بررسی اثرات مثبت و منفی اقتصادی برجام

اثرات مثبت اقتصادی اجرای برجام:

اثرات کوتاه مدت اجرای برجام بر اقتصاد کشور: با اجرای برجام و لغو تحریم‌ها، اثرات کوتاه مدت این امر که در یک بازه شش ماهه تا یکساله می‌تواند اقتصاد کشور را تحت تأثیر خود قراردهد شامل:

1- ایجاد فضای روانی توأم با آرامش در حوزه اقتصاد کشور؛ چراکه این فاکتور در جامعه متاسفانه دچار اختلال گردیده که درصورت اجرای برجام و لغو تحریم‌ها، جو روانی موجود در کشور می‌تواند آرامش نسبی را کسب کند.

1- با لغو تحریم‌های اقتصادی در حوزه بانک، بیمه و حمل و نقل، محدودیت خرید انواع و اقسام کالاهای مورد نیاز کشور برداشته می شود که این امر موجب گشایش اقتصادی در کوتاه مدت خواهد بود.

2- خرید مواد اولیه از خارج از کشور با استفاده از امکانات بانکی، یعنی خرید کالا به صورت مدت دار صورت می‌گیرد.

3- با تامین مالی برای تولید کالا در داخل کشور، اشتغال و تولید رونق می گیرد، نرخ بیکاری کاهش می یابد و نرخ رشد اقتصادی افزایش می‌یابد.

4- در شرایط کنونی کالاهای سرمایه‌ای به صورت غیر رسمی وارد کشور شده که این موجب افزایش ١٥ درصدی هزینه های تجارت می شود و با لغو تحریم‌ها کاهش هزینه‌های تجارت و مبادله‌های تولیدی صورت خواهد پذیرفت. همچنین با کاهش هزینه های مبادله واحدهای تولیدی، سودآوری شرکت های تولیدی افزایش یافته و با کاهش قیمت تمام شده این واحدها، میزان رقابت پذیری محصولات تولید به مراتب افزایش پیدا خواهد کرد.

5- افزایش توان اقتصادی کشور با تحقق وصول درآمدهای ناشی از فروش نفت و دیگر موارد صادراتی

اثرات میان مدت و بلند مدت اجرای برجام: آثارمیان مدت اجرای برجام و لغو تحریم‌ها که در یک بازه ۳ تا ۵ ساله و آثار بلند مدت آن نیز در بازه زمانی بیش از ۵ سال، شامل:

1- با لغو تحریم ها امکان جذب سرمایه گذاری خارجی و استفاده از شرکای خارجی در اقتصاد کشور فراهم می‌گردد.

2- در بخش صنعت افزایش واردات کالاهای سرمایه ای و در نهایت افزایش سرمایه گذاری صنعتی ظاهر خواهد شد.

3- با تقویت سرمایه گذاری‌های صنعتی در داخل کشور، امکان شکل گیری سرمایه گذاری‌های مشترک به خصوص در صنعت خودرو بسیار محتمل است.

4- در بخش پتروشیمی افزایش درآمدهای صادراتی با افزایش سهم 10 تا 15 درصدی صنعت پتروشیمی ایران در بازارهای جهانی، کاهش قیمت تمام شده تولید، کاهش هزینه های مبادله، تکمیل طرح‌های نیمه تمام پتروشیمی در قالب فاینانس و سرمایه گذاری مشترک، دسترسی به تجهیزات کلیدی و دانش فنی مورد نیاز و...

اثرات منفی و اشکالات اجرای برجام:

1- واردات بی‌رویه: برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند که با لغو تحریم‌ها و بازگشت پول‌های بلوکه شده و آزاد شدن منابع ارزی ایران در خارج از کشور،‌ بار دیگر شاهد افزایش بی رویه واردات و بی‌توجهی به تولید داخلی خواهیم بود.

2- افزایش انتظارات مردم: با گره زدن حل کليه مشکلات اقتصادي به لغو تحريم ها و ایجاد انتظار کاذب در مردم موجب افزایش انتظارات مردم در حوزه اقتصادی خواهد شد، این در حالی است که عملياتي شدن اين انتظارات ایجاد شده به راحتي امکان پذير نخواهد بود. چرا که بر اساس گزارش مرکز بررسی‌های استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در چند سال قبل؛ حداکثر 20 درصد از مشکلات اقتصادی کشور مربوط به تحریم‌ها است و 80 درصد آن به سوءمدیریت در اقتصاد کشور مربوط می‌شود.

3- فقدان تضمین و تعهد برای اجرای کامل برجام از سوی طرف مقابل: قطعاً براي اجراي برجام بايد شروط 9گانه اي که مقام معظم رهبري فرمودند مورد توجه قرار گيرد چراکه طرف مقابل در اجرای تعهدات خود صادقانه عمل نمی کند. بنابراين بايد از آمريکا و اتحاديه اروپا تضمين و تعهد گرفته شود تا برجام مطابق با توافق صورت گرفته انجام گردد.

4- ایجاد خوش‌بینی زودهنگام در جامعه: اجرای برجام و متعاقب آن ایجاد اثرات مثبت در اقتصاد کشور زمان‌بر بوده و در یک بازه زمانی حداقل سه تا شش ساله مورد انتظار است، ‌این در حالی است که با اظهارات غیر کارشناسی برخی مسئولین، خوش بینی زود هنگام در جامعه در راستای رفع مشکلات اقتصادی و ایجاد گشایش معیشتی ایجاد می‌گردد.

5- زمان‌بر بودن اجرای برجام: باید توجه داشت درست است که لغو کامل تحریم‌ها، پارامترهای مهم اقتصادی را تحت تاثیر قرارخواهد داد، اما تحقق این امر زمان‌بر خواهد بود و البته اگر برجام درست و بی نقص اجرا شود و طرف مقابل نیز بر تعهدات خود پایبند باشد، شاهد ثبات اقتصادی در بعضی از شاخص‌ها اقتصادی کشور خواهیم بود.

6- برگشت پذیری تحریم‌ها: با توجه به اظهارات مقامات آمریکایی و غربی احتمال اعمال تحریم‌های جديد اقتصادی و... عليه ايران به بهانه مسائلي چون تروريسم و حقوق بشر وجود دارد.

7- وجود ساختار معیوب اداری حاکم بر اقتصاد کشور: ساختار اداری دولت در حوزه اقتصاد خود به مثابه مانع عمل می‌کند، چرا که درحال حاضر در بیشتر ادارات مربوط به بخش تولید، صاحبان تولید شاهد یک نوع عدم سهولت و روانی کار هستند. اگر دولت این موانع را برطرف می‌کرد، حتی با وجود برخی تحریم‌ها، اقتصاد کشور به رونق می‌رسید. اگر این موانع برطرف نشود، حتی با برداشته شدن تحریم‌ها نیز کشور با مشکلات بیشتری روبه‌رو خواهد بود.

8- فقدان سکاندار اقتصادی در دولت: با توجه به بیانات مقام معظم رهبری در هفته دولت مبنی بر اینکه دولت باید فرمانده اقتصادی داشته باشد، متأسفانه امروز در دولت فرمانده اقتصادی وجود ندارد به طوری که سیاست‌های ضد و نقیض اعضای کابینه در حوزه اقتصادی، آثار سوء اقتصادی برای کشور داشته است. چنانچه نگاه وزیر نفت برای تأمین خوراک پتروشیمی‌ها با نگاه وزیر اقتصاد متفاوت است. نگاه وزیر صنعت در بحث تأمین مالی با نگاه رئیس کل بانک مرکزی تفاوت دارد و اظهار نظر وزیر اقتصاد در خصوص ورود محصولات پتروشیمی به بورس و کالا با نگاه وزیر صنعت در این زمینه فرزق می‌کند. لذا با این شرایط ضد و نقیض، حتی با لغو تحریم‌ها، چگونه می‌توان اقتصاد کشور را اداره کرد؟

9- نگاه برون زا به حل مشکلات اقتصادی کشور: طرف مقابل ایران در اجرای برجام، کشورهايي هستند که خودشان از نظر اقتصادي دچار مشکل می باشند. بنا بر اظهارات مسئولین کشورهای اروپایی و آمريکا، مشکلات اقتصادي گسترده در این کشورها وجود دارد. بنابراين اين نگاه که آنها مي‌توانند اقتصاد ما را شکوفا کنند کاملاً اشتباه است. نياز کشور در حل مشکلات اقتصادی ایجاد اصلاحات سيستمی و ساختاری در کشور است و نگاه به بیرون برای فائق آمدن به مشکلات اقتصادی مسیری نادرست است..

با توجه به اینکه عمده اقدامات طرف‌های مقابل ایران در توافق صورت‌گرفته، از نوع رفع تحریم‌ها و محدودیت‌های اقتصادی و مالی بوده که بخش تولید را تحت تأثیر قرار داد؛ لذا با رفع این محدودیت‌ها بخش تولید تحریک خواهد شد، لکن لازمه حصول این نتیجه، در مرحله اول، داشتن استراتژی و سیاست‌های صحیح اقتصادی و در مرحله بعد رفع مشکلات ساختاری اقتصاد است.

هر چند تحریم‌ها نقش عمده‌ای در مشکلات اقتصادی دارند اما بخش اعظمی از این مشکلات به مدیریت کلان اقتصادی باز می‌گردد. دولت می‌تواند با بازپرداخت بدهی پیمانکاران خود، اجرای طرح‌های عمرانی را رونق ببخشد که در این صورت گام مؤثری در رفع معضلات و مشکلات اقتصادی کشور برداشته است. همچنین دولت برای استفاده بهینه از لغو تحریم‌ها باید از طریق بانک مرکزی و سیستم بانکی انضباط پولی را به اقتصاد برگرداند و با بی انضباطی مالی در بودجه ریزی هم مقابله کند و درعین حال زمینه لازم را برای فعالیت بخش خصوصی کارآمد، فراهم کند. اگر این مشکلات برطرف نشود کشور با مشکلات بیشتری روبه‌رو خواهد بود. فضای کسب و کار بهبود پیدا نمی‌کند و تولید ملی ارتقا نمی‌یابد.

اگر بهبود معیشت و اقتصاد در کشور را به اجرای برجام و لغو تحریم‌ها موکول کنیم انتظارات کاذب در سطح جامعه اتفاق خواهد افتاد که دولت باید جوابگوی این انتظارات باشد.