رئیس سازمان انرژی هسته‌ای ایران با تأکید بر اینکه کشورش به فعالیت‌های هسته‌ای خود به‌صورت کامل ادامه می‌دهد، متذکر شد طرف غربی در اجرای تعهدات خود در برجام از جمله در لغو تحریم‌های بانکی تأخیر کرده است.
«علی اکبر صالحی» رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در گفت‌وگو با پایگاه اینترنتی «العربی الجدید»، جزئیات مذاکرات هسته‌ای و سازوکار اجرای توافق هسته‌ای بین تهران و گروه 1+5 را تشریح کرد. برخی مسائل منطقه‌ای که در اولویت سیاست‌های ایران قرار دارد از دیگر محورهای این گفت‌وگو است.
بعد از اجرایی شدن توافق هسته‌ای در ماه ژانویه گذشته، ایران هسته‌ای امروز کجاست؟ چه‌میزان از تعهدات خود را اجرا کرده‌اید و غرب چه‌میزان از تعهدات خود را؟
ــ توافق، برنامه کاری نهایی است که طرفین برای پایان دادن به بحران ساختگی هسته‌ای بر آن توافق کرده‌اند. اجرای این طرح بی‌وفقه و به‌خوبی صورت می‌‌گیرد و من همچنان با «ارنست مونیز» وزیر انرژی آمریکا جهت بررسی سازوکار اجرای این توافق، در تماس هستم. تهران به آنچه باید، متعهد است ولی تأخیری پیش آمده که طرف مقابل مسئول آن است. موانع مشخصی وجود ندارند ولی منظورم اینجا، تأخیر آنها در اجرای برخی نقاط به‌شکل کامل است که از جمله این موارد رفع تحریم‌های ایران به‌موجب این توافق است. تاکنون، برخی بانک‌های بزرگ اروپایی تحریم‌هایش را به‌طور کامل پایان نداده‌اند از این جهت که آنها قبلاً تعهد دادند که وارد معامله تجاری با ایران نشوند. ما همچنان منتظر هستیم که وزارت امور خارجه ایران با اتحادیه اروپا به‌منظور حل این بحران تماس بگیرد. هیئت انرژی اتمی مسئول این بخش نیست اما ارزیابی من این است که روند امور تقریباً خوب است.
بازرسی از سایت‌های اتمی و نظامی ایران یکی از نقاط بحث برانگیزی بود که دستیابی به توافق را قبلاً با مانع روبه‌رو کرد. آیا عملاً با غربی‌ها برای افزایش تعداد بازدیدها از مراکز هسته‌ای توافق کردید و آیا می‌پذیرید که وارد سایت‌های نظامی شما شوند؟
ــ بازرسی دارای چارچوبی مشخص و متشکل از چند نقطه است؛ از جمله این نقاط شروط معاهده‌های بازرسی بین‌المللی و جزئیات پروتکل الحاقی و همچنین شروط دیگری است که در متن توافق درج شده است. ایران هیچ بازرسی خارج از این نقاط را قبول نمی‌کند. بازرسی معمولاً از سایت‌های هسته‌ای انجام می‌شود ولی اگر مراکز غیرهسته‌ای دیگری هم مطرح شود، باید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دلایل واقعی و مستند به ادله را ارائه کند، و اگر قانع کننده باشد دیگر هیچ مشکلی برای باز کردن در به‌روی بازرسان وجود ندارد.
آیا احتمال می‌دهید که بحران سایت «پارچین» در آینده دوباره تکرار شود؟
ــ کنار توافق هسته‌ای، ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر نقشه راه مشترک توافق کرده‌اند. مشکل سایت پارچین به‌شکل نهایی حل شد. تهران نیز داوطلبانه درهای این سایت را به‌روی «یوکیا آمانو» مدیرکل آژانس اتمی باز کرد. برای بار دوم بود که مسئولانی از آژانس وارد پارچین شدند و از آن نمونه‌برداری کردند. نتایج آن ثابت کرد که تردیدهای مطرح شده نادرست است، لذا فکر نمی‌کنم که پرونده بازرسی از مراکز نظامی بعداً مطرح شود. ایران ثابت کرد که حرفش درست است همان‌طور که مذاکره‌کنندگان ما بارها بر ضرورت احترام به استقلال کشور و محرمانه بودن مراکز نظامی آن تأکید کرده‌اند.
طبق اعلام «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران، تهران اعلام کرده است که پروتکل الحاقی را اجرا خواهد کرد؛ پروتکلی که امکان بازرسی فوری و غافلگیر کننده از سایت‌های اتمی را فراهم می‌کند ولی این بند نیاز دارد که در مجلس شورای اسلامی تصویب شود. آیا این پرونده را به‌زودی به مجلس ارائه می‌دهید؟
ما تا 8 سال آینده وقت داریم. ما پروتکل الحاقی را داوطلبانه اجرا خواهیم کرد و مجبور نیستیم که آن را به مجلس ببریم تا به تصویب نمایندگان برسد.
آیا این موضوع خشم منتقدان داخلی، به‌ویژه تندروهای اصولگرایان را برنمی‌انگیزد؟
این‌چنین فکر نمی‌کنم. توافقی داخلی درخصوص این موضوع وجود دارد.
شما ریاست مذاکرات فنی و تخصصی با غرب را به‌عهده داشتید، شما بندهای رآکتور اراک و مراکز نطنز و فردو را اجرا کردید؛ بندهایی که انتقاد خیلی‌ها در داخل ایران را برانگیخت؛ آنها می‌گویند که شما امتیازهای سرنوشت‌سازی دادید. نظرتان چیست؟
فعالیت‌های هسته‌ای ما در تمامی ابعاد آن از قبیل غنی‌سازی اورانیوم، تولید آب سنگین، کشف و استخراج اورانیوم خام، ادامه تحقیقات هسته‌ای، ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای جدید و تولید سوخت ادامه خواهد داشت، این بدین معناست که چرخه (برنامه) هسته‌ای ایران متصل و بی‌وقفه خواهد بود، برخی محدودیت‌ها وجود دارند که ایران آن را در عمل پذیرفته است ولی آنها به‌معنای متوقف کردن کار یا کُند کردن آن نیست، به‌طور مثال، ایران 9هزار سانتریفیوژ در تأسیسات خود داشت و سالیانه معادل 2300 کیلوگرم اورانیوم را غنی‌سازی می‌کرد. به‌موجب این توافق، تعداد سانتریفیوژها به 6هزار دستگاه کاهش یافت که می‌توانند معادل 1500 کیلوگرم اورانیوم را غنی‌سازی کنند ولی نیاز حقیقی ما برای اورانیوم غنی‌شده در رآکتور بوشهر سالیانه معادل 30هزار کیلوگرم است، یعنی اینکه ما فاصله بسیار زیادی از مقدار مورد نیاز داریم. این سانتریفیوژها از نسل قدیمی است و ما باید آن را با سانتریفیوژهایی از نسل جدید جایگزین می‌کردیم تا سطح تولید افزایش یابد. برخی از آنها (سانتریفیوژها) را تولید و آزمایش کردیم ولی بهبود تولید تعداد مورد نیاز از این دستگاه‌ها به زمان زیادی نیاز دارد. در نهایت، ما کاهش تعداد آنها به‌مدت 10 سال آینده را پذیرفتیم؛ این، مدت توافق است. طی این مدت، ما آنچه را نیاز داریم توسعه خواهیم داد تا بعد از مدت زمان تعیین شده، آن را مورد استفاده قرار دهیم. اگر فرض کنیم که ایران در دستیابی به این توافق موفق نمی‌شد و در چنین شرایطی باقی می‌ماندیم شاید برخی این‌گونه تصور کنند که توافق در ظاهر عبارت از امتیازات و محدودیت‌هاست ولی در حقیقت این‌گونه نیست.
منبع: تسنیم
