«شیخ نمر» را اعدام نکنید

مهسا جزینی: تلاش برای آزادی رهبر شیعیان معترض عربستان با پیام «هاشمی» وارد گام تازه‌ای شد. این درحالی است که اقدامات ایران تا پیش از این برای آزادی «شیخ نمر» از سطح اظهارنظرهای دیپلماتیک از سوی ایران فراتر نرفته بود. اما برخی خبرها حاکی از این است که تلاش‌های رییس مجمع‌تشخیص‌مصلحت‌نظام برای آزادی «شیخ نمر» و جلوگیری از اعدامش فراتر از پیام دیروزش به «ملک عبدالله» است. هاشمی با اتکا به جایگاه فردی و گذشته روابط خود با عربستان برای آزادی «شیخ نمر» به ملک عبدالله، پادشاه عربستان‌سعودی نامه نوشت و خواستار جلوگیری از اجرای حکم اعدام او شد. او خطاب به «ملک عبدالله» انصراف از اعدام شیخ نمر را باعث یأس تفرقه‌افکنان و تقویت وحدت شیعه و سنی در جهان اسلام دانسته‌ و با تاکید بر حساس‌بودن شرایط کنونی منطقه و جهان اسلام، گفته‌: «تفکر وحدت و تحکیم فرق اسلامی، مسلمانان را از این شرایط نجات می‌دهد. انتظار می‌رود در این برهه که فتنه‌ها کیان امت اسلامی را نشانه گرفته، عدم‌اجرای حکم آیت‌الله شیخ نمر باقرالنمر، تفرقه‌افکنان را مایوس ‌کند و باعث تعامل و حل مشکلات جهان اسلام ‌شود.»

او با یادآوری جایگاه روحیه تسامح در اسلام و تاثیر محبت در پیوند قلوب تاکید کرد: «مسلمانان اتخاذ چنین تصمیمی را از جناب‌عالی انتظار دارند.»غلامعلی رجایی، مشاور هاشمی با اشاره به اینکه از مدت‌ها قبل در جریان نوشتن این نامه بوده ‌است به «شرق» می‌گوید: «مساله وحدت مسلمانان برای «هاشمی» یک امر کلیدی است. قاعدتا صدور حکم اعدام برای یک روحانی شیعی انقلابی بازتاب‌هایی در منطقه دارد و همه را متالم و از سویی دیگر دولت عربستان را با چالش‌های بزرگ‌تری مواجه می‌کند که خالی از تبعات سیاسی نیست. به همین علت آقای هاشمی تصمیم به دخالت گرفت و قرار شد نامه‌ای بنویسد.»رجایی در مورد پیش‌بینی واکنش پادشاه عربستان به نامه «هاشمی» می‌گوید: «تصور من این است که به‌واسطه سابقه روابط بین هاشمی و «ملک‌عبدالله» و احترام کم‌نظیر او به «هاشمی» نامه با واکنش مثبت روبه‌رو شود. من نگاه خوشبینانه‌ای به نامه هاشمی دارم. بهتر است پرونده «شیخ نمر» با سرانجام خوبی تمام شود و «ملک عبدالله» به شیعیان فرصتی بدهد که به‌عنوان شهروند کنار اهل سنت زندگی کنند و دچار چالش نشوند.»

خیلی‌ها معتقدند کلید گشایش روابط بین ایران و عربستان به دست «هاشمی» است. در این سال‌ها بارها سفیر عربستان از هاشمی برای سفر به این کشور دعوت کرده‌ است. این سفر اما به‌سادگی ممکن نیست و به مقدماتی نیاز دارد. اگرچه در داخل هم برخی تندروها تمایلی به انجام این سفر ندارند. دولت«احمدی‌نژاد» به‌طور مشخص نگاه خوبی به این سفر نداشت. با توجه به زاویه‌هایی هم که در دولت نهم و دهم به مجمع‌تشخیص‌مصلحت‌نظام و شخص رییس آن وجود داشت، قطعا این سفر ممکن نبود. همان یک سفری هم که در همان زمان رخ داد با سمپاشی‌هایی که در داخل رخ داد، راه را بر تعاملات بعدی بست. قضیه این بود که پس از برگشت «هاشمی» از عربستان به ایران در سال 87 وزیر امور خارجه گفت که عربستانی‌ها هنگام ورود آیت‌الله ری‌شهری، در فرودگاه برخورد بدی داشتند و حتی ایشان را بازرسی بدنی کردند.

اما بعدا مشخص می‌شود که این خبر صحت نداشته. ری‌شهری، تلفنی از «متکی» پرسیده ‌بود که چرا این حرف را زدی؟ و او گفته بود: «من تحت‌فشار بودم که این حرف را بگویم.» حالا اما با کناررفتن دولت پیشین، فضا برای این سفر راحت‌تر شده‌ و بهانه هم برای همکاری بیشتر وجود دارد. این بهانه‌ها را «هاشمی» هم فهمیده ‌است؛ از وحدت شیعه و سنی، تا مساله تروریسم و بنیادگرایی و مساله خاورمیانه. او به همین بهانه‌ها بارها از ضرورت همکاری با عربستان گفته‌ است. عربستان هم گویا نسبت به این همکاری با محوریت هاشمی، بی‌میل نیست و بارها از او برای سفر به این کشور دعوت کرده‌است. آخرین بار اردیبهشت 93 «عبدالرحمن بن‌غرمان شهری»، سفیر جدید عربستان‌سعودی حامل پیام دعوت دوباره عربستان ازهاشمی برای سفر به این کشور بود.

«هاشمی» در این دیدار با اشاره به آخرین سفر خویش به عربستان و دیدار با ملک عبدالله، از طرح تشکیل کمیسیون علمایی متشکل از علمای شیعه و سنی گفت و افزود: «اگر آن طرح در دو کشور جدی گرفته می‌شد و علما مرجع حل اختلافات قرار می‌گرفتند، دیگر تندروها و متعصبان نمی‌توانستند با کشتارهای انتحاری و از ایجاد تفرقه و نزاع بین کشورهای اسلامی به نفع استعمارگران در جهان اسلام میدان‌داری کنند.» سفیر عربستان سعودی در تهران درباره این دیدار نوشت که روابط تهران و ریاض تقویت و وارد مرحله جدیدی شده است. سفر محمدجواد ظریف به کشورهای منطقه که بعدا اعلام شده، عربستان هم در برنامه‌اش بود، نیز انجام نشد و هنوز هم برنامه‌ای برای این سفر وجود ندارد. با این حال احتمال سفر هاشمی به عربستان و نتایج حاصل از آن از دید رسانه‌های غربی و عربی هیچ‌وقت دور نمانده است. نشریه «المحرر» اردن چندی قبل در تحلیلی نوشته‌ بود: «در ایران و کشورهای عربی کسی نیست که نداند تغییر این رویکرد سیاسی نیازمند حضور معلم، پدر سیاست و چهره محبوب عربی یعنی آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی است.

یک‌بار روزنامه آساهی ژاپن درباره سفر احتمالی او به عربستان پرسش کرد که «هاشمی» در پاسخ گفت: «اگر زمانی به عربستان سفر کنم، سفر زیارتی خواهد بود. چون مسایلی که مربوط به رهبری و دولت می‌شود، مسوولیت‌های من نیست. بهبود روابط با عربستان در اولویت برنامه‌های من است که هر وقت کمک بخواهند، کمک می‌کنم. اگرچه اگر لازم باشد، با آن کشور هم می‌توانیم همکاری کنیم.» همچنین در پاسخ به اینکه چرا او با وجود تمایلش هنوز نتوانسته به عربستان سفر کند هم به «فاینشنال‌تایمز» گفت: «برای اینکه احتیاج به مقدماتی دارد. ما باید اینجا تصمیم بگیریم که در مذاکرات بُرد- بُرد چه چیزی را معامله می‌کنیم. من می‌خواهم اطمینان بدهم که دوستی با ایران به نفع منطقه و هر دو کشور است.»