در داخل قلمرو حکومت اسلامی از وظایف حکومت است که مجری و ضامن اجرای قوانین و مقررات در چارچوب شرع باشد و بایستی مسیر هدایت و رستگاری را مثل پیامبران و امامان به مردم نشان دهد و مردم نیز در چارچوب تکلیف شرعی که دارند بایستی بر عملکرد کارگزاران دولتی و همچنین بر هم نوعان خود نظارت داشته باشند و این همان امر به معروف و نهی از منکر است.
پایگاه بصیرت،علی مسعودی/ فریضه امر به معروف و نهی از منکر به ترتیب، هفتم و هشتمین ترتیب فروع دین مقدس اسلام است که واجب دینی شمرده می شود. واجبات و محرمات، احکام مخصوص به خود را دارند و هدف پروردگار متعال از ارسال مجموعه ای از قوانین و مقررات در قالب شرع توسط 124 هزار پیامبر برای هدایت و رستگاری بشر بوده است. و از اهداف اصلی آن، تشکیل حکومت الهی و برقراری نظم و انضباط می باشد.
در آیه 124 سوره بقره می‌خوانیم: «هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود و او به خوبی از عهده این آزمایش ها برآمد، خداوند به او فرمود: من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم» مقام امامت ابراهیم، مقام تشکیل حکومت دینی است. این مقام از مقام نبوت و رسالت بالاتر است.
در این رابطه امام صادق(ع) می‌فرمایند: انّ رسول‌الله کان هو الامام- رسول خدا(ص) امام است- یعنی مقام تشکیل حکومت اسلامی به او سپرده شد. لذا در بحث تشکیل حکومت الهی، پیامبر بزرگوار اسلام به عنوان آخرین فرستاده خداوند متعال برای هدایت بشر توانستند مصداق عملی تشکیل و برقراری حکومت اسلامی را در شرایط حساس زمانی و مکانی داشته باشند و در این راه مشقت ها و سختیهای فراوانی را به جان خریدند.
اما قوانین و مقررات تحت عنوان شرع که ما از آن یاد می بریم به احکام اولیه و ثانویه تقسیم بندی می شود که در جای خود واجب الاجرا هستند. و اما ضمانت اجرای شرعیات در جامعه بر عهده حاکم اسلامی است. در صدر اسلام، مسئولیت اجرای آن به پیامبر اسلام(ص) و در ادامه به عهدۀ ائمه معصومین(ع) سپرده شده است و در زمان غیبت نیز بر عهده فقیه جامع الشرایط به عنوان ولی فقیه است.
مقام ولایت یعنی جواز تشکیل حاکمیت دینی. حکومتی که بر اساس قوانین و مقررات الهی باشد. و حالا بعد از گذشت بیش از 14 قرن از اسلام، در نقطه ای از جهان اسلام با نام ایران اسلامی تحت رهبری بزرگمرد الهی امام خمینی "ره" انقلاب اسلامی به وقوع پیوسته و آحاد مردم تحت لوای پرچم اسلام که ولی فقیه و نائب امام زمان(عج) به اهتزاز درآورده بود، ایستادند و از اسلام دفاع کردند و اینک ادامه جانشینی آن حضرت در ولایت امام خامنه ای متجلی است، پس حفظ و صیانت از این انقلاب و نظام بر همگان واجب است.
در نظام های سیاسی متعارف، حکومت و مردم نسبت به هم وظایفی دارند و بایستی برای تداوم حکومت و دولت آن را انجام دهند.
امام خمینی(ره) می فرمایند: دولتها، خدمتگزار مردمند. خدمت به خلق، خدمت به خداست. ای دولتها! فتح كشور مهم نیست، فتح قلوب مهم است.
«باید فكر این معنا كنید كه خدمت كنید به كشور، خدمت كنید به ملت كه بعد از خود شما مثل مرحوم رجایی، مردم، شهادت فعلی و عملی بدهند بر اینكه شما خوبید تا خدای تبارك در محضرش شما را قبول كند.»
از دیدگاه مقام معظم رهبری برای تمامی مسئولین حکومتی یک سرمشق می باشد: 1-پایبندی به دین خدا و اصرار بر اقامۀ الهی؛ 2-عدالت طلبی؛ 3-مبارزه با فساد؛ 4-پاکدامنی 5-صداقت و صراحت؛ 6-توجه به محرومان.
امام خمینی(ره) در جای دیگر عمده وظایف مردم در قبال حکومت را چنین می فرمایند: مردم در كنار خواسته های مشروع خود از دولت، وظایفی را نیز در قبال آن بر عهده میگیرند. نظارت بر كارهای دولت و حمایت از برنامههای اصلاحی و سازنده مسؤولان، از شمار كارهایی است كه ملت میتواند برای شكوفایی و سرافرازی كشور خود انجام دهد. معمار انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی رحمهالله پیوسته به مردم سفارش مینمودند كه در صحنه باشند و بر كارهای دولت و مجلس نظارت كنند و حامی آنان باشند. بخشی از سخنان و نصایح آن عزیز سفر كرده به این شرح است: «ملت باید ناظر باشد به اموری كه در دولت میگذرد» و در جایی دیگر فرمودند: «یك كشور، وقتی آسیب میبیند كه ملتش بیتفاوت باشند. ملت همه باید حاضر باشند در مسائل سیاسی. مردم نباید كنار بروند. اگر مردم كنار بروند، همه شكست میخوریم. حضور شما مردم عزیز و مسلمان در صحنه است كه توطئههای ستمگران و حیلهگران تاریخ را خنثی میكند.»
تأمین امنیت جانی و مالی و سرزمینی از وظایف اولی هر حکومت است و وظایف عمده مردم نیز پشتیبانی از مسئولین و نظارت بر عملکرد آنان در برقراری نظم است.
یکی از راههای نظارت مردم بر عملکرد مسئولین و کارگزاران دولتی، امر به معروف و نهی از منکر است که امروزه در ادبیات سیاسی از آن با نام نقد و انتقاد یاد می کنند. نقد منصفانه و به صلاح جامعه و مسلمین یکی از وظایف مردم است که متأسفانه تخریب، واژه نامتعارفی که خودش را در زندگی فردی و اجتماعی ما جا انداخته روی زشت نقد درست است و باید برچیده شود.
امر به معروف و نهی از منکر اگر به شیوه صحیح و درست و با حفظ ادب و آبروی فرد مسلمان اجرا شود ضامن حفظ و بقای حکومت است. قانون یکی از راه های رسیدن به نظم و انضباط اجتماعی و سیاسی است. قانون مداری حفظ و اجرای قوانین به طور عادلانه در جامعه و رعایت حقوق همه افراد می باشد. ضرورتی که امسال با توجه به انتخابات مجلس دهم و خبرگان رهبری در آن، می رساند که بنا بر توصیۀ امام راحل و مقام معظم رهبری مبنی بر قانون مداری و قانون گرایی توسط آحاد مردم اعم از مسئولین و مردم به آن عمل شود.لذا قانون مداری یک معروف و قانون گریزی یک منکر است.
نظارت اجتماعی در جوامع مختلف به عنوان یک اصل مطرح است و در دین اسلام به ویژه در بین شیعیان یک امر موکّد است و اجرای آن آثار و برکات بسیاری برای اصلاح در پیشگیری و اصلاح جامعه در پی دارد. حضرت امام جعفر صادق(ع) به نقل از پیامبر اسلام می فرمایند«هر گاه هنجارشکنی،حریم شکنی و معصیت خدا به صورت علنی و آشکار صورت پذیرد هرچند هنجارشکنان اندک باشند و اکثریت مردم،افرادی قانونمند و هنجارمند باشند ولی این اکثریت نظارت و کنترل را رها کنند عذاب خواهند شد».
در جاهای دیگر از بزرگان دین آمده است هرگاه افراد جامعه آن وظیفه نظارتی خود را انجام ندهند و بی تفاوتی در جامعه شیوع یابد،هنجارشکنان و انسانهای منحرف بر سرنوشت آنان مسلط خواهند شد و حکومت را از صالحان خواهند گرفت. بدترین خطرها این است که یک روز در جامعه گناه به عنوان ثواب معرفی بشود، کارخوب به عنوان کار بد معرفی بشود و فرهنگ ها عوض بشود. وقتی امر به معروف و نهی از منکر در جامعه رایج شد موجب می شود که گناه در نظر مردم همیشه گناه بماند و تبدیل به صواب و کار نیک نشود.
مقام معظم رهبری می فرمایند:« اگر معنای امر به معروف و نهی از منکر و حدود آن برای مردم روشن بشود معلوم خواهد شد یکی از نوترین،شیرین ترین،کارآمدترین و کارسازترین شیوه های تعامل اجتماعی، همین امر به معروف و نهی از منکر است و بعضی ها دیگر در نمی آیند بگویند که آقا این فضولی است، نه، این همکاری کردن است، این نظارت عمومی است، این کمک به شیوع خیر است، این کمک به محدود کردن بدی و شر است».
در داخل قلمرو حکومت اسلامی از وظایف حکومت است که مجری و ضامن اجرای قوانین و مقررات در چارچوب شرع باشد و بایستی مسیر هدایت و رستگاری را مثل پیامبران و امامان به مردم نشان دهد و مردم نیز در چارچوب تکلیف شرعی که دارند بایستی بر عملکرد کارگزاران دولتی و همچنین بر هم نوعان خود نظارت داشته باشند و این همان امر به معروف و نهی از منکر است که اگر این دستورالعمل خوب در جای خود اجرا شود جامعه ای سالم و عاری از گناه خواهیم داشت.
