ترکیه در بستر تراکم چالش های امنیتی

انفجار تروریستی  منطقه قزل آی ( هلال احمر ) آنکارا که منجر به کشته شدن   37 نفر و زخمی شدن 125 نفر شد، سومین انفجار تروریستی طی شش ماه اخیر در شهر آنکارا محسوب می شود.

 کمتر از یک ماه قبل، انفجار دیگری در آنکارا به کشته شدن ۲۹ تن انجامید، اما انفجار های اخیر در نقاط کلیدی اقتصادی و حمل و نقل عمومی در آنکارا رخ داده است که به منطقه استقرار سفارتخانه‌ها  و نهادهای مهم دولتی نزدیک است.

حزب کارگران کردستان همواره متهم اول در این انفجارها معرفی می شود. البته تحلیل گران امنیتی ترکیه معتقدند که پ.ک.ک با همکاری سایر سازمان های همسو و حتی سرویس های خارجی اقدام به این گونه اقدامات تروریستی می کند. به هر حال محیط امنیتی ترکیه با چالش های متراکم مواجه است و عملا دولت ترکیه توان لازم برای  جلوگیری از فرایندی شدن پدیده تروریسم در قلمرو ملی خود را فعلا ندارد.

در این یاداشت ضمن اشاره به چند ملاحظه پیرامون حوادث تروریستی 23 اسفند آنکارا، به تحلیل عوامل و شرایطی که منجر به چالش های امنیتی ترکیه شده است، می پردازیم:

الف) ملاحظات پیرامون حوادث تروریستی اخیر

1- پیش بینی سفارت آمریکا؛ سفارت آمریکا در آنکارا دو روز قبل از رویداد اخیر به شهروندان کشورش در مورد "یک توطئه بالقوه تروریستی" در آنکارا هشدار داده بود.در این پیش بینی قلمرو ترور نیز تا حدودی مشخص شده بود؛ امری که همواره سوال اصلی تحلیل گران ترک قرار گرفته که سفارت آمریکا بر مبنای کدام اطلاعات چنین پیش بینی را کرده بود.

2- اتحاد سازمان های چپ افراط گرا حول پ.ک.ک؛ یک هفته پیش شورای رهبری پ.ک.ک با تشکیل جلسه مشترک در کوه قندیل، اتحاد هفت گروه چپ مارکسیستی با پ.ک.ک را رسما اعلام کرد.آن ها متعهد شدند که جنگ را در مراکز شهری و مرکزی ترکیه دنبال نمایند. طبق این توافق هفت سازمان چپ و گروه مسلحانه ترکیه شامل حزب کمونیست مارکسیست – لنینیست (MLKP)، حزب کمونیست ترکیه (TKP)، حزب کمونیست کردهای دانمارک (DKP)، حزب کمونیست مائوئیست (MKP)، حزب کار و کمونیست ترکیه (TKEP/L)، اتحاد مسلحانه مارکسیست – لنینیست (THKP-C/MLSPB) و قرارگاه انقلابی تحت عنوان «اتحاد حرکت خلق انقلابی» با پ.ک.ک متحد شدند. 

3- مدل القاعده گونه ترورهای اخیر؛ حملات انتحاری اخیر که با انفجار اتومیبل های سرقتی  علیه شهروندان عادی صورت می گیرد، بیشتر یادآور الگوی تروهای القاعده در بین سال های 2007-2004 در عراق بود. جریان پ.ک.ک بعداز تلفات سنگین در تاکتیک جنگ داخلی موسوم به جنگ خندق به الگوی ترورهای کور روی آورده است.

4- همزمانی با تحرکات دیپلماسی ترکیه؛ این موضوع نیز از چشم تحلیل گران ترک پنهان نماند که هر دو ترور ماه اخیر همزمان در آستانه سفر اردوغان به جمهوری آذربایجان صورت گرفت و منجر به تعویق آن سفر گردید. البته به همزمانی با نشست مذاکرات سوریه نیز اشاره دارند.

ب)عوامل  چالشی شدن محیط امنیتی ترکیه 

در چالشی شدن محیط امنیتی ترکیه، عوامل و شرایط مختلفی موثر بوده است که در ذیل به مهم ترین آن اشاره می شود: 

1- پیروی از سیاست آشوب ساز؛ دولت ترکیه و بخصوص شخص اردوغان به سبب تصویر ناقصی که از نظام منطقه ای داشته و داردف  منافع ملی ترکیه را در زمین باتلاقی خاورمیانه درگیر کرده است.آرمانگرایی بدون توجه به توان ملی و رویکرد رئالیسم تهاجمی، چشم اندازهای بحرانی را برای ترکیه ترسیم می کند. این در حالی است که منطق حاکم بر واقعیت های ساخت اجتماعی ترکیه ایجاب می کرد که این کشور از هرگونه منازعات فرقه گرایی و اخوانی گرایی دوری نماید.

2- قرار گرفتن در بازی آمریکا ؛ اقتدار اردوغان و تفکرات او هیچ موقع مطلوبیت غرب در ترکیه نبوده است.غرب همواره نظام شناختی حزب عدالت و توسعه را مغایر با اصول سکولاریسم می دانست، اما مخالفت مستقیم با آن را که پایگاه اجتماعی قابل توجهی در ترکیه دارند، به مصلحت منافع خود نمی دید. با این حال آمریکائی ها زمین گیر کردن و اقتدار زدایی از  حاکمیت تحت فرمان اردوغان، به قصد مدیریت و رام کردن را به صورت غیر رسمی در یک دهه اخیر دنبال کرده است. شرایط فعلی حزب حاکم ترکیه و شخص اردوغان که با هجمه های داخلی و خارجی مواجه است، بسترهای لازم را برای برنامه های غرب فراهم نموده است؛  زیرا در چنین شرایطی است که اردوغان احیای روابط با رژیم صهیونیستی را ضروری می پندارد و یا قلمرو ملی ترکیه را برای بازسازی ناتو مهیا ساخته و بر حفظ روابط راهبردی با آمریکا تاکید می نماید.

مطلوبیت راهبردی غرب در منطقه فروپاشی خط مقاومت، نقش آفرینی ترکیه به عنوان پایانه جنوب شرق ناتو در مقابل روسیه، جلوگیری از نقش آفرینی مکمل گرای تهران-آنکارا در مسایل منطقه ای جهان اسلام بود، که متاسفانه اردوغان ناخواسته در زمین بازی غرب قرار گرفت و چشم اندازهای غرب را عملیاتی کرده و می کند.

سخن پایانی 

چالش های محیط امنیتی ترکیه خروجی انباشت مسایل و تعارض های ملی و منطقه ای این کشور است که معمار واقعی آن رجب طیب اردوغان، رئیس جهمور ترکیه می باشد. هرچند اصالت معرفتی وی مورد احترام جریان های اسلام گرای ترکیه و حتی منطقه بودکه می توانست کمک قابل توجهی در قدرت گیری  روابط بین المللی جهان اسلام بنماید، اما غفلت های راهبردی وی و هیات حاکمه همراهش، ترکیه را در بستر بحران قرار داده و منطقه را با یک چشم انداز بحران امنیتی و حتی نظامی مواجه کرده است.

البته وضعیت فعلی پایان سیاست ورزی تمکین گرا در ترکیه نیست. روندها و طیف های انعطاف گرا در تمدن سیاسی ترکیه در حال شکل گیری است که در صورت تقویت شدن خواهند توانست دولتمردان ترکیه را مجاب کنند که برساخته شدن ترکیه به مثابه تهدید،  امنیت ملی این کشور را در کانون بحران قرار می دهد./