نباید ترکیه به عربستان نزدیک شود

(روزنامه آفتاب يزد ـ 1394/06/26 ـ شماره 4429 ـ صفحه 15)

روایات دوگانه از اردوغان

همه اینها نشان از آن داشت که روزی روزگاری رابطه ایران با ترکیه به خاطر وجود اردوغان گل کرده بود وهربار مراودات مختلف با این کشور هم بهتر و بهتر می‌شد. حالا یکی از کشورهای همسایه شمالی ایران شده بود دوست و هم پیمان مستحکمی برای ما در خیلی چیزها... اردوغان رفتنی نبود حتی آن زمانی که جایش را با احمد داووداوغلو عوض کرد و به جای نخست وزیری، رییس جمهور شد...بازهم با انتقال قدرت از نخست وزیری به رییس جمهوری، تمام قدرت سابقش را در ید نگه داشت ... داستان حزب اعتدال و توسعه و اتفاقات مختلفی که در طی حدود14 سال برکشور ترکیه گذشت مفصل و متفاوت بود، در پس فراز و فرودهای تاریخ بیش از یک دهه اخیر این کشور، " اردوغان"، گاه محبوب مردمش می‌شدو گاه تبدیل به یک دیکتاتور تمام عیار ... بعضی از او به عنوان منجی مذهب در ترکیه یاد می‌کردند و برخی او را یک افراطی تمام عیار می‌دانستند که هدفش سلب آزادی‌های پیشین جامعه این کشور و اعمال فشار بر هواخواهان جدایی دین از مذهب است، بعضی او را ضلع مقابل آتاتورک می‌دانستند و به مدح و ثنایش می‌پرداختند و بعضی هم به خاطر همین او را نکوهش می‌کردند و شایسته آن می‌دانستند که باید متنبه شود و از قدرت کناره گیری کند.

اردوغان در کشورش شخصیتی دوگانه دارد، شخصیتی به مثابه سیاستمداری خاکستری که اگر چه از جهتی در دوره او وضعیت اقتصادی کشورش بهبود یافت اما در زمانه ای هم رسوایی‌های مالی وی و یارانش گریبانگیر دنیای پررمزو راز این شخصیت ترک شد، گاه آنقدر در سخنرانی هایش شور و هیجان داشت که می‌شد فهمید چه قدرسودای قدرت در سر دارد و شوق پیروزی‌های آتی اش بر کلامش شعله افکنده و گاهی هم آنقدر از عصبانیت در پشت تریبونهایش حرف می‌زد که گلو و حنجره اش را یارای ایستادگی در برابر مخالفان او نبود .. حتما خیلی از شما به یاد دارید روزهای پرتلاطم تظاهرات‌ها علیه اردوغان را که باعث شد تا مدت‌ها صدای وی پشت میکروفن بگیرد و نتواند حرف بزند....

معادلاتی که به هم خورد

خیابان‌های ترکیه هم هر ازگاهی در این سالها صحنه درگیری‌های مختلف بوده است، زمانی له اردوغان شعار می‌دادند و زمانی هم علیه او ... با این حال هنوزهم ترکیه روزگار خود را با حزب عدالت و توسعه ورییس جمهورش سپری می‌کند، هرچند که اردوغان، امروز دیگر فروغ سال 2002 را ندارد، اما هنوزهم در بین آرای مردم بیشترین رای را به خود اختصاص داده است اما بایک تفاوت عمده ..

آخرین انتخابات پارلمانی این کشورپیام مهمی به تاکید اکثریت مردم ترکیه بر تکثر و مخالفت با تمرکزگرایی قدرت اردوغان بود؛ بدان معنا که در آخرین انتخابات پارلمانی ترکیه، مردم کاری را کردند که هرچند بیشترین آرا هنوز هم در بین احزاب فعال این کشور، به یاران اردوغان رسید امامردم ترکیه برخلاف دوره‌های پیش، تقسیم قدرت در پارلمان این کشور را به تمرکز قدرت "آ ک پ" ترجیح دادند و نتایج انتخابات ترکیه همان‌گونه که از قبل نیز قابل پیش‌بینی بود با ریزش آرای حزب حاکم ترکیه و با صعود حزب کردی دموکراتیک خلق همراه شد. امری که باعث آن بود تا حزب عدالت و توسعه مجبور به اقدام در جهت ایجاد ائتلاف شود ائتلافی که هرگز ایجاد نشد تا جایی که در پی شکست مذاکرات حزب حاکم ترکیه برای تشکیل دولت ائتلافی با دیگر احزاب، «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه ناچار شد دهم آبان ماه امسال را به عنوان انتخابات مجدد مجلس اعلام کند و حالا چشم‌ها به انتخابات زود هنگام ترکیه است ...

آنچه مسلم اینکه این روزها اردوغان حال خوش 14 سال پیش را ندارد همانطور که روابطش با ایران هم به خوبی یک دهه گذشته نیست . اما چرا به یکباره تمامی آن معادلات به هم ریخت و شخصیتی که مغرورانه برروی پله‌های کاخ ریاست جمهوری اش لباس دوران عثمانیان را برتن می‌کرد و می‌خواست تا خود را تداعی کننده پادشاهان کشورگشای خلفای آن زمان بداند و ترکیه‌ای را در سر می‌پروراند که از شرق تا غربش لرزه براندام همسایگان می‌اندازد... اکنون در گیرودار رابطه‌های خود با احزاب داخل کشور و همین طور روابط با خارج کشورش اینچنین دچار خطای محاسباتی شد ؟

و از طرفی در این دوران چه بر سر رابطه خوب ایران و ترکیه آمد که حتی خیلی‌ها سخن از این می‌گویند که در میان سفرهای منطقه ای اخیر محمدجواد ظریف به دلایلی، ترکیه جاماند !...

شاید روزهایی که هنوز بهار عربی به خود رنگ و بوی خزان ندیده بود کمتر کسی متصور این موضوع می‌شد که ممکن است سایر کشورها هم در میان حوادث غیر قابل پیش بینی پس از انقلاب کشورهای عربی، روابطشان تحت‌الشعاع قرار بگیرد، شروع جنگ داخلی سوریه از یک سو و ظهور گروه منحوس و مذموم داعش هم مزید برعلت شد، تا آهنگ اختلافات ایران و ترکیه هم در این میان با ریتمی ناموزون بنوازد !

اما شوربختانه، دیدگاه متفاوت ترکیه در قبال سوریه و همین طور رفتارهای غیر قاطع و ناهماهنگ این کشور در قبال پدیده داعش، از جمله آنچه که در کوبانی برمردم کرد این کشور گذشت، همه و همه باعث شد تا اختلافات ما با ترکیه بیشتروبیشتر شود . ..

تهدیدهایی که ترکیه می‌پندارد

امروز، اردوغان در کنار تهدیدها و اختلافات داخلی که در کشور دارد بیم‌های دیگری را هم از ناحیه‌های مختلف احساس می‌کند شاید نخست، تهدیدی به نام بشار اسد است و در پی آن سیاست‌های ایران در قبال سوریه، دوم رابطه‌ای که "پ ک ک" شاخه نظامی ترکیه و ارتباطش با "پ ی د" شاخه سیاسی حزب دموکرات خلق درسوریه دارد و البته این روزها حس می‌شود که تا حدی از سویی داعش را نیز جزو تهدیدهای شماره سوم خود به شمار می‌آورد... به راستی چرا در شرایطی که حتی آمریکا هر چند ظاهری بر ضد داعش ائتلاف تشکیل می‌دهد ترکیه تا این حد در مبارزه با داعش کوتاهی و سستی به خرج می‌دهد ولی در عوض ایران را برای خود یک تهدید بالفعل قلمداد می‌کند ؟

امیدی به رابطه نیست ؟!

در اینکه اردوغان در سالهای اخیر سیاست‌های غلطی را در پیش گرفته شکی نیست اما آیا باتمامی این اوصاف همه راه‌ها به سمت تحکیم رابطه بین دو کشور(ایران و ترکیه ) بسته شده است؟ ...

چه باید کرد، آن هم در شرایطی که کشورمان همواره نشان داده است که خواستار ایجاد رابطه با کشورهای همسایه و هر کشور دیگری است که با نیتی پاک، دست همکاری به سوی کشورمان دراز کند، همانطور که دولتمردان ایرانی برای تداوم همکاری هایشان با نیتی دوستانه دست‌های ملل و دولت‌های مختلف را می‌فشارند .

به راستی چرا باید اکنون چنین رابطه ای بین دو کشور ایران و ترکیه برقرار باشد؟ و اگر وضع به همین منوال پیش رود، آینده این رابطه به کجا کشیده خواهد شد؟ این قبول که اردوغان و حزب اسلامگرایش این روزها رابطه شان با ایران شکراب شده اما مسلما راهکارهایی برای ترمیم این رابطه وجود دارد.هرچند کاهش محبوبیت اردوغان در بین ایرانیان را باید در خود او جست و جو کرد و نه کشورما... چرا که اگر غیر از این بود اردوغان در خود ترکیه هم محبوبیتش کاهش نمی‌یافت!... و هرچند در میان اخلال در این رابطه مطمئنا اردوغان مقصر ماجرابوده ولی راه‌های دیپلماسی برای حفظ رابطه‌ها همیشه پابرجاست .

مشترکات ایران و ترکیه

شاید بسیاری، این روزها معتقد باشند که رفتار ترکیه ای‌ها هر لحظه به سمت عربستان سعودی میل پیدا می‌کند و از ایران دورتر می‌شود و برای همین باید از اردوغان فاصله گرفت، اماحقیقت آن است که کشورما باید تمامی تلاشش را در این مدت انجام دهد تا اتفاقا با رویکردی دیپلماتیک و دوستانه اجازه نزدیکی ترکیه به عربستان را ندهد .

چرا که چه بخواهیم چه نخواهیم ایران و ترکیه سالهای سال است که باهم روابط حسنه ای داشتند و هنوزهم می‌توانند داشته باشند. اگر قرار باشد نام پنج کشور اول خریدار نفت ایران را نام ببریم مطمئنا ترکیه یکی از آنهاست و از جهتی هم اکنون بیش از 3 هزار شرکت ایرانی در ترکیه ثبت شده اند که این موضوع می‌تواند در روابط اقتصادی کشورمان مثمر ثمر باشد همه این موارد در حالی است که در حال حاضر هم یکی از شرکای محکم و جدی تجاری ما ترکیه است .

از جهتی دیگر ما و ترک‌ها مشترکات فرهنگی زیادی با یکدیگر داریم که می‌توانیم برروی آنها تمرکز بیشتری داشته باشیم و همین موضوع را بهانه ای در راستای تحکیم روابط خود با این کشورهمسایه قلمداد کنیم حتی اگر این روزها اردوغان خلقش تنگ باشد ..

این را هم فراموش نکنیم که این روزها کمتر کسی می‌تواند داعش را دشمن خود قلمداد نکند حتی اردوغان، برای همین می‌توان داعش را هم به عنوان تهدید مشترک ایران و ترکیه عاملی برای صحبت‌های هر چه بیشتر در جهت نزدیک شدن دو کشور به یکدیگر قلمداد کرد .

به دنبال این وجه تشابه ها، ایران باید با دقت و البته تنها در نقش نظاره گر، انتخابات دهم آبان ماه ترکیه را نیز بادقت دنبال کند چرا که مطمئنا آنچه که در آینده انتخاباتی این کشور روی می‌دهد برای ما نیز بسیار مهم است، فراموش نکنیم این روزها اردوغان خود نیز با شکست‌های اخیرش اندکی رویه تعدیل را در پیش گرفته که شاید بتوان این موضوع را هم امید دیگری برای ایجاد این نزدیکی بین دوکشور قلمداد کرد .

نئوعثمانی‌گری

به سراغ حشمت اله فلاحت پیشه می‌رویم کسی که در باره رابطه ایران و ترکیه در این ماه‌ها و همچنین آنچه که در انتخابات دهم آبان ماه قرار است روی دهد به آفتاب یزد می‌گوید:" ایران در روابطش با کشورهایی مثل ترکیه که هم همکار و هم رقیب محسوب می‌شود باید بادقت به شرایط توجه کند، آنچه مسلم است اینکه در سالهای اخیر آقای اردوغان بسیار آرمانگرایانه و جاه طلبانه سیاست نئو عثمانی گری را پیش برد و در این راستا یکسری اشتباهات راهبردی را، هم در سیاست داخله و هم در سیاست خارجه خود نشان داد این عمل او باعث شد تا آن نقش مثبتی که اردوغان در دنیای اسلام بازی می‌کرد تبدیل به یک نقش منفی شود و اوج منفی شدن این نقش در سوریه رخ داد، ترکیه به گونه ای در این سال‌های اخیر ضعیف عمل کرد که حتی مجبور شده است اکنون حالت انفعالی به خود بگیرد."

این کارشناس مسائل بین الملل ادامه می‌دهد: "منتقل کردن بحران مهاجران سوریه از مرزهای ترکیه به مرزهای اروپایی به خاطر همین انفعال ترکیه شکل گرفت ."

وی ادامه می‌دهد:" در داخل ترکیه هم جریانات چپ و جریانات کردی به دلیل این انفعالات در سوریه به شدت از مخالفین اردوغان هستند."

فلاحت پیشه تاکید می‌کند:" اما در سیاست، هنر سیاست مدار این است که به رغم داشتن اختلاف، روابط با این کشورها را کنترل کند، ترکیه کشوری است که مبادلات آن با ایران به بیش از 13 میلیارد دلار می‌رسد و باید کاری کنیم که این سطوح نه تنها کاهش پیدا نکند بلکه حتی تا افق 30 میلیارد دلار افزایش یابد."

وارد چالش نشویم

این کارشناس ادامه می‌دهد:" هیچ وقت نباید با ترکیه وارد رابطه چالشی بشویم آن هم علی رغم همه تحولاتی که در ترکیه شکل می‌گیرد، من معتقدم که در آینده، چه اصولگرایان لیبرال یا چه گروه‌های مخالف آنهاکه نقش بیشتری در سیاست یافته اند، نباید فرقی به حال ایران داشته باشند."

فلاحت پیشه با تصریح اینکه اسلامگرایی یک گرایش کلی است و قرار نیست هر دولت اسلامگرایی مطابق میل ایران رفتار کند ادامه می‌دهد:" ما نباید گمان کنیم هر جایی که نامی از اسلام می‌آید به نفع ماست بلکه باید عملکرد آنهارا به نظاره بنشینیم، اردوغان رفتار خوبی را با وجهه اسلام گرایی از خود نشان نداد همانطور که در گذشته هم جریانات چپ و لائیک رفتار خوبی با ایران نشان ندادند ولی هم اردوغان و هم جریان چپ و هم طرف ایرانی به این نتیجه رسیدند که در آینده، روابط ملی بر این مسئله اولویت داشته باشد."

انتخابات دهم آبان

فلاحت پیشه تاکید می‌کند:" در قبال انتخابات ترکیه در آبان ماه، ایران باید سیاست صبر و انتظار را در پیش بگیرد و به گونه ای رفتار نکنیم که گروهی از گروه‌های ترکیه در فضای پیچیده کشور اینگونه احساس کنند که اگر به قدرت برسند باید رابطه با ایران را محدود کند."

فلاحت پیشه در پاسخ به این سوال که در انتخابات آینده پارلمان ترکیه چه‌نوع چینشی بهترین چینش به نفع آینده روابط ایران و ترکیه خواهد بود به ما می‌گوید:" من معتقدم هر چه تکثر در ترکیه بیشتر شود به سود رابطه با ایران است یعنی حاکمیت یک جریان خاص در ترکیه چه جریان اردوغان چه جریان لائیک‌ها به ضرر مناسبات با ایران خواهدبود، بنابراین در این نوع معادلاتی که در ترکیه شکل می‌گیرد باید هم تکثر قومی و هم مذهبی وجودداشته باشد مثلا وقتی کردها می‌توانند یک اقلیتی را در اختیار داشته باشند به سود همه است و البته رخ دادن همین اتفاق در انتخابات آینده ترکیه هم قابل پیش بینی است این که فضای متکثرتری را در آینده خواهیم داشت."

فلاحت پیشه درباره اینکه آن عاملی که باعث بیشترین اختلاف بین ایران و ترکیه شد چه بود پاسخ می‌دهد:"دو حوزه اختلافی بین ایران و ترکیه شکل گرفت، یکی در حوزه کردی و بحث "پ ک ک" بود و دیگری هم اتفاقات سوریه و البته موضوع عام‌تر، جریان گری سیاست "نو عثمان گری" ترک‌ها بود که البته من معتقدم که این سیاست در حال حاضر تعدیلتر شده چون با سنگ‌ها و صخره‌هایی از واقعیت برخورد کرده است."

وی ادامه می‌دهد:" ترکیه در قبال سوریه می‌توانست استراتژی مبتنی بر ثبات را در پیش بگیرد در حالی که آنها به گونه ای عمل کردند که معضل حوزه "کردی "را که 12 استان این کشور را درگیر کرده بود دوباره احیا کنند."

رابطه ایران و ترکیه با عربستان قابل قیاس نیست

فلاحت پیشه تاکید می‌کند:"رابطه ایران و ترکیه هیچ گاه شبیه به رابطه ایران و عربستان نیست . متاسفانه در عربستان نوعی جزم اندیشی "سلفی" وجود دارد که همین موضوع، خیلی از فرصت‌ها در رابطه با عربستان را از بین برده است ولی در ترکیه این مشکل نیست ، به خاطر همین شاهد بودیم در اوج اختلافاتی که آقای اردوغان با ایران شکل داده بود، قوی ترین هیئت سیاسی که در طول سالیان اخیر به ایران آمد هیئتی بود که در همان زمان، آقای اردوغان همراه خودش آورد."

فلاحت پیشه ادامه می‌دهد: "مقتضیات اقتصادی، مرزی، ژئوپلتیکی و امنیتی بین ایران و ترکیه به حدی قوی و جدی است که اختلافات مقطعی، نوسانات جدی را در روابط این دو کشور ایجاد نخواهد کرد، عواملی که متاسفانه بین ایران و عربستان وجود ندارد ولی من معتقدم دولت جمهوری اسلامی ایران در صدد کاهش اختلافات خود با هر کشوری به ویژه همسایگان است."

http://aftabeyazd.ir/?newsid=14004

ش.د9402755