نهاده های کشاورزی بیشتر شده است که یا باید خود کفا شده و تولید کنیم یا باید به گونه ای تامین کنیم. مجموعه شرایط ما احتیاج به یک برنامه ریزی جدی دارد که این در اقتصاد مقاومتی جزو اولویت ها است و باید تنظیم امور را به گونه ای انجام دهیم که ما دراین کالاهای اساسی و دارو خودکفا شویم. اقداماتی تا حال حاضر انجام شده است که بعضی از آن ها جواب داده و برخی جواب نداده است و هنوز ما در بعضی از اقلام وارد کننده هستیم و باید سعی شود که بر اساس رهنمودهای اقتصاد مقاومتی در رابطه با کالاهای اساسی خود کفا شویم. در رابطه با محصولات دیگر از قبیل میوه قابل برنامه ریزی و مدیرت است چون با توجه به امکانات تولیدی که ما در داخل داریم و کشور چهار فصل هست  می توانیم نیازهای عمده خود را مرتفع کنیم.