ريشه‌يابي علل بحران سياسي- اجتماعي لبنان

(روزنامه اطلاعات ـ 1394/06/26 ـ شماره 26256 ـ صفحه 12)

** متاسفانه اوضاع سياسي لبنان به شدت به هم ريخته و بيش از يک سال است که مجلس لبنان نتوانسته است رئيس جمهوري را انتخاب کند و کشور از اين خلا همچنان رنج مي برد. از يک سو، مدت قانوني مجلس پايان پذيرفته و امکان برگزاري انتخابات مجلس در شرايط کنوني که اختلافات سياسي شديد است وجود ندارد، بنابراين مجلس هربار تمديد مي‌شود و از سوي ديگر، به دليل خالي ماندن پست رياست جمهوري و وضعيت خاص مجلس، دولت تمام سلام در عمل فلج شده است و هيچ کار خاصي نمي تواند براي اداره امور کشور انجام دهد.

اين در شرايطي است که، بسياري از تصميم گيري ها درباره مسائلي که به معيشت و رفاه مردم مربوط مي شود معلق مانده است و دولت قادر به تصميم گيري در اين زمينه ها نيست.

در اين شرايط مشکل بزرگي که از يک ماه پيش در لبنان پيش آمده، مساله انباشته شدن زباله ها در بيروت و ديگر شهرهاي لبنان است.بايد اين مساله را توضيح داد که به صورت معمول در تمامي کشورها شهرداري مسئول جمع آوري و دفع زباله هاست، اما در لبنان به دليل فسادي که در اين کشور وجود دارد جمع آوري و دفع زباله ها به شرکت‌هاي خصوصي داخلي و خارجي سپرده شده است و اين امر از راه مناقصه هايي انجام مي شود که خودِ اين مناقصه ها فسادزا هستند؛ چرا که خيلي از شرکت ها با دادن رشوه به مسئولان سياسي و جريان‌هاي صاحب نفوذ سعي مي‌کنند در مناقصه پيروز شوند.

در چنين وضعي هزينه اي که به اين ترتيب براي جمع‌آوري و دفع زباله ها پرداخت مي‌شود بيشتر از هزينه اي است که در صورتي که شهرداري مسئول جمع آوري زباله ها بود پرداخت مي‌شود.

* پس يعني بايد بخشي از ريشه بحران زباله ها را در فساد اداري و سياسي در لبنان جست‌ و جو کرد؟

** بله. در لبنان مساله فساد مالي و اداري و پارتي بازي يک مساله شناخته شده است و مدت‌هاست مردم لبنان از اين مفاسد در رنج هستند. به همين دليل در هفته هاي گذشته جرياني در لبنان شروع شد که بيشتر شامل جوان هايي از همه فرقه ها مي‌شود و دست به اعتراض عليه اين فسادها زده‌اند و حرکتي به نام «بوي گندتان بلند شده است» (طلعت ريحتکم) را براي مقابله با اين فسادها راه انداخته اند.

* در اين شرايط، وضع گروه‌هاي سياسي در لبنان چگونه است؟ آيا يک انسجام سياسي براي پاسخگويي به اين بحران وجود دارد يا اين که بايد منتظر بود بحران زباله ها به مقدمه‌اي براي بحران هاي بعدي تبديل شود؟

** در اين باره بايد گفت آن گروه سياسي که لبنان را به وضعيت کنوني کشانده، گروه وابسته به سعد حريري است که به عربستان سعودي وابستگي دارد. عربستان به کمک حريري و گروه زير نظر وي که به جريان «آينده» (المستقبل) معروف است، لبنان را به بن بست کشانده است و اجازه انتخاب رئيس جمهوري و برگزاري انتخابات آزاد مجلس را نمي دهد.

در اين رابطه بايد اضافه کرد که عربستان تصور مي کرد در مدت کوتاهي مي تواند حکومت سوريه را سرنگون کند و به نفوذ سوريه در لبنان پايان دهد و اين کشور را زير نفوذ خودش در آورد. به همين دليل سعودي‌ها تاکنون مانع از انتخاب رئيس جمهوري در لبنان شده اند.

به ويژه که مهم ترين چهره‌اي که به عنوان رئيس جمهوري در لبنان مطرح است، «ميشل عون» رييس «جريان ملي آزاد» است که ارتباط نزديکي با جريان مقاومت و «حزب الله» دارد. چون هدف عربستان ضربه به حزب‌ الله و جريان مقاومت است، اجازه انتخاب رئيس جمهوري را که به حزب الله نزديک باشد نمي‌دهد.

از سوي ديگر، فرد مورد نظر سعودي ها براي رياست جمهوري «سمير جعجع» است که از نظر مردم لبنان شخصيتي است که در جنگ داخلي لبنان دست به کشتار مردم زده و قاتل هزاران لبناني است. بنابراين جعجع از نظر سياسي و اجتماعي در شرايطي نيست که به عنوان رييس جمهوري انتخاب شود. از همين جا اوضاع سياسي در لبنان به بن‌بست رسيده است.

از سوي ديگر، عربستان منتظر است که وضعيت سوريه را يکسره کند تا پس از آن بتواند لبنان را زير نفوذ خود بگيرد. طولاني شدن بحران سوريه و ناکامي عربستان و همپيمانانش در سرنگوني حکومت سوريه باعث شده است که بحران در لبنان نيز ادامه يابد.

به اين مساله بايد فساد داخلي لبنان را که از زمان روي کار آمدن «رفيق حريري» نخست وزير فقيد لبنان، شروع شد، اضافه کرد. رفيق حريري خدمات دولتي را که بنا بر قاعده بايد از سوي دولت و وزارتخانه ها به مردم ارائه شود به بخش خصوصي و به شرکت‌هايي واگذار کرد که در ظاهر غير دولتي بودند اما به مراکز قدرت در داخل دولت حريري متصل بودند. اين کار باعث گسترش فساد در لبنان شد.

بنابراين از نظر مردم لبنان، حريري عامل شکل گيري فساد و بحران در لبنان است و دولت تمام سلام در محو اين فسادها از توان چنداني برخوردار نيست و فشار گروه هاي سياسي از خارج دولت به ويژه گروه سعد حريري مانع از ارايه راه حلي مناسب براي حل اين بحران ها شده است.

* آيا بحران زباله ها از اين ظرفيت برخوردار است که به سرنگوني دولت تمام سلام منجر شود؟

** در لبنان با توجه به وضعيت خاص بافت فرقه اي که در اين کشور وجود دارد، 2 چيز غيرممکن است يکي انقلاب و ديگري کودتا. چرا که هر فرقه براي خودش تشکيلات سياسي مستقلي دارد و آن چه با عنوان دولت خوانده مي شود ائتلاف اين تشکيلات فرقه اي در داخل يک تشکيلات بزرگ تر با عنوان دولت لبنان است. بنابراين اين احتمال که زير فشار اين گونه اعتراض ها دولت استعفا دهد، يک احتمال ضعيف است؛ به ويژه که اگر دولت هم استعفا دهد با توجه به اين که رييس جمهوري وجود ندارد و پارلمان هم مهلت قانوني آن تمام شده است، فروپاشي دولت يعني فروپاشي همه چيز در لبنان.

به همين دليل، حتي جريان‌ها و سياستمداران فاسد هم در پي اين هستند که يک حداقلي را نگه دارند و مانع از استعفاي دولت شوند. بنابراين در شرايط کنوني اجازه استعفاي دولت تمام سلام را نخواهند داد.

* با توجه به توضيحات داده شده، بحران زباله ها چه تاثيري بر ثبات سياسي در لبنان خواهد داشت؟

** در شرايط کنوني چيزي به نام ثبات سياسي در لبنان وجود ندارد و هرج و مرج و بحران در اين کشور فراگير شده و هيچ مرجعي براي تصميم گيري نيست. اين نکته را بايد اضافه کرد که در هر منطقه يک گروه سياسي قدرت را در دست دارد. در مناطق شيعه نشين جنبش «امل» و حزب الله قدرت دارند؛ در مناطق «جبل» که دروزي ها ساکن هستند حزب «وليد جنبلاط» فعاليت مي‌کند؛ در مناطق سني‌نشين جريان سعد حريري حضور دارد و در مناطق مسيحي احزابي مانند حزب «فالانژيست» و جريان وابسته به ميشل عون در صحنه هستند. همه اين جريان ها وقتي بحث دولت سازي مطرح مي شود خواهان سهم هستند. اين سهم خواهي يک مانع بزرگ بر سر ايجاد اجماع است چرا که هيچ گروهي حاضر به گذشتن از سهم خود نيست. بنابراين مساله تقسيم سهم بين فرقه ها و احزاب بزرگ ترين مشکل لبنان است .

اين مساله در انتخاب مکان مناسب براي دفع زباله ها نيز به چالشي بزرگ براي دولت تبديل شده است. اکنون دهها شرکت داخلي و خارجي براي شرکت در مناقصه جمع آوري زباله ها حضور پيدا کرده اند، اما جايي براي دفع زباله وجود ندارد و نيروهاي سياسي حاکم در هر منطقه در برابر دفع زباله در آن مناطق مخالفت مي کنند. بنابراين تصميم بر اين شده است که زباله‌ها را در منطقه «عکار» در شمال لبنان که يک منطقه محروم است، دفع کنند.

چون مردم اين منطقه از نظر اقتصادي ضعيف هستند براي اين که با دفع زباله ها در اين منطقه موافقت کنند قرار بر اين شده است که صد ميليون دلار براي توسعه اين منطقه سرمايه گذاري صورت بگيرد، اما شخصيت هاي سياسي عکار در اين ميان هر کدام سهم خودشان را مي خواهند. بنابراين بايد گفت که فسادي که با گسترش خصوصي سازي از دوران رفيق حريري شروع شد در لبنان بسيار ريشه دوانده است و حل آن به اين سادگي امکان پذير نيست .

* با توجه به همه اين شرايط، راه حل پيشنهادي شما براي حل وضعيت پيش آمده در لبنان چيست؟

** بحران لبنان زماني حل مي شود که مساله سوريه حل شود. بايد گفت:شرايط منطقه اي به ويژه پس از توافق هسته اي ايران و گروه 1+5 براي حل بحران‌هاي منطقه آماده است. اگر قدرت‌هاي جهاني در شعارشان براي مبارزه با تروريسم و افراط گري در خاورميانه جدي باشند، بايد ائتلافي براي مبارزه با تروريسم تکفيري تشکيل شود.

در اين شرايط سرنگون کردن حکومت سوريه گزينه مطلوبي نخواهد بود چرا که اگر قرار باشد نيرويي در سوريه روي زمين با تروريسم مبارزه کند آن نيرو، ارتش سوريه است و ارتش سوريه بدون رياست جمهوري «بشار اسد» از هم فرو مي پاشد.

بنابراين شعار حذف اسد يک شعار بي معناست. اگر عربستان سعودي و همپيمانان منطقه اي‌اش مساله را بپذيرند و در سوريه و عراق اولويت در مبارزه با تروريسم باشد، بنابراين مساله سوريه حل خواهد شد و به محض حل اين مساله، مساله لبنان نيز حل خواهد شد و عربستان دليلي براي ممانعت از انتخاب رييس جمهوري در لبنان نخواهد داشت.

بازتاب بحران لبنان در آيينه رسانه‌هاي عرب

رسانه هاي جهان عرب درباره تظاهرات اعتراض آميز مردم لبنان نگاه هاي گوناگوني دارند. برخي، اين اعتراض ها را دريچه اي به سوي حل مشکلات و شمار ديگري مسيري مي دانند که به آشوب و بي ثباتي ختم مي شود .اين روزها تجمع هاي اعتراض آميزي، فضاي لبنان را فراگرفته است.

هرچند بحران زباله و فشار به دولت براي حل اين مشکل نماي اصلي اين چالش است اما بررسي مطالب منتشر شده در رسانه هاي جهان عرب نشان مي‌دهد که همه داستان اعتراض‌هاي مردم بيروت تنها متوجه بحران زباله نيست و معترضان اين بحران را به چالش هاي سياسي ديگر گره زده اند .اين گزارش مهمترين مطالبي را که در رسانه هاي عربي درباره اعتراض مردم لبنان و مولفه هاي نقش آفرين در شکل گيري آن منتشر شده بررسي مي کند.

روزنامه الحيات چاپ لندن به مساله فساد سياستمداران لبناني و نقش آن در اعتراض هاي اين کشور اشاره کرد. اين روزنامه فرامنطقه اي در گزارشي با عنوان «درد مردم هزاران نفر را جذب کرد و به سياستمداران فاسد هشدار داد» نوشت: جنبش مردمي در لبنان که از دو هفته پيش با راهپيمايي عليه بحران زباله ها آغاز شد به اعتراض هايي عليه فساد مسئولان و طبقه سياسي حاکم اين کشور تبديل شده است.

به نوشته اين روزنامه، جنبش اعتراض آميز با جذب هزاران نفر از شهروندان لبنان با هدف برپايي راهپيمايي، از همه سازمان ها و نهادهاي جامعه مدني خواسته است که در ميدان ها گردهم آيند و اين مساله هشدار مهمي براي رهبران و احزاب سياسي و طايفه اي لبنان است.

در اين حال،روزنامه المستقبل سرخوردگي و ياس جوانان لبنان را که به دليل فساد طبقه ي حاکم در اين کشور به وجود آمده است علت اعتراض هاي اين کشور معرفي کرد. روزنامه المستقبل در گزارشي به قلم «اسعد حيدر» نوشت: شکي نيست که بن بست سياسي و ريشه دار شدن فساد در ميان همه نهادها و قشرها و بحران هاي معيشتي، لبنان را تهديد مي کند و اين کشور را در زمره کشورهاي شکست خورده قرار مي دهد .

به نوشته اين تحليلگر، چنين مسائلي حالتي از سرخوردگي و نااميدي را ميان جوانان لبنان به وجود آورده و سبب شده است تا لبناني ها براي رهايي از آن تلاش کنند.

از طرفي،روزنامه النهار لبنان، نگراني جريان هاي سياسي اين کشور را از اعتراض هاي اخير برجسته کرد و گفته هاي برخي از مسئولان اين جريان ها را نشانگر ناگواري اوضاع آنان قلمداد کرد.روزنامه النهار در گزارشي زير اين تيتر که «آيا تظاهرات لبنان آغاز انقلاب است يا دريچه اي براي دست زدن به کودتا و به راه انداختن حمام خون» به نقل از «بنجامين بارت» خبرنگار روزنامه « لوموند» فرانسه آورد: همه لبنان به کمپين «بوي گندتان همه جا بلند شده است» با ديده نگراني نگاه مي کنند.

به نوشته اين روزنامه، واقعيت آن است که جنبش مردمي ترس را ميان حزب هاي وابسته به جريان هاي سياسي اين کشور برانگيخته است. در اين شرايط به نظر مي رسد گفته هاي «نبيل دوفريج» وزير اصلاح امور اداري لبنان وابسته به جريان مستقبل مبني بر اينکه رخدادهاي لبنان کودتايي با هدف تغيير قانون است نشانگر وخامت اوضاع اين جريان باشد.همچنين اين روزنامه به نقل از روزنامه فرانسوي «لوپوان» نوشت: پس از سپري شدن 25 سال از جنگ داخلي لبنان همچنان مردم اين کشور از بحران قانونگذاري درباره برق رنج مي برند و هر سال در تابستان از مشکل کم آبي به ستوه مي آيند.

از سويي،روزنامه الانوار بن بست اوضاع سياسي لبنان را برجسته و آن را علت اعتراض‌هاي اين کشور عنوان کرد. اين روزنامه لبناني در گزارشي به قلم «رفيق الخوري» دليل اعتراض مردم لبنان را بن بست سياسي و شکست دولت اين کشور معرفي کرد. الخوري در گزارش خود تصريح کرده در شرايطي که اوضاع سياسي در لبنان به بن بست رسيده، چاره اي جز حضور در خيابان و اعتراض نيست.

در اين ميان،روزنامه الاخبار لبنان از وجود دلهره ميان طبقه حاکم در گزارش خود خبر داده است. با اين حال الاخبار در گزارش خود به قلم «اسعد ابوخليل» نوشت: آنچه در لبنان رخ مي دهد، انقلاب نيست. به نوشته ابوخليل، آنچه را در قلب بيروت رخ مي دهد نبايد ناديده گرفت. اعتراض کنندگان توانستند راحتي را از طبقه حاکم سلب کنند و نوعي ترس و وحشت را ميان آنان به وجود آورند؛ رخدادي که پيش از اين سابقه نداشت.

منبع: ايرنا

http://www.ettelaat.com/new/index.asp?fname=2015\09\09-16\20-31-58.htm&storytitle=%D1%ED%D4%E5%9D%ED%C7%C8%ED%20%DA%E1%E1%20%C8%CD%D1%C7%E4%20%D3%ED%C7%D3%ED-%20%C7%CC%CA%E3%C7%DA%ED%20%E1%C8%E4%C7%E4

ش.د9402884