دفاع مقدس؛ دفاعی از جنس مقاومت و ایثار

پایگاه بصیرت، گروه حماسه و جهاد/ دفاع در قانون طبیعت یکی از اصول استوار بقاء و حفظ شرافت انسان‌هاست. در میان تمام دفاعیاتی که توسط انسان در برابر هجمه‌های گوناگون صورت می‌گیرد، مقدس‌ترین و با ارزش‌ترین آنها دفاع از عقیده است و بدون شک دوران هشت سالة جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از افتخارات بزرگ و بی‌نظیر ایران اسلامی است و برهمین اساس است که مقام معظم رهبری فرموده‌اند: «دوران دفاع مقدس، اوج افتخارات ملت ایران است.» دفاع مقدس، برهه‌ای متمایز و جدا در تاریخ چند هزارساله ایران است. علت این تمایز، نه در یک عامل بلکه در عوامل گوناگون جستجو می‌شود که برخی از آنها عبارتند از:
الف) همه آحاد مردم و به خصوص جوانان با احساسی متفاوت در این حماسه جاودان شرکت کردند. چرا که با دقت در جنگ ها و تهاجمات قبلی تاریخ ایران می‌توان دریافت هیچ گاه شور و علاقه به شرکت در آنها مانند تجربه هشت سال دفاع مقدس نبوده است. ریشه‌یابی علل این واقعه نیاز به بحثی عمیق دارد که خارج از موضوع این مقاله است ولی دلایلی مانند مقطع انقلابی شروع جنگ، تاثیر معنوی رهبری امام خمینی(ره) بر اقشار مختلف جامعه، حس میهن پرستی واقعی با تاکید بر مضامین دینی و اسلامی و... در این امر دخالت داشته‌اند.

ب) دیدگاه مردم ایران نسبت به جنگ به عنوان جهاد که نوعی تکلیف الهی است و تداعی کننده حال و هوای جنگ های صدر اسلام است.
ج) مفاهیمی از قبیل ایثار، فداکاری، شهادت، اسارت و ... معنایی نو پیدا کردند که همه برگرفته از فرهنگ عاشورایی است و نگرش همگان را نسبت به مسئله جنگ عوض کرده و تحولی عمیق در صحنه جامعه ایجاد کردند.
به راستی چرا دشمن نتوانست ظهور این حماسه را پیش بینی کند؟
این عوامل ناپیدای از دید دشمن که موازنة قدرت را که در ظاهر به نفع او بود برهم زد، عوامل فرهنگی و معنوی بود. امام خمینی(ره) در این باره می‌فرماید: «آن‌ها حساب همه چیز را می‌کردند الّا یک حساب و آن حساب، معنویت بود. آن‌ها توجه به این نداشتند که ملّت همه با هم علاقه به خدا دارند �� علاقه به اسلام» حضرت امام خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب نیز در این باره فرموده است: «محاسباتشان از عنصر «توکّل» و «ایمان به خدا» خالی بود و آن را در زندگی ما به حساب نیاورده بودند.» در حالی که انقلاب اسلامی در حال شکل گیری بود، طوفان جنگ در 31 شهریور 1359، به راه افتاد. همچنان که تهاجم در حال تولد بود، حماسه‌ای برتر از درون فرهنگ و باورهای ژرف ملتی مؤمن سرچشمه می‌گرفت. این حماسه که «دفاع مقدس» نام گرفت، روزبه روز بالنده‌تر شد و چونان کوهی استوار در برابر تهاجم دشمن قد علم کرد. همین کافی بود تا دشمن را متقاعد سازد که در محاسباتش دچار اشتباهی بزرگ شده است.
از طرف دیگر تمسک فرماندهان و رزمندگان به فرهنگ ناب اسلامی، الهام گرفتن از باورهای ژرف دینی، اقتدا به سیرة جهاد معصومان(ع) به ویژه نهضت حرکت آفرین عاشورا، آراسته شدن به ارزش‌های پیروزی آفرین اسلامی و امید داشتن به امدادهای غیبی از جمله این ویژگی ها هستند. همچنین، استفاده قابل قبول از سلاح تبلیغات و نیز هنر و ادبیات برای خنثی کردن تهاجم تبلیغاتی دشمن و افزایش روحیه رزمندگان را باید از ویژگی‌های دفاع مقدس برشمرد. از عوامل مهم معنوی و فرهنگی دفاع مقدس، ارزش‌های اسلامی است که رزمندگان اسلام به آن‌ها پایبند بودند.
آغاز جنگ
31 شهریور 1359 رژیم توسعه‌طلب و جنگ افروز صدام با چراغ سبزهای کارتر و برنامه‌ریزی استراتژیست‌های کاخ سفید، عملیات تهاجم سراسری خود را به خاک ایران اسلامی آغاز کرد. این در حالی بود که در تیر ماه سال 59، برژینسکی از سوی «کارتر» رئیس جمهور وقت آمریکا راهی کشور اردن شد تا تحت شدیدترین تدابیر امنیتی و با رعایت نهایت جوانب پنهان‌کاری با صدام حسین ملاقات کند. ملاقات محرمانه صدام و برژینسکی در مرز اردن، به منزله چراغ سبز آمریکا به عراق، برای آغاز جنگ بود و اینکه در صورت حمله به ایران، مورد حمایت آمریکا قرار خواهد گرفت.
در این جنگ تحمیلی نابرابر به ملت مظلوم ایران، کشورهای زیادی به رژیم بعث عراق کمک کردند، از لحاظ حمایت های مالی گرفته تا تامین نیروی نظامی در جبهه های جنگ به نفع عراق تا قراردادهای تسلیحاتی و نظامی و... که نمونه ای از این کشورها عبارتند از:
- شوروی بزرگ ترین تامین کننده نیاز های تسلیحاتی عراق بود.
- آمریکا بزرگترین متحد عراق بر علیه ایران بود.
- آلمان بزرگ ترین کارخانه ساخت سلاح شیمیایی را در عراق ساخت.
- فرانسه علاوه بر صدها هواپیما، موشک و... یک بمب اتمی به عراق برای حمله به ایران هدیه کرد.
- ایتالیا چند میلیون مین ضد نفر به عراق فرستاد.
- سوئیس کابرد پروژه اورانیوم را در عراق آغاز کرد.
- بلژیک قرداد ساخت پایگاه نظامی در عراق به قیمت 830 میلیون دلار منعقد کرد.
- برزیل قردادی 10 ساله با عراق برای همکاری هسته ای امضاء کرد.
- شیلی در ساخت بمب های خوشه ای به عراق کمک کرد.
-اسپانیا سوئد ژاپن و آرژانتین کمک های نظامی متنوعی به عراق علیه ایران اعطا کردند.
- اردن اولین کشوری بود که به طور رسمی از عراق حمایت کرد و نیروی نظامی به عراق اعزام کرد.
- کویت وام بلا عوض 15 میلیون دلاری به عراق در جنگ علیه ایران اعطا کرد و جزیره بوبیان که جزو خاک -این کشور می باشد را از آغاز تا پایان جنگ به عنوان پایگاه موشکی و باند پرواز هواپیماهای عراقی برای زدن کشتی ها و حتی موشک باران شهر های ایران در اختیار عراق گذاشته بود.
- عربستان کمک های مالی بلاعوض و حمایت های سیاسی منطقه ای از رژیم صدام کرد.
- مصر 3/5 میلیارد دلار موشک و تسلیحات به صورت رایگان برای عراق فرستاد.
- سودان صدها تن از سربازان ارتش خودرا به جبه های جنگ علیه ایران اعزام کرد.
- سازمان ملل در مقابل جنگ نابرابر علیه ایران سکوت، مسامحه و تعلّل کرد.

دفاع مقدس و آمارها
مجموعا در طول  هشت سال دفاع مقدس 163 عملیات کوچک و بزرگ وبه طور تقریبی هر هفت ماه یک عملیات علیه دشمن انجام شده که در این میان 19 عملیات بزرگ، 19 عملیات متوسط و125 عملیات کوچک انجام شده است. از رویاهای رژیم عراق اضافه کردن بندر خرمشهر به خاک عراق بود که سرانجام برای تحقق این رویا در31 شهریور 1359 ارتش صدام با استعداد دو لشکر به خرمشهر هجوم آورد و پس از 35 روز مقاومت بی نظیر و فراموش نشدنی، در تاریخ 4/8/1359 خرمشهر را به تصرف ارتش خود در آورد.
ارتش عراق پس از اشغال خرمشهر 700هزار تن کالا به همراه 500 اتومبیل خارجی که در بندر عظیم خرمشهر تخلیه شده بود را به غارت برد. پس از تخلیه اموال، سرتیپ احمد زیدان، فرمانده نیروهای عراقی مستقر در خرمشهر دستور تخریب کامل شهر را صادر می کند، منازل شهر با 300 تن «تی ان تی» (مواد انفجاری) تخریب می شود. لازم به ذکراست که رژیم عراق از ابتدا تا پایان جنگ به هیچ یک از سربازان خود، کارت پایان خدمت نداد. تفاوت آن با موج شور و علاقه برای حضور در جبهه های جنگ حق علیه باطل در ایران و در سوی دیگر میدان، اجبار رژیم عراق برای ماندن در جبهه جنگ است. رژیم عراق در طول هشت سال دفاع مقدس، 242 بار از سلاح های شیمیایی علیه ایران استفاده کرده است. طبق اعلام سازمان حمایت از مجروحین سلاح شیمیایی مستقر در انگلیس، عراق اولین رژیمی است که غیرنظامیان خود را با سلاح شیمیایی بمباران کرده است و این مسأله اوج وقاحت رژیم متخاصم بعثی را بر علیه یک ملت آزاده و مستقل با حمایت برخی دولت های غربی و مرتجع منطقه برای به اصطلاح مقابله با انقلاب اسلامی ایران را نشان می دهد. رهبر معظم انقلاب در خصوص جنگ تحمیلی فرمودند: «بزرگ ترین، دردناک ترین و فاجعه‌آمیزترین خصومت دشمنان ما، به راه انداختن جنگ تحمیلی بود.»
سرانجام در روز سوم خرداد 1361در ساعت 50/13 خرمشهر پس از 575 روز اشغال در مرحله چهارم عملیات بیت المقدس به دست توانمند رزمندگان اسلام آزاد شد و امام خمینی(ره) فرمودند: «خرمشهر را خدا آزاد کرد.» و این نشان داد که دفاع ما در برابر تهاجم دشمن، رنگ و بوی معنویت و برگرفته از اعتقادات این مرز و بوم دارد و جهاد رزمندگان این کشور چیزی جدای از باورهای دینی و اسلامی نمی تواند باشد و تفاوتی که دفاع ملت ما در دوران جنگ تحمیلی با دیگر جنگ ها و حتی دفاع ملت های دیگر در دنیا داشته، پشتوانه ایدئولوژیک و جهان بینی الهی آن بوده است. همین جهان بینی الهی و ایدئولوژی اعتقادی هست که باعث ضمیمه شدن کلمه مقدس به کلمه دفاع در دوره جنگ تحمیلی شده است .
دوران هشت ساله‌ دفاع مقدس به فرموده‌ مقام معظم رهبری «اوج افتخارات ملت ایران است.» لذا برای حفظ و انتقال ارزش‌های دفاع مقدس و فرهنگ ایثار و شهادت به نسل آینده بایستی این فرهنگ با جدیت در برنامه‌ریزی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور مدنظر قرار گیرد. ایشان در جای دیگر فرموده اند: «اگر بخواهیم انقلاب و کشور بیمه باشد، باید این شور و شوق، این حرکت عمومی و بسیج ملت را روز به روز تقویت کنیم.»
لذا برای تبیین نقش و جایگاه فرهنگ ایثار و شهادت که در جنگ متبلور شد، بیش از هر چیز نیازمند بررسی درست دستاوردهای هشت سال دفاع مقدس هستیم. در این ارتباط، حرکت جدی تحقیقاتی و علمی پیرامون موضوع ضروری به نظر می‌رسد و وقتی سنگینی بار امانت، بر دوش تک تک ماست و پرچم نینوایی شهدا بر شانه‌های ما در اهتراز است، مبادا آن لحظه برسد که پایمان بلرزد و دست هایمان سست شود. فرهنگ شهید، راه شهید و هدف شهید مقدس است و جاده حرکت او، حلقه اتصال به آخرین چراغ عالم امکان است.
پایان جنگ
و سرانجام جنگی که در تاریخ 31/6/1359 از طرف صدام با حمایت بیش از 50 کشور و با هدف اصلی براندازی نظام جمهوری اسلامی، بر ایران تحمیل شده بود در تاریخ 7/5/1367 با سرکوب حمله مشترک منافقین و ارتش بعثی عراق متوقف شد.
رهبر معظم انقلاب در رابطه با اهمیت پرداختن به مسأله دفاع مقدس به عنوان یک چیزی که توانست راهبرد جدیدی در معادلات جهانی بیافریند، فرمودند: «مواظب باشید از مسأله‌ دفاع مقدس که در این کشور اتفاق افتاد، غافل نشوید کار بزرگی انجام گرفت. آن جوان ها مثل شماها بودند اکثر این جوان هایی که در جنگ نقش های مؤثر ایفا کردند، از قبیل همین دانشجوها بودند و خیلی‌هایشان هم جزو نخبه‌ها بودند. دلیل نخبه بودنشان هم این بود که یک جوان بیست‌ودو، سه ساله فرمانده‌ یک لشکر شد آن‌چنان توانست آن لشکر را هدایت کند و آن‌چنان توانست طراحی عملیات را، که هرگز نکرده بود، بکند که نه فقط دشمنانی را که مقابل ما بودند متعجب کرد، بلکه ماهواره‌های دشمنان را هم متعجب کرد.»
در پایان؛ اگر ما به دور از تنفر و شیفتگی به مقوله جنگ و دفاع مقدس به طور واقعی نگاه کنیم، همیشه به این جنگی که اتفاق افتاده است سرافرازانه افتخار می کنیم چون به دشمن اجازه ندادیم که قطعه ای از خاک کشورمان را جدا کند، با وجود اینکه 30 کشور به طور مستقیم به عراق کمک می کردند و این روحیه ایثار و از خود گذشتگی و ایستادگی در مقابل دشمنان و هجمه های سخت و نرم دشمن نیازمند پرداختن به ابعاد مختلف دفاع مقدس را می طلبد و یکی از راههای دستیابی به آن پرداختن به ادبیات دفاع مقدس، انتشار و ترویج آن در بین نسلهای جدید انقلاب است.
مقام معظم رهبری در این رابطه می فرمایند: «من توصیه می کنم این کتاب هایی که در شرح حا�� سرداران است یا آنچه که در گزارش روزهای جنگ و سال های دشوار اول بالخصوص نوشته شده، این را جوان ها بخوانند. خود را سیراب کنید از معرفت به آنچه که گذشته است در تاریخ انقلاب.»
                                                                                                                           علی مسعودی (هادی سیاسی وکارشناس ارشد علوم سیاسی)