نقش دانشگاه در اقتصاد مقاومتی

وسعت‌اله مقدر / کارشناس مسئول پژوهش‌های کاربردی اداره کل برنامه‌ریزی و نظارت پژوهشی دانشگاه تهران Technology readiness level

درون‌زا شدن اقتصاد مستلزم سوق دادن تحقیقات دانشگاه به سمت بازار با مکانیزم تجاری‌سازی یا همان تکمیل زنجیره ارزش فناوری‌های نوظهور در چارچوب شبکه شرکت‌های دانش بنیان است. تاکیدی که در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری به وضوح آمده است و معظم‌له اقتصاد مبتنی بر دانش و فناوری را عدالت بنیان، درون‌زا و برون‌گرا، پویا و پیش‌رو ترسیم نموده‌اند.

نکته بسیار ظریفی که در ابلاغیه رهبری وجود دارد و تولید ثروت از طریق تجاری‌سازی دانش و فناوری، که معبر اصلی اقتصاد مقاومتی است را به استحکام بنیان عدالت ربط می‌دهد، اینکه اقتصاد مقاومتی منحصرا از مسیر ایجاد، رشد، توسعه و شبکه‌ای شدن شرکت‌های دانش بنیان محقق می‌شود. یعنی رشد شبکه شرکت‌های دانش بنیان است که موجب تولید و توزیع همزمان ثروت خواهد شد.

بی‌تردید هر فناوری ایجاد شده در دانشگاه، در سطحی از آمادگی تجاری قرار ندارد که توجیهی برای راه‌اندازی یک شرکت دانش بنیان داشته باشد. در عین حال، آمارها در خصوص بهترین مدل پیاده‌ شده اقتصاد دانش بنیان در سطح بین‌الملل (دره سیلیکون وابسته به دانشگاه استنفورد)، نشان می‌دهد که کمتر از یک درصد شرکت‌های دانش بنیان به خود دانشگاه تعلق دارد.

به عبارت دیگر بهره‌مندی دانشگاه از ثمره تجاری شدن دستاوردهای فناورانه نرم و سخت اساتید و دانشجویان، عمدتا از راه‌هایی به جز بنگاه‌داری، یعنی مواردی همچون فروش لیسانس، حق‌الزحمه پژوهش و حق امتیاز شرکت‌ها، خصوصا شرکت‌های زایشی (spin-off)، صورت گرفته است.این چنین مدلی می‌طلبد که بخشی از طراحی که به محیط دانشگاه برمی‌گردد، چنان دقیق و منصفانه صورت گیرد تا شاهد رشد کمی و کیفی فناوری در دانشگاه (سطوح اولیه آمادگی فناوری، *«TRLهای 1تا 3)، متناسب با ظرفیت‌های موجود در نظام نوآوری باز و اشتیاق  سرمایه‌گذاران نشسته پای میز مذاکره باشیم. در چنین شرایطی بی‌تردید محیط تجاری، تعداد قابل قبولی از فناوری‌های مستعد کارآفرینی فناورانه را که کفایت لازم برای عرضه در بازار سرمایه و نهایتا طراحی، تولید و عرضه محصولات مشتری‌ پسند را دارند، پشتیبانی خواهد کرد.

دغدغه‌ای که همواره در بین مدیران ارشد محیط‌های علمی وجود داشته و اگر چه اقدامات شایسته‌ای نیز در این ارتباط صورت گرفته است ولی جا برای انجام کار بسیار وجود دارد.

موارد فوق در کنار سه ابلاغیه مهم مقام معظم رهبری با عناوین: سیاست‌های علم و فناوری، سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی همچنین نامگذاری سال اقتصاد و فرهنگ، عزم ملی و مدیریت جهادی، ایجاب می‌کند که دست‌اندرکاران چرخه علم و فناوری از طریق  سیاستگذاری تجاری سازی علم،  تسهیل و استانداردسازی فرآیندهای مالی و تجاری‌سازی،  ارزش‌گذاری فناوری،  تعیین حق امتیاز دانشگاه از دستاوردها و شرکت‌های دانش بنیان، ملزم به ایجاد توازن بین سه عنصر: فرآیند ایده‌آل نوآوری، رهبری موثر مدیران ارشد و محیط‌کاری پشتیبان خلاقیت و نوآوری باشند.